20 იანვარს 78 წლის ჯო ბაიდენმა დაიკავა აშშ-ს პრეზიდენტის პოსტი. უნდა ველოდოთ სომხეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობების ცვლილებას თეთრი სახლის დემოკრატიული ადმინისტრაციის დაბრუნების შემდეგ?
სომხეთის ვიცე პრემიერ მინისტრი მჰერ გრიგორიანი ახლახანს შეხვდა აშშ-ს ელჩს ლინ თრეისს. სომხეთის მთავრობის პრესსამსახურის ცნობით, აშშ-ს ელჩმა გამოხატა აშშ-ს მზადყოფნა მხარი დაუჭიროს სტრატეგიულ რეფორმებს, განსაკუთრებით მართლმსაჯულების სფეროში.
სომხეთში აშშ-ს საელჩოს განცხადებაში ნათქვამია, რომ განიხილეს აშშ-ს მთავრობის მხრიდან ომში დაზარალებულთა მხარდაჭერა და მათი ძალისხმევები ტყვეების უსაფრთხო დაბრუნების უზრუნველსაყოფად.
სომხეთისა და ამერიკის ოფიციალურ განცხადებებში ერთსა და იმავე შეხვედრაზე, სხვადასხვა აქცენტები მიუთითებს ქვეყნების პრიორიტეტებზე: სომხეთის მთავრობა ელოდება აშშ-ს დახმარებას რეფორმებში, განსაკუთრებით მართლმსაჯულების სფეროში, ხოლო თანამშრომლობის სხვა სფეროებში, განსაკუთრებით უსაფრთხოებასა და ენერგეტიკაში, მთავრობა ცდილობს გვერდი აუაროს. შეერთებული შტატები მზადაა დაეხმაროს კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულებს, თითქოს შეახსენოს, რომ შეერთებული შტატებიც არის ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე.
მიიღო თუ არა სომხეთის მთავრობამ აშშ-ს დახმარების შეთავაზება? ამის შესახებ ინფორმაცია გამოქვეყნებულ შეტყობინებაში არ არის, თუმცა არსებულ ვითარებაში ეს ნაკლებად სავარაუდოა. რუსეთმა და თურქეთმა მონოპოლია გაუკეთეს “მინსკის” პროცესს. მიუხედავად იმისა, რომ 2020 წლის შემოდგომის ომმა აჩვენა, თუ რა შეიძლება გამოიწვიოს უსაფრთხოების სფეროში ცალმხრივობამ და დივერსიფიკაციაზე უარმა, ერევანს მაინც არ შეუძლია ან არ სურს რუსულ-თურქული ძალებისგან თავის დაღწევა.
თავს შეიკავებს სომხეთი ვაშინგტონის უფრო მჭიდრო თანამშრომლობისგან შეერთებულ შტატებში დემოკრატიული ადმინისტრაციის დროს? გამოთქვამს თუ არა ბაიდენის ადმინისტრაცია სომხეთთან თანამშრომლობის სურვილს, რომელიც არ ატარებს აქტიურ პოლიტიკას?
გასული წლის ბოლოს აშშ-ს კონგრესმა, სადაც უმრავლესობა დემოკრატები არიან, მიიღო პაკეტი ქვეყნის ეკონომიკის მხარდაჭერისთვის ეპიდემიის შემთხვევაში. განყოფილებაში სახელწოდებით “დაძაბულობის შეფასება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის” აღნიშნულია, რომ კანონპროექტის ძალაში შესვლიდან არა უგვიანეს 90 დღისა, ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა კონგრესს უნდა წარუდგინოს წერილობითი შეფასება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის არსებული დაძაბულობის შესახებ, მთიანი ყარაბაღის სტატუსის ჩათვლით. აგრეთვე აშშ-სა და მისი მოკავშირეების სტრატეგიული ინტერესების გარკვევა რეგიონში, 2020 წელს მთიანი ყარაბაღის გარშემო და სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე ძალის გამოყენების ყველა მნიშვნელოვანი შემთხვევების აღწერა, რომელმა მხარემ გამოიყენა პირველმა ძალა, აზერბაიჯანისა და სომხეთისთვის აშშ-ს სამხედრო დახმარების გავლენის შეფასება და რეგიონში შესაძლო დესტაბილიზაციის ალბათობა.
როგორ უდგება სომხეთი რეგიონის მიმართ აშშ-ს ინტერესის შესაძლო ზრდას? რამდენიმე წლის წინ სომხეთში აშშ-ს ელჩი საუბრობდა სომხეთის ეკონომიკაში 8 მილიარდი დოლარის ინვესტიციის შესაძლებლობის შესახებ, ხოლო აშშ-ს პრეზიდენტის უსაფრთხოების მრჩეველმა ჯონ ბოლტონმა, რომელიც ერევანში ჩამოვიდა 2018 წლის დეკემბერში, სომხეთს შესთავაზა ამერიკული და არა რუსული იარაღის ყიდვა. ბოლტონმა მიანიშნა, რომ ერევანმა რთული გადაწყვეტილებები უნდა მიიღოს ყარაბაღის საკითხთან დაკავშირებით, კერძოდ, დაეთანხმოს ტერიტორიულ დათმობებს.
2020 წლის ომის შემდეგ, სიტუაცია შეიცვალა რეგიონში, “რთული გადაწყვეტილებები” წარსულშია და სომხეთის მთავრობა პროგნოზირებს “ინვესტიციების ბუმს”. მოსკოვი ძნელია მზად იყოს სომხეთში ინვესტიციის ჩადებისთვის. სომხეთის ყოფილი ვიცე პრემიერ მინისტრის არმენ გევორგიანის თქმით, რუსეთისთვის რთულია დიდი ფულადი შენატანების გაკეთება სომხეთის ეკონომიკაში. ამიტომ, გევორგიანის აზრით, არ არის გამორიცხული, რომ თურქეთის ეკონომიკური ექსპანსია სომხეთში დაიწყოს გრძელვადიანი მშვიდობისა და უსაფრთხოების გარანტიების ლოზუნგით.
ამ ფონზე, აშშ-ს შეუძლია გააქტიუროს სტრატეგიული დიალოგი სომხეთთან?
