hhpress.am წერს, არცახის საკითხის არსი არის სომხური ეთნოსის შენარჩუნება მის ათასწლოვან აკვანში. კონფლიქტის ფესვები აშკარაა და განპირობებულია თურქული ეთნოსის ონტოლოგიის თავისებურებებით. მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე, ამ უკანასკნელმა რაოდენობრივი ზრდის შედეგად დატოვა ძირითადი ბინადრობის ადგილი, მონღოლეთის სტეპები და წამოვიდა დასავლეთისკენ, აიღო, გაანადგურა და მიითვისა დასახლებები, კულტურა. ძირძველი ხალხები გაანადგურა ან განდევნა ისინი ისტორიული ადგილებიდან. ამ გზით, თურქულმა ეთნოსმა აღმოსავლეთ აზიის სტეპებიდან 1000 წლის განმავლობაში მიაღწია და დასახლდა ევროპისა და აზიის საზღვარზე, მის ყველა მონაკვეთზე ტრაექტორიად დატოვა თურქეთის რამდენიმე სახელმწიფო, თურქული ანკლავები. დღეს ეს ათასწლეული ეთნოსი თავისი ათასწლოვანი ხელწერით სტაბილურად მოძრაობს აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ და როგორც ყოველთვის, მათთვის ერთადერთი ამოცანა სხვა ხალხების ქონების წართმევა იყო და რჩება დღესაც.
დაბლობისა და მთიანი ყარაბაღის ოკუპაციას 200 წლის წინ ჩაეყარა საფუძველი. ამ პერიოდში სომხები რეგულარულად იბრძოდნენ სამშობლოში ცხოვრების უფლების მოსაპოვებლად, რიცხობრივი ზრდის შედეგად ანელებდნენ მცოცავი ოკუპაციის პროცესს. გასული საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისში შესაძლებელი გახდა თურქული მცოცავი დაპყრობის შეჩერება. იმ წლებში უკვე მიმდინარეობდა გაფართოება სომხეთის აღმოსავლეთ კარიბჭეებთან. მაგრამ თურქეთის ექსპანსია განახლდა რამდენიმე სახელმწიფოს მიერ გამოყენებული ტრადიციული ბარბაროსობის შედეგად.დღეისათვის სომხური ეთნოსის შენარჩუნება შესაძლებელი გახდა ისტორიული უტიქის, არცახისა და ფაიტაკარანის ტერიტორიების 5 %-ზე.
ეს არის ონტოლოგიური ბრძოლა სომხეთისა და არცახის რესპუბლიკებისთვის და საერთოდ სომხებისთვის, მაგრამ თანამედროვე გეოპოლიტიკურ პროცესებში კონფლიქტი მეტად ხელსაყრელია. ახალმა ფორმატმა, რომელიც შეიქმნა რეგიონში 44-დღიანი ომის შედეგად, რომელშიც რუსეთისა და თურქეთის ყოფნა სიახლე იყო, ბუნებრივია აღძრა სხვა გლობალური მოთამაშეების ეჭვი. ამჯამად ნელ ნელა გამოიკვეთება ასეთი სახელმწიფოებისა და ძალების კონტურები. ამას, თავის მხრივ, თან მოჰყვება მიზანმიმართული ქმედებები და სპეკულაციები. რამდენიმე დღის წინ პრესკონფერენციაზე, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სპიკერმა მარია ზახაროვამ განაცხადა, რომ ბოლო პერიოდში სხვადასხვა ქვეყნიდან ისმის დესტაბილიზაციის განცხადებები არცახის შესახებ. ”ჩვენ რეგულარულად გვესმის დესტაბილიზებელი განცხადებები სხვადასხვა ქვეყნის სხვადასხვა ფიგურისგან, სხვადასხვა დროს. ეს ხდება იმისთვის, რომ ხალხს ჩაუნერგონ მომავლის შიში, შეარყიონ მათი რწმენა მიღწეული შეთანხმებებისადმი. ისმის პროვოკაციული, დამამცირებელი, ზოგჯერ ცრუ განცხადებებიც კი. ზახაროვამ მოუწოდა კონფლიქტის მონაწილე მხარეებს დაეყრდნონ სამმხრივი ხელშეკრულებებით განსაზღვრულ საერთო მიზანს. გეოპოლიტიკურ მოვლენებში, რომლებიც მსოფლიოში ახალ ფაზაშია შესული და იმპულსს იძენს, ყველა შესაძლო საშუალება იქნება გამოყენებული, განსაკუთრებით ისეთ მძიმეწონიან ბარათთან დაკავშირებით, როგორიცაა არცახის საკითხი. პირველ რიგში, ამას ხელს შეუწყობს გადაუჭრელი საკითხი, განსაკუთრებით სტატუსის გაურკვევლობა. აზერბაიჯანის პოლიტიკა არცახის რესპუბლიკის სტატუსზე არ ფიქრობს, ის აძლიერებს სპეკულაციებს მეორე სომხეთის რესპუბლიკის შესახებ, რამაც პოლიტიკური დარეგულირების პროცესის გარეშე შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული დესტაბილიზაცია. ამიტომ სომხური სახელმწიფოების დიპლომატიური დღის წესრიგის სათავეში არცახის სტატუსის საკითხზე პოლიტიკური პროცესების დაწყება უნდა იყოს და ამ მიზნისთვის ნებისმიერი საჭირო ფასი უნდა გადაიხადოს.
