პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორის, პროფესორ გარიკ კერიანის თქმით, რუსეთი თანდათანობით აქცენტს აკეთებს უფრო მეტად პრო-სომხურ პოზიციაზე არაცახის საკითხთან დაკავშირებით და ხვდება, რომ იგი მოტყუვდა თურქეთთან და აზერბაიჯანთან თანამშრომლობაში. როგორც გარიკ კერიანმა “არმენპრესთან” საუბარში აღნიშნა, ეს ხდება იმისდა მიუხედავად, რომ მოსკოვს სერიოზული უთანხმოება აქვს ეუთოს მინსკის ჯგუფის დასავლელ პარტნიორებთან, საფრანგეთთან და შეერთებულ შტატებთან, მათ შორის არცახის სტატუსთან დაკავშირებით.
“რუსეთმა დაიწყო „დრეიფი“ პრო-სომხური პოზიციისკენ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რუსეთი ამჟამად ასე ამბობს: „თქვენ იცით, რომ საკითხი არ არის გადაწყვეტილი. ჩვენ ჯერ კიდევ უნდა გავარკვიოთ სტატუსი“, და ა.შ., და ა.შ. ეს ბადებს კითხვას: რატომ გდაიხარა რუსეთი სომხეთისაკენ? ამ მხრივ, გარკვეული კონსენსუსი იქნა მიღწეული რუსეთს, საფრანგეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ეუთოს მინსკის ჯგუფის პროცესის აღორძინების შესახებ. ამ კითხვაზე არის პასუხი. “რუსებმა დაუშვეს ძალიან უხეში, პრიმიტიული შეცდომა თურქეთთან და აზერბაიჯანთან თანამშრომლობისას არცახის საკითხთან დაკავშირებით”,- აღნიშნავს გარიკ კერიანი და ხაზს უსვამს, რომ როგორც ისტორიკოს-პოლიტოლოგს, მას არ ესმის თუ როგორ ახერხებს თურქეთი თანამშრომლობის ფორმატი იპოვოს რუსეთთან და 300 წლის განმავლობაში განუწყვეტლად მოატყუოს რუსები და წავიდეს რუსეთის ინტერესების წინააღმდეგ, ზურგში ჩასცეს მახვილი რუსეთს.
გარიკ კერიანის თქმით, მოსკოვმა ეს გააცნობიერა მას შემდეგ, რაც თურქეთის ხელმძღვანელობამ მას შემდეგ რაც რუსეთისაგან მიიღო ატომური ელექტროსადგური, გაზსადენი „სამხრეთის ნაკადი“, S-400 საზენიტო სარაკეტო სისტემები, ასევე როგორც დათმობები სირიაში, საგარეო საქმეთა მინისტრი ჩავუშოღლუ ჩავიდა კიევში “ყირიმის პლატფორმის” სამიტში მონაწილეობის მისაღებად, განაცხადა რომ “ყირიმი უკრაინის განუყოფელი ნაწილია”.
„ყირიმის საკითხი ისეთივე მტკივნეულია რუსებისთვის, როგორც ჩვენთვის, არცახის საკითხი. ყირიმი მათთვის წმინდაა. ამდენი წლის პაუზის შემდეგ, როდესაც რუსეთმა საბოლოოდ შეძლო ყირიმის დაბრუნება, ვიღაც ჩავუშოღლუ თავს უფლებას აძლევს, განაცხადოს, რომ “ყირიმი არ ეკუთვნის რუსეთს, თურქეთი ყველაფერს გააკეთებს ყირიმის უკრაინაში დასაბრუნებლადო”. სწორედ აქ დაიწყო რუსეთის კონტრშეტევა: რუსებმა გააცნობიერეს, რომ მათ შეცდომა დაუშვეს, რადგან პირველებმა დართეს ნება, რომ ომი დასრულებულიყო ასეთი შედეგით, და მეორეც, დაუშვეს თურქეთის გავლენა სამხრეთ კავკასიაზე. ისინი ასევე მოტყუვდნენ აზერბაიჯანის საკითხშიც. მოსკოვის მთავარი მიზანი იყო აზერბაიჯანის შეყვანა ევრაზიულ ინტეგრაციულ ზონაში. ყოველ ჯერზე ალიევი ვაჭრობდა და ამბობდა: “მოაგვარე ყარაბაღის საკითხი – მე მოვალ”. ახლა მათ დაინახეს, რომ “გადაწყვეტის” შემდეგ ის კი არ მოვიდა, არამედ პირიქით, მათ დაკარგეს აზერბაიჯანი”, – განმარტავს პოლიტოლოგი.
თანამოსაუბრის თქმით, ეს შეიძლება პარადოქსულად მოგეჩვენოთ, მაგრამ დღეს უფრო ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა არცახის საკითხის რადიკალური განხილვისათვის, ვიდრე ომამდე. ერთადერთი პრობლემა ისაა, რომ ძალიან რთული იქნება აზერბაიჯანული მხარის მოლაპარაკებების მაგიდასთან მიყვანა.
„ვინაიდან მოლაპარაკებების მაგიდაზე რჩება მხოლოდ არცახის სტატუსის საკითხი, მე მეჩვენება, რომ აზერბაიჯანი არავითარ შემთხვევაში არ დაჯდება მოლაპარაკების მაგიდასთან. თუ მოულოდნელად თანათავმჯდომარეები მიუთითებენ მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქის (მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქი, რედ.) ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის წერტილს, რაც აიძულებს მათ ჰადრუთი და შუში ერთ საერთო ადმინისტრაციულ ერთეულში შეიყვანო, ეს ნიშნავს მათთვის გავლენის დაკარგვას. ამიტომაც აზერბაიჯანი და თურქეთი არ წავლენ მოლაპარაკებებზე. ისინი ილაპარაკებენ, წავლენ-მოვლენ, დააგვიანებენ, რადგან მოლაპარაკების პროცესი 26 წელია გაჭიანურებულია”, – ამბობს პოლიტოლოგი.
გარიკ კერიანის თქმით, გამორიცხულია, რომ აზერბაიჯანმა აღიაროს არცახის სტატუსი სერიოზული სანქციების გარეშე. უფრო მეტიც, ექსპერტის აზრით, არსებობს „ძალიან საინტერესო და ეფექტური სანქციები“, რომლებიც შედეგს გამოიღებს სულ რამდენიმე დღეში.
