ევროკავშირი არ არის ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის ბენეფიციარი. დერეფანი თავდაპირველად 2000-2002 წლებში ჩამოყალიბდა რუსეთის ინიციატივით და უშუალო მონაწილეობით, დასავლეთ – აღმოსავლეთ -კავკასია -აზიის (TRACECA) დერეფნის საპასუხოდ, რომელიც აშენდა დასავლეთ- აღმოსავლეთის გზაზე და განუყოფელი ნაწილია ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზისა.
ამის შესახებ პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორმა, ენერგეტიკული უსაფრთხოების ექსპერტმა ვაჰე დავთიანმა NEWS.am- თან საუბრისას განაცხადა. ”აქ განვიხილავთ შემდეგ პოლიტიკურ კონფიგურაციას. ერთი მხრივ, კოლექტიური დასავლეთი და თურქეთი, მეორეს მხრივ, რუსეთი, ჩინეთი და ირანი. რიგში ბოლოა ინდოეთი, რომელიც, ჩინეთთან დაკავშირებული პრობლემების მიუხედავად, მაინც იცავს ჩრდილოეთ-სამხრეთის სტრატეგიას სატრანსპორტო დერეფნის მხრივ. მე არასოდეს მსმენია რუსი პოლიტიკოსებისგან სიუნიქის გავლით, დერეფნის შესახებ რომელიც დაკავშირებული იქნებოდა თურქეთთან და აზერბაიჯანთან. სიტყვა ზოგადად ეხება ეკომუნიკაციების განბლოკვას.
„ეს არის სრული სტრატეგია, რომელიც შეიძლება გულისხმობდეს კომუნიკაციების განბლოკვას ჩრდილოეთ მარშრუტზე – იჯევანიდან აზერბაიჯანის გავლით ჩრდილოეთ კავკასიისკენ. ამასთან, რუსეთი, როგორც რეგიონის მთავარი მოთამაშე, არ აპირებს საკითხის გადადებას და განაგრძობს მრავალფეროვან პოლიტიკას ყველა მოთამაშის მიმართ. ამიტომ, ვერ ვიტყვი, რომ ბაქოს და მოსკოვის ინტერესები აქ ემთხვევა”, – თქვა დავთიანმა. ექსპერტმა არ გამორიცხა, რომ კომუნიკაციების განბლოკვის შესახებ მოლაპარაკებები შეიძლება გაჭიანურდეს. „თუ ღრმა პროცესებს გადავხედავთ, ცხადი გახდება, რომ ჩრდილოეთ-სამხრეთი რუსეთის ინტერესებში შემავალი დერეფანია. მთელი სამართლებრივი ჩარჩო სწორედ მასზეა აგებული.
ჩრდილოეთ-სამხრეთის მიზანია უზრუნველყოს კავშირი ბალტიის რეგიონებს, კერძოდ სანკტ-პეტერბურგსა და მუმბაის შორის და აქტიური მოლაპარაკებები მიმდინარეობს ინდურ მხარესთან. უფრო მეტიც, ივნისში პირველი მატარებელი პეტერბურგიდან ჩრდილოეთ-სამხრეთის მარშრუტის მიმართულებით გაემგზავრა სპარსეთის ყურის, ინდოეთის ოკეანეზე და შემდეგ მუმბაიში. ეს გვიჩვენებს, რომ ეს მიმართულება უკვე მუშაობს. ტრადიციულად, სომხეთის ტერიტორია ამ დერეფნის განუყოფელ ნაწილად ითვლებოდა და შესაბამისად შეიქმნა სხვადასხვა პროგრამა. მაგრამ რადგან სომხეთი არ არის მზად ჩრდილო-სამხრეთის დერეფანში ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისით, ზემოხსენებული ტვირთის მიწოდება განხორციელდა აზერბაიჯანის ტერიტორიით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დერეფანში მონაწილეობის თვალსაზრისით, ჩვენ ყურადღება უნდა გავამახვილოთ აზერბაიჯანთან კონკურენციაზე.
თუ ვსაუბრობთ კომუნიკაციების განბლოკვაზე მეღრის დერეფნის ლოგიკით, მაშინ ვსაუბრობთ ვაჭრობაზე და სამგზავრო ტრანსპორტირებაზე, რადგან ამგვარი ტრანსპორტირება თურქეთსა და აზერბაიჯანს შორის წარმატებით ხორციელდება ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზით. მეღრის დერეფანი აუცილებელია, პირველ რიგში, სამხედრო ტრანსპორტირებისთვის, რათა ნახჭევანის მილიტარიზაცია მოხდეს და იქ სამხედრო ბაზა დაარსდეს. ირანს ეს კარგად ესმის, ამიტომ იგი აქტიურად ლობირებს რეგიონში ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის პოპულარიზაციისთვის.
თურქეთისა და აზერბაიჯანის სამხედრო ტრანსპორტი ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის გავლით დამატებით პროცედურებს მოითხოვს, რაც სირთულეებს ქმნის იმის გამო, რომ ეს რკინიგზა ინტეგრირებულია პროექტში “ერთი სარტყელი – ერთი გზა”. გარდა ამისა, იგი ინტეგრირებულია ევროპულ TRANSECA ინიციატივაში ”, – თქვა მან.
