“Caucasus Online“ ინტერნეტ-პროვაიდერის 49% -ის წილის აზერბაიჯანელ ბიზნესენზე გასხვისების ინფორმაციამ სომხეთში შეშფოთება გამოიწვია. ექსპერტების აზრით, ეს გარიგება საშუალებას მისცემს ბაქოს გახდეს რეგიონალური კვანძი, რომლითაც ეს უკანასკნელი უკვე რამდენიმე წელია დაინტერესებულია. უფრო მეტიც, ეს საშუალებას მისცემს აზერბაიჯანულ მხარეს გაანალიზოს სომხური ინტერნეტ – ტრაფიკი.
ინფორმაციის უსაფრთხოებისა და ტექნოლოგიების ექსპერტმა (მან არ ისურვა მისი სახელის გამოქვეყნება) „სპუტნიკ სომხეთს“ განუცხადა, რომ “Caucasus Online“-ის შეძენა აზერბაიჯანს უამრავ სტრატეგიულ შესაძლებლობას აძლევს, უხეშად რომ ვთქვათ, ბაქოს ხელებს უთავისუფლებს.
მას ქართველი ექსპერტებიც ეთანხმებიან. ბევრმა უკვე მკვეთრად გააკრიტიკა ინტერნეტ- პროვაიდერი. ამავე დროს, ერევანი ქართული მხარეს სთავაზობს შესაძლო რისკები შეამცირონ ერთად, ქართულ მხარესთან თანამშრომლობით.
Რა მოხდა სინამდვილეში?
ქართული კომპანია “კავკასუს ონლაინი” არის ოპტიკური კაბელის ოპერატორი, რომელიც საქართველოდან ბულგარეთში მიდის შავი ზღვის ფსკერით. ეს არის ყველაზე დიდი ინტერნეტ – ტრაფიკული არხი ევროპასა და სამხრეთ კავკასიას შორის. კომპანიის მთავარი აქციონერები არიან ქართველი ინვესტორები, რომელთა ნაწილი ევროპაშია რეგისტრირებული.
17 ივლისს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო “ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ” კანონში დამატებების შეტანის ცვლილება. ისინი მარეგულირებელს (ეროვნულ კომისიას) აძლევენ უფლებას დანიშნონ სპეციალური მარეგულიებლები კომპანიებში, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებენ მოთხოვნებს.
შემდეგ ქართულმა მედიამ დაწერა მარეგულირებელის გვერდით ავლით განხორციელებული გარიგების შესახებ. კერძოდ, გავრცელდა ინფორმაცია, რომ „კავკასუს ონლაინის“ საბითუმო ინტერნეტ აქციების 49% აზერბაიჯანში გაიყიდა. უფრო მეტიც, აზერბაიჯანში აშშ-ს ყოფილი ელჩის მეთიუ ბრაიზას თანახმად, აქციები 61 მილიონ დოლარად გაიყიდა.
იმავე მედიის ცნობით, აქციები შეიძინა ნასიმ ჰასანოვმა, აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობასთან ახლოს მყოფმა ბიზნესმენმა, რომელიც ფლობს ყველაზე მსხვილ ჰოლდინგ კომპანის ნავთობის ბიზნესში – NEQSOL-ს. ქართული მხარის ცნობით, ყოფილმა საქართველოს მთავრობასთან ახლოს მყოფმა ბიზნესმენმა ხვიჩა მაქაცარიამ (ჩვენ ვსაუბრობთ მიხეილ სააკაშვილის მმართველობაზე – რედ.), გაყიდა ინტერნეტ კომპანიის თავისი წილი.
ამავდროულად, „კავკასუს ონლაინის“ გაყიდვის შესახებ არ აცნობეს მარეგულირებელს, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას, რაც, ფაქტობრივად, არღვევს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ კანონს, რომლის თანახმად, მარეგულირებელმა უნდა იცოდეს აქციების 5% -ზე მეტი გაყიდვის შესახებ.
საქართველოში ამ გარიგების წინააღმდეგი არიან
მთელი ეს ამბავი არ გამორჩენია ქართულ საექსპერტო საზოგადოებას, რამაც მკაცრად გააკრიტიკა აქციების გაყიდვა. ბევრმა გაიხსენა, რომ ბაქოს სურდა ხელში ჩაეგდო ინტერნეტ კომუნიკაცია და ერთადერთი კაბელი, რომლის საშუალებითაც 2016 წლიდან საქართველო, სომხეთი და აზერბაიჯანი იღებენ ინტერნეტს ევროპიდან. კაბელი ზღვაში გადის.
ამავდროულად, გაყიდვის საკითხი დაიხურა პოლიტიკურ დონეზე, საქართველოს ყოფილი პრემიერ-მინისტრის გეორგი კვირიკაშვილის განცხადების შემდეგ, რომ კაბელი და კომპანია არ იყიდება, რადგან მას საქართველოსთვის სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს.
პოლიტოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორმა ვახტანგ მაისიანმა Sputnik Armenia– ს რეპორტიორი დაარწმუნა, რომ ბაქო ცდილობს ხელში ჩაიგდოს რეგიონში ინტერნეტ-პროვაიდერის როლი.
რაც შეეხება ინფორმაციულ უსაფრთხოების სფეროში შესაძლო რისკებს, მისი თქმით, ეს შეიძლება იყოს, მაგრამ პირველ რიგში აუცილებელია იმის გაგება, თუ რამდენად გაფართოვდა აზერბაიჯანული მხარის უფლებამოსილებები.
