ბოლო 10-15 წლის განმავლობაში აქტიურად განიხილებოდა თურქული ფაქტორის ზრდის ფაქტი მეზობელ საქართველოში, განსაკუთრებით აჭარაში. კერძოდ, ზაფხულის თვეებში სომეხი ტურისტებისთვის აშკარად საგრძნობია თურქების მრავლობა ბათუმსა და საქართველოს ზღვისპირა ქალაქებში.
ამ რამდენიმე ხნის წინ, Region Monitor-მა გამოაქვეყნა საყურადღებო სტატია საქართველოში თურქეთისა და აზერბაიჯანის გავლენის მუდმივად გაფართოების პოლიტიკის შესახებ. სტატიაში ნათქვამია, რომ „რეგიონის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ასლან აბაშიძემ ხელი შეუშალა თურქეთის რეგიონში შეღწევას, რადგან თვლიდა, რომ მისი ერთი მეტრის მიწის გაყიდვა უდრდა მთელი აჭარის დაკარგვას. თუმცა, მისი წასვლის შემდეგ სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალა“.
თურქეთული კაპიტალი აჭარაში ვრცლადაა წარმოდგენილი. თურქეთი დიდ ინვესტიციებს აკეთებს, თურქები ატარებენ შვებულებას აჭარის ზღვისპირა ქალაქებში, ძირითადად ბათუმში. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ ყველაფერი არ არის. სტატიაში აღნიშნულია, რომ ბათუმში ქართული ბიზნესის წილი წლების განმავლობაში კლებულობს, ხოლო ინვესტიციების 70% თურქულია, ხოლო ქალაქის ცენტრალურ ქუჩებში თითქმის აღარაფერი დარჩა ქართული და აჭარული, ამაზე რესტორნების სახელებიც კი ლაპარაკობენ, მათ ხშირად თურქული სახელები ჰქვიათ.
აშკარაა, რომ თურქული წრეები თავს საკმაოდ თავდაჯერებულად გრძნობენ აჭარაში. ბათუმის სანაპიროზე თანამედროვე და მდიდრული სასტუმროების უმეტესი ნაწილი თურქებსაც ეკუთვნით, როგორც სტატიაშია ნათქვამი „შემთხვევითი არ არის, რომ თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა, თურქების გულებში მყოფი ქალაქების შესახებ ლაპარაკისას (სირიული ალეპო, ბერძნული სალონიკი და ერაყული მოსული), ასევე ახსენა ქართული ბათუმი“.
თურქეთის პოლიტიკა მიზანმიმართულია. სტატიაში განმარტებულია. „თუკი ანკარადან ან სტამბოლიდან ვინმეს სურს გამგზავრება ქვეყნის აღმოსავლეთით რიზეს ციხის სანახავად ან ზღვისპირა ქალაქ ჰოპაში დასასვენებლად, მათ შეუძლიათ უსაფრთხოდ დაჯავშნონ ბილეთი ბათუმისკენ, წარწერით ”ჰოპა ”და ეს ფრენა საერთაშორისოდ არ ითვლება. პასპორტები და საბაჟო კონტროლი ხორციელდება თურქეთის აეროპორტში და არცერთ საბაჟო წარმომადგენელს ბათუმში არ აქვს მათი შეხების უფლება. თურქები სხდებიან ავტობუსში ბათუმის აეროპორტიდან და გადიან ჰოპაში, რიზეში და ა.შ.
სტატიის ავტორების აზრით, ეს არ არის სამეწარმეო მიდგომა, არამედ მკაფიო პოლიტიკა, რომელსაც თურქეთის მთავრობა ატარებს, რადგან აჭარაში თურქების ბიზნეს ინტერესებს ოფიციალურად ანკარა ასუბსიდირებს. თურმე თურქეთის ხელისუფლება დაბალპროცენტიან სესხებსაც კი აძლევს თურქებს, რომლებიც ბინის შესაძენად აჭარაში ჩამოდიან.
