ერასხში მომხდარი ინციდენტი და აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის განცხადებები ზანგეზურსა და ახალ ომზე შეიძლება განვიხილოთ ორი განზომილებით. ამის შესახებ პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორმა, ენერგოუსაფრთხოების სფეროში ექსპერტმა ვაჰე დავთიანმა NEWS.am- თან საუბრისას განაცხადა. ”უპირველეს ყოვლისა, სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე ერასხის მონაკვეთზე მსგავსი ინციდენტების ინიციატივით ხორციელდება სომხეთსა და აზერბაიჯანზე ზეწოლის მცდელობა სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოსაწერად. გარდა ამისა, ეს ხდება სიუნიქის ჩართულობით სატრანსპორტო დერეფნის სცენარის განსახორციელებლად ჩართვაში. აღსანიშნავია, რომ ინციდენტი მოხდა ერასხში რომელსაც სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი პოზიცია აქვს ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფანში. შეგახსენებთ, რომ რამდენიმე თვის წინ, ერევანში ვიზიტის დროს, ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა მოჰამედ ჯავატ ზარიფმა განაცხადა, რომ საჭიროა ახალი სატრანსპორტო არქიტექტურის შექმნა რეგიონში ირან-ნახჭევანი-სომხეთი-საქართველოს სარკინიგზო პროექტის განხორციელებით.
იმავე კონტექსტში, რამდენიმე თვის წინ, ინდოეთის დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლები გამოჩნდნენ, რომლებიც აცხადებდნენ სომხეთის სამხრეთ – ჩრდილოეთის დერეფანში ჩართვის აუცილებლობის შესახებ.
ტრადიციულად, რეგიონში მიმდინარეობს სასტიკი ბრძოლა სატრანსპორტო დერეფნების მოსაპოვებლად, კერძოდ, აქ ორი საერთაშორისო დერეფნის, ჩრდილოეთ-სამხრეთის და აღმოსავლეთ-დასავლეთის ინტერესები დგას. მეორე პროექტი არის დერეფანი, რომელსაც დღეს ანკარა და ბაქო სწევენ წინ, სიუნიქის სამხედრო ტვირთის გადაზიდვაში ჩართვის მიზნით. სინრეალურად, დასავლეთი-აღმოსავლეთის პროექტი უკვე განხორციელდა ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის საშუალებით, მაგრამ ამ მიმართულებით დივერსიფიკაცია მეტად საჭიროა თურქეთისა და აზერბაიჯანისთვის, იმის გათვალისწინებით, რომ მხარეები აპირებენ ნახჭევანში თურქული სამხედრო ბაზის შექმნას.
ამ თვალსაზრისით, ირანის მზარდი როლი, როგორც გეოსტრატეგიული მოთამაშე რეგიონის ახალ სატრანსპორტო არქიტექტურაში, თურქეთს გრძელვადიან რისკებს უქმნის. აქედან გამომდინარე, ვითარების ესკალაცია ერასხის მონაკვეთზე, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ჩრდილოეთ-სამხრეთის ლოგისტიკაში და სიტუაციის გამწვავება მიზნად ისახავს ამ მარშრუტის ეჭვქვეშ დაყენებას. ამიტომ ამ შემთხვევაში სიტუაცია უნდა განვიხილოთ რეგიონულ ძალებს, თურქეთსა და ირანს შორის გეოპოლიტიკური კონკურენციის თვალსაზრისით.
ნებისმიერი სატრანსპორტო დერეფანი ემყარება ეკონომიკურ მიზანშეწონილობას და ეკონომიკურ უსაფრთხოებას. თუ დერეფნის გარკვეულ ნაწილში შეიქმნა არასტაბილურობის წყარო, იგი უკვე აღარ არის ეკონომიკურად მიმზიდველი საერთაშორისო თვალსაზრისით. დერეფნის პროექტის მთავარ ნაწილში ვითარების დარღვევით, აზერბაიჯანულ-თურქული ტანდემი ცდილობს ეჭვქვეშ დააყენოს მარშრუტის მიზანშეწონილობა საერთაშორისო აქტორების – ინდოეთისა და ჩინეთისათვის. ბაქოს და ანკარას ამგვარი ქმედებები შეიძლება მიზნად ისახავდეს ამ ლოგისტიკაში მათი როლის ხაზგასმას. აზერბაიჯანი ტრადიციულად მოქმედებს, როგორც აღმოსავლეთ-დასავლეთის დერეფნის ბენეფიციარი,” – თქვა დავთიანმა.
