საერთაშორისო დერეფანი „სპარსეთის ყურე- შავი ზღვა“ – დაგვიანებულია თუ ჯერ კიდევ შესაძლებელი?
საერთაშორისო დერეფანი „სპარსეთის ყურე- შავი ზღვა“ აშშ-ჩინეთის კონკურენციის შედეგი: ასე აღწერენ ექსპერტები რეგიონის ერთ -ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან პროექტს. ისინი ხაზს უსვამენ იმას, რომ სომხეთს აქვს დრო, რომ სერიოზული როლი შეასრულოს ამ მხრივ, რის შემთხვევაშიც მან რაც შეიძლება მალე უნდა დაასრულოს ჩრდილო-სამხრეთის საგზაო დერეფნის სისიან-ქაჯარანის მონაკვეთის მშენებლობა. ექსპერტების აზრით, თუ აზერბაიჯანის მიზნები განხორციელდება და დერეფანი „სპარსეთის ყურე- შავი ზღვა“ გავა ირანსა და აზერბაიჯანში, ამ შემთხვევაში სომხეთი ვერც პოლიტიკურ და ვერც ეკონომიკური ერთეულის როლს ვერ შეასრულებს. ასე რომ დაყოვნების დრო არ არის.
გეოპოლიტიკური განაცხადი ეკონომიკური სახელწოდებით. ასე აღწერს საერთაშორისო ურთიერთობების ექსპერტი ვაზგენ პეტროსიანი ჩინეთის ინიციატივას, ჰქონდეს “სპარსეთის ყურე-შავი ზღვა” საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი. ჯერჯერობით არ არსებობს დოკუმენტი, როგორც ასეთი.
„21 -ე საუკუნეში ზესახელმწიფოებს სურთ გააკონტროლონ ორი ძირითადი გზა – ენერგიის მატარებლები და ტვირთის გადაზიდვა. შეერთებული შტატები ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ თურქეთი გახდეს რეგიონალური ცენტრი, რომლის გავლით გზები და ენერგიის წყაროები გადის.
შეერთებულ შტატებს სურს მაქსიმალურად შეზღუდოს ჩინეთის საგარეო ვაჭრობა და გააკონტროლოს ენერგიის მიწოდება ჩინეთში, ამბობს ექსპერტი. ცოტა ხნის წინ, სომხეთისა და ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა განიხილეს მრავალმხრივი შეთანხმების ხელმოწერის საკითხი სპარსეთის ყურედან შავ ზღვამდე საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის შექმნის შესახებ და მისი ეფექტური განხორციელების შესაძლებლობა. რეგიონში გეოპოლიტიკური მოვლენების კონტექსტში, რატომ გააქტიურდა ირანი? ვაზგენ პეტროსიანი ფიქრობს, რომ ირანი ჯერ არ არის საკმარისად აქტიური.
ირანში დაგეგმილი დერეფანი ორ ნაწილად უნდა გაყოფილიყო. ერთი ავღანეთის გავლით ცენტრალურ აზიაში, რითაც ინდოეთს საშუალება მიეცემოდა დაკავშირებოდა ცენტრალური აზიის ბაზრებს. მეორე გზა იყო რუსეთის გავლითირანში, განმარტავს ირანელი ახლო აღმოსავლეთის ექსპერტი ჰარუთ-ართინ არაქელიანი, აქ არის ორი გზა, ერთი სომხეთის გავლით და მეორე აზერბაიჯანის გავლით. განვითარებული მოვლენების გაანალიზებით, ექსპერტი ასკვნის, რომ როგორც ჩანს, უპირატესობა აზერბაიჯანს ენიჭება. რა ახსნა აქვს ამას:
„იქ არის ინფრასტრუქტურა, რომელიც ჩვენ არ გვაქვს. გასულ თვეში ამოქმედდა პირველი სატვირთო მატარებელი ფინეთიდან ინდოეთისკენ. მატარებელმა გაიარა აზერბაიჯანის, ირანის ტერიტორია და გაემგზავრა ინდოეთში. სომხეთში არანაირი პოზიტიური ცვლილება არ არის “
თუ აზერბაიჯანის მიზნები განხორციელდება: სპარსეთის ყურედან შავ ზღვამდე დერეფანი გაივლის ირანსა და აზერბაიჯანში, ამ შემთხვევაში სომხეთი შეწყვეტს არსებობას როგორც პოლიტიკური და ეკონომიკური ერთეული, აფრთხილებენ ექსპერტები. ასე რომ დაგვიანების დრო არ არის.