სტატიაში შეჯამებულია შემდეგი იდეა. „საქართველოს ისლამიზაციის პროცესი გრძელდება. ერდოღანის ძალისხმევით, თურქეთის გეოპოლიტიკური ინტერესები ვრცელდება არა მხოლოდ ლიბიაში, სირიასა და ეგეოსში, არამედ კავკასიაშიც. ამიტომ, ჩვენ არ უნდა გაგვიკვირდეს საქართველოს თანდათანობით თურქიზაცია“.
ერდოღანის თანმიმდევრული პოლიტიკა აჭარაში
ოფიციალური ანკარა უფრო მეტ გავლენას ახდენს საქართველოზე, ფართომასშტაბიანი კომერციული პროექტებიდან დაწყებული, აჭარაში მეწარმეობის მონოპოლიით დამთავრებული მეზობელი ქვეყნის საშინაო საქმეებში ჩარევით. ამ ფაქტის შესახებ ბოლო წლების განმავლობაში ბევრმა ექსპერტმა განაცხადა.
თურქეთი ერთ – ერთი ლიდერია საქართველოში ინვესტიციების განხორციელების მხრივ. აშკარაა, რომ საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც აზერბაიჯანთან და თურქეთთან ტანდემურ პოლიტიკას ატარებდა, დაწყებული ეკონომიკური სტიმულირებით დამთავრებული სამხედრო წვრთნებით ამ ქვეყნებთან, იყო ინვესტიციების წახალისების მთავარი პოლიტიკოსი.
სხვათა შორის, ერდოღანის აქტივობა ივლისში, სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე საომარი მოქმედებების შემდეგ, იმაზე მიუთითებს, რომ დღევანდელი თურქეთი ასევე ატარებს სამხრეთ კავკასიაში გავლენის გაზრდის პოლიტიკას და წარმოჩენს საკუთარ ინტერესებს.
ქართველი ეკონომისტების ანალიზის თანახმად, დღეს საქართველოში მუშაობის უფლება აქვს 270 ათას თურქსა და აზერბაიჯანელს (ძირითადად თურქებს). აღსანიშნავია შემდეგი ციფრები. 2004-2018 წწ საქართველოში პირდაპირი ინვესტიციების წმინდა შემოდინებამ შეადგინა 16 მილიარდი 732 მილიონი აშშ დოლარი, საიდანაც 12 მილიარდი დოლარი იყო თურქულ-აზერბაიჯანული, 2 მილიარდი აშშ დოლარი უზრუნველყო შეერთებულმა შტატებმა 2008 წელს, ხოლო 2.5 მილიარდი აშშ დოლარი დაბალი პროცენტის სესხი იყო იმავე წელს. შედარებისთვის, აღვნიშნოთ, რომ სომხეთში 2004-2018 წლებში პირდაპირი ინვესტიციების წმინდა შემოდინებამ შეადგინა 6 მილიარდ 830 მილიონი დოლარი.
ამრიგად, ოფიციალური ანკარა ხელს უწყობს ინვესტიციების განხორციელებას საქართველოში, უფრო მეტიც, თურქი ინვესტორები თურქეთში და საქართველოში თავისუფლდებიან როგორც საშემოსავლო გადასახადისგან, ისე მოგების გადასახადისგანაც, ანუ თურქების მიმართ ატარებენ თანმიმდევრულ პოლიტიკას აჭარაში ინვესტიციების ჩადების მიზნით.
თუ ამ ყველაფერს დავუმატებთ წლების განმავლობაში ბათუმში მიმდინარე სამშენებლო აურზაურს, რომელსაც ძირითადად თურქული კომპანიები ახორციელებენ, მაშინ თურქეთის პოლიტიკა საკმაოდ მეტყველი ხდება ყველა თავისი გამოვლინებით.
აზერბაიჯანის ზეწოლა, ქართული დიდსულოვნება
აზერბაიჯანელები ქართველების შემდეგ სიდიდით მეორე ეთნიკური ჯგუფია საქართველოში.
