აზერბაიჯანის მიერ უარის თქმა მის მიერ ტყვედ აყვანილი სომეხი სამხედრო მოსამსახურეებისთვის ტყვის სტატუსის მინიჭებაზე, და მათ სამშობლოში დაბრუნებაზე, აგრეთვე მშვიდობიანი მოსახლეობის განთავისუფლებაზე, რის შესახებაც გაცხადებულ იქნა 26 თებერვალს უცხოელ ჟურნალისტებთან აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ინტერვიუში, და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს 27 თებერვლის განცხადებაში, საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლით აზერბაიჯანის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების უხეში დარღვევაა და არავითარ კრიტიკას არ უძლებს. ამის შესახებ ნათქვამია არცახის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გაგზავნილ შეტყობინებაში.
ოფიციალური ბაქოს მტკიცება, რომ მასთან მყოფი სომეხი სამხედროები არ არიან სამხედრო ტყვეები, რადგან ისინი ტყვედ ჩავარდნენ სომხეთის, აზერბაიჯანისა და რუსეთის ლიდერების მიერ სამმხრივი დეკლარაციის ხელმოწერის შემდეგ, არ ათავისუფლებს აზერბაიჯანს „სამხედრო ტყვეებთან მოპყრობის შესახებ“ გაეროს კონვენციით ნაკისრი ვალდებულებებისგან. როგორც ჟენევის კონვენციების მხარეს, აზერბაიჯანს არ შეუძლია თვითნებურად შეცვალოს ამ პირების სტატუსი საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლით გათვალისწინებული საერთაშორისო ვალდებულებების თავიდან აცილების მიზნით. სახელმწიფოების ვალდებულება დაიცვან საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის პრინციპები, აბსოლუტურია და არანაირად არ არის დამოკიდებული ძალის გამოყენების კანონიერების ინტერპრეტაციაზე.
თავის არგუმენტებში იმის თაობაზე, რომ ტყვედ მყოფი სამხედროები სამხედრო ტყვეები არ არიან, აზერბაიჯანი ღიად ამახინჯებს ფაქტებს და აჩვენებს აღმაშფოთებელ დაუსჯელობას. აზერბაიჯანის მიერ 2020 წლის დეკემბერში ტყვედ ჩავარდნილი 64 სომეხი სამხედრო მოსამსახურე განლაგებული იყო არცახის რესპუბლიკის ჰადრუთის რაიონის სოფლებში, ხწაბერდსა და ჰინ თაღერში, რომლებიც სამმხრივი განცხადების ხელმოწერის დროს იმყოფებოდნენ არცახის თავდაცვის არმიის კონტროლის ქვეშ. ისინი თავიანთ პოზიციებზე იმყოფებოდნენ სამმხრივი დეკლარაციის პირველი პუნქტის მოთხოვნების შესაბამისად. ამ 64 სამხედრო მოსამსახურის დატყვევება აზერბაიჯანის მიერ საომარი მოქმედებების სრული შეწყვეტის მკაფიო მოთხოვნის შესახებ სამმხრივი განცხადების დარღვევის პირდაპირი შედეგია.
აზერბაიჯანის მცდელობა შეცვალოს ტყვეთა სტატუსი საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლით ნაკისრი ვალდებულებებისგან თავის ასარიდებლად, სიტყვიერი ომია, რაც აშკარაა, რომ 2020 წლის დეკემბერში ტყვედ ჩავარდნილი სამხედროების გარდა, აზერბაიჯანი კვლავ უარს ამბობს 2020 წლის 27 სექტემბერს არცახის რესპუბლიკის წინააღმდეგ გაჩაღებული სამხედრო აგრესიის დროს ტყვედ ჩავარდნილი სამხედრო ტყვეების და სამოქალაქო პირების სამშობლოში დაბრუნებაზე. აზერბაიჯანის პოზიცია აბსოლუტურად უსაფუძვლოა როგორც სამართლებრივი, ისე დოკუმენტური თვალსაზრისით.
არცახის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრმა წერილები გაუგზავნა გაეროს და ევროსაბჭოს სპეციალურ ორგანოებს აზერბაიჯანის მიერ ტყვედ აყვანილ პირთა მიმართ საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის გამოყენების გაგრძელების შესახებ დეტალური ანალიზით. წერილებში დეტალურად არის განმარტებული, სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების სამხედრო მოსამსახურეებს, რომლებიც სხვა სახელმწიფოსთან დაობენ, მტრის მიერ ტყვედ ჩავარდნის შემთხვევაში, იმისდა მიუხედავად, ხდება თუ არა მათ შორის ფართომასშტაბიანი საბრძოლო მოქმედებები, რატომ აქვთ უფლება მიიღონ სამხედრო ტყვეების სტატუსი.
ასეთი აზრი აქვთ სპეციალიზებულ საერთაშორისო სტრუქტურებს, რომლებმაც თვალყური უნდა ადევნონ აზერბაიჯანის მიერ ადამიანის უფლებათა სფეროში საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებას. სინამდვილეში, როგორც ღია განცხადებებში, ასევე აზერბაიჯანის წარმომადგენლებთან დახურული შეხვედრების დროს, ამ სტრუქტურებმა არაერთხელ მოითხოვეს აზერბაიჯანის მიერ ტყვედ ჩავარდნილი სამხედრო ტყვეების და სამოქალაქო პირების დაუყოვნებლად გათავისუფლება. აზერბაიჯანი განაგრძობს უარს ამ მოთხოვნების დაკმაყოფილებაზე.
სამმხრივი განცხადების და ჟენევის კონვენციების დებულებების შესაბამისად, ჩვენ მოვითხოვთ აზერბაიჯანის ხელისუფლებისგან შეასრულოს საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის შესაბამისად ნაკისრი ვალდებულებები, იმის ნაცვლად, რომ გაამართლოს საკუთარი დარღვევები უკანონო განცხადებებით. ჩვენ მოვუწოდებთ საერთაშორისო საზოგადოებას, თავისი ყველა კონვენციის 1-ლი მუხლის შესაბამისად, აიძულონ აზერბაიჯანი დაუყოვნებლივ და სრულად შეასრულოს კონვენციებით დაკისრებული ვალდებულებები.
