11 იანვარს მოსკოვში სამმხრივი შეხვედრის შემდეგ გამოქვეყნებულ განცხადებას საკომუნიკაციო საშუალებების განბლოკვის შესახებ ვრცელ სტატიას უძღვნის საინფორმაციო პორტალი Lragir.am. წარმოგიდგენთ სტატიის თარგმანს.
„თურქეთმა და რუსეთმა არცახის ომის თითქმის მთავარი მიზნად რეგიონში სატრანსპორტო მარშრუტების გახსნა გამოაცხადეს. 11 იანვარს მოსკოვში სამმხრივი შეხვედრის შემდეგ გამოქვეყნებული განცხადება ეძღვნებოდა მხოლოდ საკომუნიკაციო საშუალებების განბლოკვის თემას.
მაგრამ დიდი ალბათობით, ამ პროექტებს აღსრულება არ უწერია, რადგან ბევრი მხარე ისეთი, რომლებიც დაინტერესებულნი არ არიან ამ პროექტის განხორციელებაში. ის ფაქტი, რომ რეგიონი 100 წლის განმავლობაში „ჩაკეტილია“ ცხადყოფს, რომ ჩაკეტვაში სარგებელი მეტია, ვიდრე „გახსნაში“.
სამხრეთ კავკასია ახლა ბლოკავს პირდაპირი სახმელეთო გზებს ირანიდან და თურქეთიდან რუსეთში, სპარსეთის ყურიდან ხმელთაშუა ზღვისკენ, თურქეთიდან აზერბაიჯანში და იქიდან შუა აზიაში. ის აგვარებს გეოპოლიტიკურ საკითხებს. მაგალითად, ირანს მრავალი წლის განმავლობაში არ უკავშირდება რკინიგზით აზერბაიჯანს რაშტ-ასტარის გავლით. საქართველომ რუსეთთან დამაკავშირებელი რვა გზიდან მხოლოდ ერთი გახსნა, მათ შორის ყველაზე საშიში, რომ აკონტროლოს რუსეთიდან სომხეთში მიმავალი ტვირთი.
9 ნოემბრის შემდეგ, რუსეთის რკინიგზის დირექტორის მოადგილე სერგეი პავლოვი შეხვდა რუსეთში ირანის ელჩს კაზემ ჯალაის და ხაზი გაუსვა რუსეთის მზადყოფნას დაეხმაროს ჩრდილო-სამხრეთ კონტინენტური დანარჩენი დერეფნის მშენებლობის დასრულებაში. ”ამჟამად ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის გახსნის მთავარი დაბრკოლება რეშტ-ასტარის და ჩაბახარ-ზაჰედანის რკინიგზის დაუმთავრებელი მონაკვეთები ირანის ტერიტორიაზე“, – თქვა პავლოვმა.
თურქეთმა და რუსეთმა ვერ შეძლეს გეოპოლიტიკური და სატრანსპორტო პრობლემების მოგვარება საქართველოსა და ირანის გავლით და გადაწყდა სომხეთისა და აზერბაიჯანის ”დაყოფა” ტერიტორიულ დერეფნებად. ალიევმა ისარგებლა ამ გარემოებით და სანაცვლოდ მიიღო ტერიტორიული პრემიები.
ტრანსპორტის განბლოკვის დაყოვნება მიანიშნებს ღრმა პრობლემებზე. საგარეო საქმეთა მინისტრის არა აივაზიანის ვიზიტმა საქართველოში და საქართველო-რუსეთის საზღვარზე ზემო ლარსის გვერდის ავლით გვირაბის მშენებლობის დაწყება შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომ საქართველოსა და სომხეთს შორის არსებობს ურთიერთგაგება, რომ სომხეთიდან რუსეთში აზერბაიჯანის გადაზიდვები არ არის მომგებიანი. თბილისი მზადაა უზრუნველყოს უფრო მოსახერხებელი დერეფანი, რათა მან არ დაკარგოს სომხეთიდან და თურქეთიდან რუსეთში ტრანზიტი.
