გუშინ, ყარაბაღში ერთი თვის საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობის შემდეგ, ჩემი ორი ნაცნობი დაბრუნდა ერევანში. ერთი მათგანი ოფიცერია, მეორე – რეზერვისტი. ორივეს დავურეკე. სამსახურის განმავლობაში მათ უსაფრთხოების მიზნით ვერ გამოიყენეს სმარტფონები. ამიტომ დღეს, როდესაც ისინი სახლში არიან, ჩვენ საბოლოოდ შევძელით ნორმალურად საუბარი. ომი ომია და სასიხარულო ცოტაა. მრავალი ადამიანი დაიღუპა, ბევრი დაშავდა, ათობით სოფელი და ქალაქი სერიოზულად დაზიანდა ყარაბაღში, ყველა მათგანს ჯერ კიდევ აღდგენა სჭირდება. ამის შესახებ წერს ბლოგერი, ჟურნალისტი ალექსანდრე ლაპშინი ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე.
”მე სხვა რამ გამანცვიფრა. ისინი ყვებოდნენ, თუ როგორ გამოიყურებოდნენ ყარაბაღის სოფლები ბაქოს “განთავისუფლების” შემდეგ. როგორც ცნობილია, ბრძოლების დროს აზერბაიჯანის ჯარებმა დაიპყრეს ზოგიერთი სოფელი. იყო დასახლებები, სადაც აზერბაიჯანელებმა რამდენიმე დღის ან თუნდაც რამდენიმე კვირის განმავლობაში “აღადგინეს” ტერიტორიული მთლიანობა. თუ აზერბაიჯანულ ამბებს დავუჯერებთ, ისინი აპირებდნენ გზების, ბენზინგასამართი სადგურების, სავაჭრო ცენტრების აშენებას და ა.შ. და, ვითომ მათ სიხარულით უნდა მიეღოთ იქ მყოფი სომხები, რომლებმაც ვერ მოახერხეს ევაკუაცია.
გულწრფელად რომ ვთქვა, გამიჭირდა ასეთი განცხადებების დაჯერება, მაგრამ ვფიქრობდი, რომ თუ ისინი თავს გრძნობდნენ ამ მიწების მეპატრონეებად, ისინი ღირსეულად უნდა მოქცეულიყვნენ, რომ მსოფლიოსთვის ეჩვენებინათ, რომ ისინი ცივილიზებული ხალხი არიან და ომის შედეგად დაზიანებული ინფრასტრუქტურა აღედგინათ.
ახლა კი ვიცი, რა მოხდა იქ სინამდვილეში. უნებლიედ გამახსენდა ჩემი გარდაცვლილი ბებიის ნათქვამი. როდესაც 1941 წელს გერმანიის ჯარები ლვოვში შევიდნენ, დაუყოვნებლივ დაიწყო ძარცვა, ავაზაკობა, ებრაელთა მკვლელობები და არეულობები.
ამრიგად, ალიევის ჯარების მოკლევადიანი ყოფნის მოშორების შემდეგ, იქ დაბრუნებული სომეხი ჯარისკაცები შეესწრნენ შემდეგ საშინელებებს: ყველგან ვანდალიზმის კვალი, ძარცვა, მოკლულ მკვიდრთა ცხედრები, რომლებმაც ვერ მოასწრეს ევაკუაცია. აღინიშნა, რომ ერთ სოფელში არსებობდა არცახ ბანკის ბანკომატი. ჩამოიღეს კედლიდან და გაძარცვეს, ფულის გატანა სცადეს. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იქ ფული იყო. ბანკები პირველად დაიცალა ქონებასთან და აღრიცხვასთან ერთად. მაგრამ, “განმათავისუფლებელი ალიეველები” სერიოზულად იმედოვნებდნენ, რომ ბანკომატების გატეხვით მათ შეეძლოთ ეცხოვრათ ამ ფულით, ვერ გააცნობიერეს, რომ საუკეთესო შემთხვევაში იქ იქნებოდა სომხური დრამები და არა აზერბაიჯანული მანათი ან დოლარი. ბიჭები ამბობენ, რომ სომხური ბანკების სადებეტო ბარათები აღმოაჩინეს ბანკომატის მახლობლად, რომელიც ალიეველმა ასკიარელებმა ბანკში იპოვნეს და თანხის გატანა სცადეს, მაგრამ, ვერ გააცნობიერეს, რომ ელექტროსადგური დაბომბეს და ელექტროენერგია არ არის, ამიტომ ბანკომატი არ მუშაობს.
ჩვეულებრივი სოფლის მოსახლეობის გაძარცვული სახლები, აშკარაა, რომ იქიდან წაიღეს ყველაფერი რის წაღებაც შეიძლებოდა, ბებიის ძველი “ჰორიზონტის” ტელევიზორიც კი (ნუთუ შეიძლება ასეთი იშვიათი საგნის ბაქოში წაღება?) აშკარად ეძებდნენ მოხუცის შავი დროისთვის გადანახულ ფულს, რადგან სახლში არეული იყო ყველაფერი. გაუგებარია რისთვის მოკლეს (მუცელი დაუხვრიტეს) ეზოში მყოფი ძროხა, ქრისტიანული ხატები განზრახ გაანადგურეს ყველგან და თუ ისინი საკმარისად დიდი იყო, მათ იყენებდნენ სასროლად, სამიზნედ ღვთისმშობლის ან ქრისტეს სახეებს იყენებდნენ. ყარაბაღში თითქმის ყველა სახლი, სადაც “განმათავისუფლებლები” იყვნენ, ამ მდგომარეობაშია.
ისინი ასევე ამბობენ, რომ პატარა მაღაზიები გაძარცვეს. უფრო მეტიც, ისინი ტრაგიკომედიის ეპიზოდს მოგვითხრობენ. “განმათავისუფლებლების” მოქმედებით თუ ვიმსჯელებთ, მათ მაღაზიიდან მოიპარეს საკვები, ჩატვირთეს სატვირთო მანქანებში, რომ თან წაეღოთ. მაგრამ, ტვირთის გადაზიდვისას რაკეტა დაეცა მათ სატვირთოს.
სახლებსა და ბინებში ასევე იპოვნეს სამოქალაქო პირების ცხედრები, სადაც ისინი სასტიკად მოკლეს. ძნელი სათქმელია, თუ რატომ ვერ მოასწრეს ამ ხალხის გამოყვანა.