ამავე დროს, ზოგიერთი ქართველი ექსპერტი შიშობს, რომ ეს აზერბაიჯანს ხელს გაუხსნის და ის დაიწყებს რეგიონში თამაშის წესების კარნახს.
“კავკასუს ონლაინის” ყოფილმა მფლობელმა მამია სანადირაძემ ტელეკომპანია “იმედზე” ისაუბრა ევროპისაკენ გამავალი დამოუკიდებელი კაბელის არსებობის აუცილებლობის შესახებ, თქვა, რომ ეს აქსიომაა. მისი თქმით, უსაფრთხო ინტერნეტის მიღება საქართველოსთვის სტრატეგიული მნიშვნელობისაა.
რა საფრთხეს უქმნის სომხეთს?
გარიგების შესახებ ინფორმაციამ შეაშფოთა სომხეთიც. სომეხმა ექსპერტმა Sputnik Armenia- ს განუცხადა, რომ აქციების გაყიდვა არ ნიშნავს რომ აზერბაიჯანული მხარე “აიღებს და გათიშავს” სომხურ ინტერნეტს.
”პირველ რიგში, ეს არის აქციების 49% და არა მაკონტროლებელი წილი, მეორეც, “კავკასუს ონლაინი” მაინც საქართველოში არის და საქართველოს მთავრობა ძნელად მისცემს მათ ხაზების ბლოკირების საშუალებას”, – თქვა მან.
თუმცა, ტექნიკურ დონეზე, ეს საშუალებას მისცემს აზერბაიჯანელ პარტნიორებს გააანალიზონ ტრაფიკი, მოიძიონ ნიმუშები და მის საფუძველზე მიიღონ გარკვეული დასკვნები. ეს ნამდვილად ხელსაყრელია მათთვის.
მეორეს მხრივ, ამგვარმა განვითარებამ შეიძლება გავლენა იქონიოს კონკურენტუნარიანობის კომპონენტზე და დააბრკოლოს რეგიონში სომხეთის გეგმები.
”ისინი ნამდვილად გამოიყენებენ სატელეკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურას საკუთარი პროექტების გასაუმჯობესებლად, ჩვენის ”დასათრგუნავად”, – თქვა მან.
სომეხი ექსპერტის აზრით, “კავკასუს ონლაინის” აქციების შეძენა საშუალებას მისცემს აზერბაიჯანს დააჩქაროს პროექტ TASIM– ის (სატელეკომუნიკაციო ტრანზიტი დასავლეთ ევროპიდან აღმოსავლეთ აზიამდე) სამუშაოები. იგი აერთიანებს ტელეკომუნიკაციებს ევროპიდან, საქართველოდან, აზერბაიჯანიდან, თურქმენეთიდან, ყაზახეთიდან ცენტრალურ აზიასა და ჩინეთში შემდგომი გასვლით.
ამრიგად, ამ ნაწილის გაძლიერებამ შეიძლება ხელი შეუშალოს სომხეთის გეგმას გააძლიეროს მისი სატრანზიტო ფუნქცია შუა აღმოსავლეთში, ცენტრალურ აზიასა და უფრო შორს.
ექსპერტის აზრით, სომხეთში უკვე შეიქმნა არაფორმალური ჯგუფი (მათ შორისაა ინტერნეტ კომპანიების, ოპერატორთა ასოციაციების, მაღალი ტექნოლოგიების სამინისტროს წარმომადგენლები) სომხური კომპანიების პროგრამების, რეგიონალური სატელეკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურის შემუშავების მიზნით, ჩრდილოეთ-სამხრეთის ღერძთან ადგილობრივი ინტერესების განვითარების მიზნით.
ის სომხეთს ურჩევს გამოიყენოს საქართველოში არსებული უკმაყოფილება და ითანამშრომლოს. მას შეუძლია ჭკვიანურად წინ წასწიოს როგორც საკუთარი ინტერესები, ისე რეგიონალური პროგრამებიც.
”ამავდროულად, ფართოზოლოვანი ინტერნეტის განვითარების სტრატეგიის ფარგლებში, ჩვენ უნდა შევთანხმდეთ საქართველოს მარეგულირებელთან და სამინისტროსთან ერთობლივი ძალისხმევისთვის, რათა შეიქმნას რეგიონალური ინფრასტრუქტურა, რომელიც გააერთიანებს სომხეთსა და საქართველოს”, – თქვა მან.
შეგახსენებთ, რომ Sputnik Armenia- სთან ინტერვიუში, 2019 წლის ნოემბერში, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის მოადგილემ ნიკოლოზ ალავიძემ განაცხადა, რომ “კავკასუს ონლაინის” წილი არ გაიყიდება ყოვლისმომცველი მსჯელობის გარეშე.
სხვადასხვა შეფასებით, საქართველოზე მოდის სომხეთის გარე ინტერნეტ ტრაფიკის დაახლოებით 80% -ი. ამასთან, სომხეთი იყენებს ორ კაბელს რუსეთისაკენ, ერთს სახმელეთოს, მეორეს საზღვაოს. ტრაფიკის დაახლოებით 20% მოდის ირანისკენ მიმავალ კაბელებზე.
უფრო მეტიც, აქ სომეხი ოპერატორები გამოდიან როგორც სატრანზიტო კომპანიები ირანში, ავღანეთში და ამ ბოლო დროს ყატარშიც.