საქართველოს სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ცენტრის ექსპერტის, ზურაბ ბათიაშვილის განცხადებით, ნახჭევანსა და აზერბაიჯანს შორის გამავალი გზა თურქეთისათვის იქნება თურქულენოვანი მოსახლეობია დააკავშირებელი უმოკლესი გზა. საქართველოში არსებობს შეშფოთება, რომ ახალი შეთანხმების განხორციელება შეასუსტებს საქართველოს სატრანზიტო ფუნქციას.
ირანს ჯერ არ გამოუთქვამს ოფიციალური პოზიცია სომხეთის გავლით რუსულ-თურქულ-აზერბაიჯანული დერეფნების მიმართ. არ არის გამორიცხული, რომ ეს განხილული იქნეს 27 იანვარს ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრის ზარიფის ერევანში ვიზიტის დროს.
რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა 12 დეკემბერს განაცხადა, რომ „მოსკოვს ესმის თეირანის შეშფოთება იმის თაობაზე, თუ როგორ იმოქმედებს აზერბაიჯან-სომხეთის ურთიერთობები ირანის სატრანზიტო ინტერესებზე, რასაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს აშშ-ს სანქციების ფონზე”.
დღემდე აზერბაიჯანიდან ნახჭევანამდე გზა გადის ირანის ტერიტორიაზე. „ახალი დერეფანი მეღრის გავლით შეასუსტებს თეირანის გავლენას ბაქოზე და თურქეთს აზერბაიჯანთან ექნება წვდომა ირანის ან საქართველოს ტერიტორიის გადაკვეთის გარეშე”, – წერენ რუსი ექსპერტები.
ირანის პრეზიდენტის აპარატის ხელმძღვანელი მაჰმუდ აჰმადინეჯადი შეხვდა აზერბაიჯანის ვიცე პრემიერ მინისტრს შაჰინ მუსტაფაევს. მუსტაფაევმა უარყო ჭორები აზერბაიჯანი-ნახჭევანის რკინიგზის მშენებლობის დროს ირანის ინტერესების უგულებელყოფის შესახებ, უწოდა ყალბი ცნობა და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ რკინიგზის რეკონსტრუქცია ითვალისწინებს ექვსი ქვეყნის: ირანის, აზერბაიჯანის, სომხეთის, რუსეთის, თურქეთისა და საქართველოს ინტერესებს.
სომხეთი სუსტად მიიღოს რაიმე სარგებელი და არ დაუშვას დერეფანი მეღრის გავლით, რომელიც რუსეთს აზერბაიჯანის გავლით დაუკავშირებს თურქეთს.
აზერბაიჯანელმა დეპუტატმა რასიმ მუსაბეკოვმა განაცხადა, რომ ერევანი წინააღმდეგია სარკინიგზო მაგისტრალის აზერბაიჯანიდან მეღრის გავლით გაყვანაზე და დაჟინებით ითხოვს იჯევანს. მუსაბეკოვმა შეახსენა, რომ საბჭოთა პერიოდში არსებობდა ყაზახ-იჯევანის რკინიგზა. იგი გადის სომხეთზე, შემდეგ ნახჭევანზე, ირანისა და თურქეთის მთელ ტერიტორიაზე. დეპუტატის თქმით, სომხურ მხარეს სწორედ მისი აღდგენა სურს. მაგრამ ეს არ შედის თურქეთის ინტერესებში, სადაც მას აზერბაიჯანტან დაკავშირება მოუწევს მოუწევს სომხეთის მთელი ტერიტორიის გავლით. სომხეთს შეუძლია თავისი პირობები უკარნახოს და თუ აზერბაიჯანი და თურქეთი არ დაეთანხმებიან, სატრანსპორტო დერეფნები, რომელთა გასაღები სომხეთის ხელშია, შეიძლება არ გაიხსნას“,- ნათქვამია Lragir.am-ის სტატიაში.