ქვემო-ქართლში, მარნეულში, ბოლნისში, დმანისში, გარდაბანში, აზერბაიჯანელები მოსახლეობის აბსოლუტურ უმრავლესობას შეადგენენ. ზოგჯერ ექსპერტები აზერბაიჯანელების ამბიციებთან დაკავშირებით შეშფოთებასაც კი გამოთქვამენ და ხშირად ამტკიცებენ, რომ აზერბაიჯანი განაგრძობს იმავე რბილ “კულტურულ ექსპანსიას” , იგივე პოლიტიკას საქართველოში, როგორც თურქეთი.
ცნობილია, რომ აზერბაიჯანული კომპანიის SOCAR– ის ბენზინგასამართი სადგურები ფართოდ არის გავრცელებული საქართველოში, ნავთობისა და გაზის ტრანზიტი საქართველოში, აზერბაიჯანელები მართავენ სხვადასხვა ობიექტებს თბილისში, ბათუმში, ქობულეთში, ურეკში და სხვა ქალაქებში, აქვთ საკუთარი წილი სახელმწიფო და კერძო საწარმოებში.
აზერბაიჯანის მიერ საქართველოში გატარებული პოლიტიკა ზოგჯერ საკმაოდ თამამია. დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ირგვლივ შექმნილი ვითარება, რომელიც საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის დავის კვანძად იქცა და ათწლეულების განმავლობაში მწვავდებოდა, ამის ერთ-ერთი ნათელი დასტურია. მაგალითად, გასულ ზაფხულს, ასობით ქართველი შეიკრიბა აზერბაიჯანთან სადავო საზღვარზე მდებარე უბანთან და მოითხოვა, რომ ეს ტერიტორია აღიარებულიყო საქართველოს სახელმწიფოს შემადგენლობაში.
„დავით გარეჯის“ გარშემო ვითარება კიდევ უფრო გამწვავდა, როდესაც ცნობილი გახდა, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლება აშენებს მონასტრისკენ მიმავალ ახალ გზას. იმავდროულად, საქართველოს ხელისუფლება რეგულარულად მოუწოდებს თავის მოქალაქეებს, არ შექმნან ზედმეტი დაძაბულობა “დავით გარეჯის” გამო, რადგან “მათ საქმე აქვთ აზერბაიჯანელ მეგობართან”.
გასული წლის ივლისში ბაქომ თბილისიდან განმარტებები მოითხოვა. სიტუაცია “დავით გარეჯის” სამონასტრო კომპლექსის გარშემო, რომელიც აზერბაიჯანთან 446 კმ-იანი საზღვრის მესამედს წარმოადგენს და ათეულობით ისტორიულ ძეგლს მოიცავს, კვლავ გამწვავდა, როდესაც აზერბაიჯანელმა მესაზღვრეებმა კომპლექსში არსებული ყველა ხატი ამოიღეს და ქართველ მესაზღვრეებს გადასცეს. აზერბაიჯანული მხარე აცხადებს, რომ სამონასტრო კომპლექსი აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მდებარეობს და იქ ხატები არ შეიძლება იყოს. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ სპეციალური განცხადება გაავრცელა მომხდართან დაკავშირებით, სადაც ადგილზე მორიგე აქტივისტებს მოუწოდებს, ადგილობრივებს თავი შეიკავონ სიტუაციის გამწვავებისგან და სპეციალისტებს საშუალება მისცენ, გაუმკლავდნენ სიტუაციას.
ამის საპასუხოდ, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ გამოიძახა ბაქოში საქართველოს ელჩი და მოითხოვა ახსნა-განმარტება მიეცა აზერბაიჯანელი მესაზღვრეების შეურაცხყოფის ფაქტზე. ამასთან, აზერბაიჯანულმა მხარემ არ განმარტა, თუ რატომ მოხდა ხატების გატანა. „ჩვენ სინანულით აღვნიშნავთ, რომ ასეთი ქმედებები ეწინააღმდეგება აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის სტრატეგიული პარტნიორობის სულისკვეთებას და მომხდარი მიგვაჩნია ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირების შექმნის პროვოკაციად”, – ნათქვამია აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებაში. ოფიციალურმა ბაქომ ასევე მოითხოვა მომხდარის გამოძიება, შესაბამისი ზომების მიღება და აზერბაიჯანის ხელისუფლების ინფორმირება.
