“შატლი” გამოიგონა მიკოიანმა. არტემ ჰოვჰანნესის ძე მიკოიანი, სსრ კავშირის უმაღლესი ხელმძღვანელობის ფენებში დიდხანს მყოფი ანასტას მიკოიანის უმცროსი ძმა, ცნობილია იმით, რომ მის შემდეგ ლეგენდარული მიგ-ების მთელი სერია დატოვა.
მაგრამ ცოტას ახსოვს, რომ 1966 წლის ზაფხულში, მიკოიანის საკონსტრუქტორო ბიურომ დაიწყო კოსმოსური მნიშვნელობის სისტემის შემუშავება. ცოტას ახსოვს არა იმიტომ, რომ დავიწყებული იყო, არამედ იმიტომ, რომ “სპირალის” პროექტის შესახებ თითქმის არავინ იცოდა. ნამუშევარი უმაღლეს დონეზე გასაიდუმლოებული იყო.
ნაწარმოების შინაარსი? სისტემის შემადგენლობაში შედიოდა ორბიტალური თვითმფრინავი, რომელიც ზებგერითი მაღალსიჩქარიანი თვითმფრინავით გადიოდა კოსმოსში, შემდეგ კი სარაკეტო საფეხურით, ორბიტაზე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, საბჭოთა საკონსტრუქტორო ბიუროში გააკეთეს ის, რაზეც ამერიკულმა ნასამ მუშაობა დაიწყო მხოლოდ 1969 წლიდან.
რატომ აირჩიეს ზუსტად მიკოიანი? მოდით, ცოტა ხნით თავი დავანებოთ უმთავრესს და გავიხსენოთ არანაკლებ მნიშვნელოვანი. მიგ (მიკოიანი-გურევიჩი) საკონსტრუქტორო ბიუროში შეიქმნა საბრძოლო თვითმფრინავების და ფრთოვანი რაკეტების 14 “ოჯახი”, რომლებიც ასობით სერიული მოდიფიკაციით იქნა გამოშვებული.
მიგ-ის თვითმფრინავებით ასზე მეტი მსოფლიო რეკორდი იქნა დამყარებული.
1950 წლის ზაფხულში, კორეაში ომი დაიწყო. ცაში იბრძოდნენ მიგ-15- ები საბჭოთა მფრინავებით, რომლებიც შენიღბული იყვნენ, როგორც კორეელები. ამერიკელები ღიად იბრძოდნენ თავიანთი F-86 Seibri გამანადგურებლებით. მიგ-15 აჭარბებდა Seibri- ს, რის შემდეგაც საბჭოთა თვითმფრინავების “პატრიარქმა”, ტუპოლევმა, რომელიც ძალზე ძუნწი იყო შექების საკითხში, განაცხადა: ”უდავოდ, მიგ-15 საუკეთესო თვითმფრინავია მსოფლიოში”.
ახლა კი დავუბრუნდეთ “სპირალის” პროექტს. გაგარინის შემდეგ მეორე ასტრონავტს, გერმანე ტიტოვს, ძალიან სურდა მონაწილეობა “სპირალში”, და მას ამისთვის ყველანაირი საფუძველი ჰქონდა. პროექტი მჭიდროდ აერთიანებდა საავიაციო-კოსმოსურ მიმართულებებს, ტიტოვი კი არა მხოლოდ მფრინავი იყო, არამედ მფრინავი-ასტრონავტი. და აი ის შევიდა არტემ მიკოიანის კაბინეტში. მიკოიანმა უთხრა.
– იცი, რა, გერმან, ჩემთან საქმე მოსაწყენია, შენ ყველანაირი თვითმფრინავებით დაფრინავ, მოდი მე შენ უტკინის კვლევით ინსტიტუტში გაგაგზავნი, იქ წადი.
– არა, არტემ ივანოვიჩ, მსურს “სპირალით”დავკავდე. მე მინდა ვიმუშაო თქვენს კომპანიაში.
მაგრამ მიკოიანს უკვე აღებული ჰქონდა ყურმილი და უტკინს ურეკავდა. ასე რომ, ტიტოვი სხვა საკონსტრუქტორო ბიუროში წავიდა. უტკინმა უთხრა:
– მისმინე, გერმან, რაში მჭირდებით აქ, რაში მჭირდება ზედმეტი თავის ტკივილი?
”მოგვიანებით მივხვდი, რომ ეს იყო მათი რეაქცია იური გაგარინის დაღუპვის შესახებ”, – მოგვიანებით ტიტოვი მიკოიანის შესახებ წერს თავის მოგონებებში. თუმცა მოგვიანებით იგი მიკოიანის საკონსტრუქტორო ბიუროში წავიდა, იმუშავა “ბურან” პროექტზე და თქვა, რომ მიკოიანის ბიუროს პროექტები რამდენიმე ნაბიჯით წინ უსწრებდა ამერიკელებისას.
