არცახის რესპუბლიკის პრეზიდენტმა არაიკ ჰარუთიუნიანმა ღია წერილით მიმართა რუსეთის პრეზიდენტს ვლადიმერ პუტინს.
წერილში ნათქვამია …
”არცახ-რუსეთის ურთიერთობებს საუკუნეების ისტორია აქვს.
რუსეთი არცახის ხალხის ისტორიულ მეხსიერებაში აღიქმება, როგორც ძმური ქვეყანა, რომელიც სომეხთა ამ ნაწილს ყოველთვის ეხმარებოდა ყველა რთულ ვითარებაში.
არცახისა და რუსეთის ურთიერთობები ყველაზე უშუალო იყო, განსაკუთრებით არცახის სამთავროების აყვავების პერიოდში, რომელთა დამადასტურებელი მრავალი ფაქტიც არსებობს.
საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში (მე -19 საუკუნეში მე -20 საუკუნის 10-იანი წლები) ყარაბაღი მეფის რუსეთის შემადგენლობაში იყო. ყარაბაღისთვის ეს ისტორიული პერიოდი აღინიშნა ხანგრძლივი მშვიდობით, რეპატრიაციითა და ეკონომიკური განვითარებით.
განვითარდა კულტურული ცხოვრებაც. აღსანიშნავია, რომ მე -19 საუკუნის მეორე ნახევარში, არცახის ადმინისტრაციულ-პოლიტიკური ცენტრი, შუში გახდა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კულტურული და ეკონომიკური ცენტრი კავკასიაში.
იმავე ისტორიულ პერიოდში, არცახელი სომხების მთელმა შემადგენლობამ, მათ შორის ვალერიან მადატოვმა, ჰოვანეს ლაზარმა, ლაზარ სერებრიაკოვმა, მიქაელ ლორის-მელიქოვმა, ვასილი ბეხუტოვმა და სხვებმა, წამყვანი როლი ითამაშეს რუსეთის იმპერიის სამხედრო-პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.
ეს ურთიერთობები საბჭოთა პერიოდშიც გაგრძელდა. დიდ სამამულო ომში მონაწილეობა მიიღო დაახლოებით 90 000 სომეხმა მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური რეგიონიდან და ისტორიული არცახიდან, რომელთა ნახევარმა საკუთარი სიცოცხლე სამშობლოს დაცვას შესწირა. საბჭოთა კავშირის გმირების და “დიდების ორდენის” რაინდების რაოდენობის მიხედვით ერთ სულ მოსახლეზე არცახს სსრკ-ში ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი ეკავა.
სსრკ – ს ხუთი სომეხი მარშალი იყო არცახიდან: ჰოვანეს ბაღრამიანი, ივან ისაკოვი, ჰამაზასპ ბაბაჯანიანი, არმენაკ ხანპერიანცი (სერგეი ხუდიაკოვი), სერგეი აგანოვი. 30-ზე მეტი გენერალი და ათასობით ოფიცერი ბრწყინავდა თავისი სამხედრო ნიჭით.
ანასტას და არტიომ მიქოიანი, ივან თევოსიანი, ანდრანიკ იოსიფიანი, ნიკოლაი იენიკოლოპოვი, მიქაელ თარივერდიევი და მრავალი სხვა იყვნენ არცახიდან.
დღემდე გრძელდება არცახის რუსეთთან მჭიდრო ურთიერთობა. რუსეთში მცხოვრები დაახლოებით 3 მილიონი სომხების მნიშვნელოვანი ნაწილი არცახიდან არიან, რომელთა უმეტესობა 1980-იანი ბოლოს და 1990-იანი წლების აზერბაიჯანის ეთნიკური წმენდის აზერბაიჯანული გენოციდური პოლიტიკის შედეგად, არცახიდან იძულებით გადასახლებულები.
ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო, რომ აზერბაიჯან-ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების ყველა ეტაპზე რუსეთმა განახორციელა საერთაშორისო პოლიტიკის შესაბამისად ძალის ან ძალის მუქარის გამოუყენებლობის პოლიტიკა და კონფლიქტების მშვიდობიანი გზით მოგვარების პრინციპი.
აზერბაიჯან-ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების პროცესში რუსეთი გამოდის როგორც ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეობის ფორმატში, ასევე ცალკეული როლით.
არცახის რესპუბლიკა მაღალ შეფასებას აძლევს რუსეთის შუამავლობის ძალისხმევას, აქტიურ როლს და გადამწყვეტ მისიას კონფლიქტის მოგვარების ყველა ეტაპზე, განსაკუთრებით 1994 წელს, ცეცხლის შეწყვეტის სამმხრივი შეთანხმების მიღწევაში.
რუსეთმა ასევე გადამწყვეტი როლი ითამაშა აზერბაიჯან-ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავების შემდეგ ეტაპზე 2016 წლის 5 აპრილს, რუსეთის შუამავლობით, მოსკოვში მიღწეულ იქნა შეთანხმება საომარი მოქმედებების შეწყვეტისა და ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმება.
ჩვენ მაღალ შეფასებას ვაძლევთ რუსეთის მხრიდან თქვენს აქტიურ დიპლომატიურ მცდელობებს აზერბაიჯანის მიერ არცახის წინააღმდეგ განხორციელებული აგრესიისა და ფართომასშტაბიანი ომის შესაჩერებლად.
ასევე მინდა გაცნობოთ, რომ არცახის რესპუბლიკაში და ყველა სომეხთა შორის დიდი გამოხმაურება მოჰყვა “ვალდაის” კლუბში თქვენს გამოსვლაში შექმნილი ვითარების ობიექტურ შეფასებებს.
თქვენს გამოსვლაში ახსენეთ. ”ეს კონფლიქტი დაიწყო არა როგორც სახელმწიფოთაშორისი კონფლიქტი, ბრძოლა ტერიტორიებისათვის, არამედ დაიწყო როგორც ეთნიკური დაპირისპირება. სამწუხაროდ, ეს ფაქტია. სასტიკი დანაშაულები ჩაიდინეს სომეხი ხალხის წინააღმდეგ სუმგაითში, შემდეგ კი მთიან ყარაბაღში. და ეს ყველაფერი უნდა გავითვალისწინოთ”.
სამწუხაროდ, აზერბაიჯანი ამ გენოციდურ პოლიტიკას დღემდე განაგრძობს.
ძვირფასო ვლადიმერ ვლადიმიროვიჩ!
თქვენ ხართ ის ადამიანი და ქვეყნის მეთაური, რომელსაც უდიდესი რეპუტაცია აქვს მსოფლიოში და ჩვენს რეგიონში. ”ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, ჩვენ გთხოვთ, მაქსიმალურად იმოქმედოთ აზერბაიჯან-ყარაბაღის კონფლიქტის ზონაში ომის დასრულებისთვის და პოლიტიკური პროცესების განახლებისთვის”.