ყოველ შემთხვევაში, აშკარაა, რომ ოფიციალური თბილისი ცდილობს თავიდან აიცილოს ხსენებული სამონასტრო კომპლექსის კრიზისი, რომ არ გახსნას დიპლომატიური კონფლიქტის ფრონტი აზერბაიჯანთან. კიდევ ერთი აშკარა და აღმაშფოთებელი ფაქტი იყო აზერბაიჯანის მიმართ თბილისის რბილი და მიმტევებელი პოლიტიკის კიდევ ერთი დასტური. 2017 წ. მაისში აზერბაიჯანელი ოპოზიციონერი ჟურნალისტი ავღან მუხტარლი გაიტაცეს თბილისიდან და ფარულად გადაიყვანეს აზერბაიჯანში. რიგმა საერთაშორისო უფლებადამცველმა ორგანიზაციებმა, მათ შორის Amnesty International- მა და ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტმა, დაგმეს ინციდენტი და მოითხოვეს ჟურნალისტის დაუყოვნებლად გათავისუფლება. ჟურნალისტის ახლობლები და უფლებადამცველები აცხადებდნენ, რომ ავღან მუხთარლი ფაქტობრივად გაიტაცეს ქართულმა ძალებმა და უკანონოდ გადასცეს აზერბაიჯანს.
ცნობილია, რომ ჟურნალისტს საქართველომ თავშესაფარი მისცა 2014 წელს, როდესაც იგი ხელისუფლების სამიზნე გახდა ალიევის კორუმპირებული გარიგებების ამსახველი მასალების შემდეგ. მაგალითად, მუხტარლის ერთ-ერთ საგამოძიებო სტატიაში აღწერილი იყო ვითარება აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროში, სადაც ის ცდილობდა გაერკვია სად დაიკარგა ჯარისკაცებისთვის განკუთვნილი ხორცი და სხვა საკვები.
ყოველ შემთხვევაში, 2017 წელს მაისში, ქართული მედიის ცნობით, მუხთარლი გაქრა თბილისის ცენტრიდან და იგი აზერბაიჯანს გადაეცა. იმ დღეებში, გატაცებამდე რამდენიმე დღით ადრე, მედიამ გამოაქვეყნა მუხტარლი “Cemnews” ვებსაიტთან საუბარში, რომ “საქართველო აზერბაიჯანული ოპოზიციისთვის უსაფრთხო ქვეყანა აღარ არის”. აზერბაიჯანელმა ოპოზიციონერმა ჟურნალისტმა დაამატა. „ზოგჯერ ისინი მთელი დღის განმავლობაში ღიად მოგყვებიან და შემდეგ კარტან ტოვებენ ფოტოებს, სადაც ასახულია სად ვიყავით და რა გავაკეთეთ. „ბოლო ექვსი თვის განმავლობაში საქართველოში გადმოსახლებული აზერბაიჯანელი აქტივისტები, ჟურნალისტები და უფლებადამცველები დეპორტირებულნი იქნენ.”
მიმდინარე წლის 17 მარტს ბაქოს სასამართლომ განიხილა განაცხადი ავღან მუხტარლის სასჯელის შემცირების შესახებ, გადაწყვიტა დაეკისრა ჯარიმა ათასი მანეთი (600 აშშ დოლარი) და გაეთავისუფლებინა იგი. იგი სასამართლოდან პოლიციის მანქანით აეროპორტში გადაიყვანეს, სადაც გერმანიის საელჩოს წარმომადგენლებს შეხვდა. მუხტარლი შემდეგ ჩავიდა ბერლინში, სადაც მას ოჯახის წევრები და აზერბაიჯანელი დეპორტირებულები დახვდნენ. მუხტარლის თქმით, იგი გააგრძელებს ჟურნალისტურ საქმიანობას და ძალისხმევას აზერბაიჯანში დემოკრატიული გარდაქმნისთვის.
გაგრძელება შემდეგ გამოშვებაში
ავტორი ემა გაბრიელიანი
გაზეთი „არავოტ“