იმავდროულად, ამერიკელი ჯაშუშები ყურადღებით ამოწმებდნენ ინდოეთის ოკეანეს, წყალში დაკარგული თვითმფრინავის მოსაძებნად. და ბოლოს, მათ იპოვნეს, გადაიღეს ფოტოები, ფოტოების საფუძველზე ააგეს მაკეტი, შეამოწმეს ლაბორატორიაში და შეადარეს თავიანთ “შატლს”. მიკოიანის შექმნილი რამდენჯერმე უკეთესი იყო ვიდრე ამერიკული. “ბურანმა” მოიგო.
რით დაიწყო მიკოიანმა? პოლიკარპოვის საკონსტრუქტორო ბიუროში სამხედრო წარმომადგენლის დაბალი პოზიციიდან. შემდეგ გახდა საავიაციო ქარხნის საკონსტრუქტორო ბიუროს ხელმძღვანელი, შემდეგ მოხდა გადასვლა მბრუნავფრთებიანი თვითმფრინავებიდან რეაქტიულ თვითმფრინავებზე, ხმის ბარიერი, ზებუნებრივი ბარიერი, უფრო მაღლა და მაღლა, უფრო სწრაფად და სწრაფად.
მაგრამ ყველაფერი სწორად და მშვიდად არ მიმდინარობდა, რთული დრო იყო. ვალდენბერგის მოგონებებიდან: ”მე დამნიშნეს მთავარი კონსტრუქტორის მოადგილედ. კომუნისტური პარტიის ცენტრალურ კომიტეტში მიკოიანს ეკითხებიან, ვერ იპოვნეთ ნორმალური ადამიანი სხვა გვარით? მიკოიანი პასუხობს. “მე კი სომეხი ვარ, იქნებ მეც არ შეგეფერებით?”.
კიდევ ერთი ისტორია, რომელიც ფილმ “ჯარისკაცის მამის” წინ მოხდა. მიკოიანის ოფისში, ფანჯრის მიღმა ისმის დაცემული ხის ხმა. მიკოიანი ფანჯარას უახლოვდება, ბრძანებას აძლევს დაუძახონ სამეურნეო განყოფილების უფროსს, ეკითხება.
– შენ დარგე ეს ხე?
– არა.
– და რატომ მოჭერი?
– სლობოდსკიმ გასცა განკარგულება.
– აბა სლობოდსკის უთხარი აქ მოვიდეს.
სლობოდსკი სირბილით მოდის, იწყებს ახსნას, რომ ხე ძველი იყო, ის კვდებოდა… მიკოიანი უფრო მშვიდად ამბობს.
– მე თვითონ შევამოწმებ, თუ ჯანმრთელი ხე იყო, მე შენ ფულს დაგიკავებ.
აღმოჩნდა, რომ ხე დამპალი იყო.
გრძნობთ თუ არა კავშირს სომხურ სანაჰინში დაბადებულ ადამიანსა და რუსული არყის ფესვებთან? დღეს, საკონსტრუქტორო ბიუროს ეზოში, მოჭრილი ხის ადგილზე, დგას მიკოიანის ქანდაკება, მის გარშემო მრავალი ხე დარგეს.
კიდევ ერთი ამბავი. ისინი ახალ თვითმფრინავს გადასცემდნენ, მაგრამ ძრავასთან დაკავშირებით რაღაც ისე არ იყო.
“ვინ აკეთებს ამათ?” – სტალინმა ჰკითხა მიკოიანს.
მიკოიანმა დაასახელა მიკულინი. სტალინმა თქვა, რომ ძრავები არც გერმანელებთან არ მუშაობდა კარგად, მათ კონსტრუქტორი ორი კვირის განმავლობაში ციხეში ჩასვეს, მან ყველაფერი სწრაფად გააკეთა ციხიდან.
”ხომ არ შეგიძლიათ ამის შესახებ მოუყვეთ მიკულინს?” – ჰკითხა ბელადმა.
მიკოიანმა საუბარი გადასცა მიკულინს, რომელმაც ძრავებზე მუშაობა დაიწყო უფრო მეტი ენერგიით, მაგრამ სულ ერთია, მან მუშაობა დაასრულა ციხეში.
ჩვენი დღეები
2017 წლის იანვარში წარმოდგენილი იქნა გამანადგურებელი მიგ-35.
იმავე წლის დეკემბერში, რუსეთის ფედერაციის სამხრეთის სამხედრო ოლქში საბრძოლო მოვალეობას შეუდგა ზებუნებრივი საავიაციო-სარაკეტო კომპლექსი “კინჟალი”, რომელშიც მაღალსიჩქარიან გადამზიდავ-თვითმფრინავის როლს ასრულებდა ზებგერითი გამანადგურებელი-შემპყრობი მიგ-31.
