ანალიტიკამთავარი

ბაქო თამაშს გარეთ: ახალი სატრანზიტო რუქები შედგენილია სომხეთის მონაწილეობით

ინდოეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სუბრამანიამ ჯაიშანკარი სომხეთში მომავალ კვირას ჩამოვა. ოფიციალური ამბები ჩვეულებრივი იქნებოდა, რომ არა ის, რომ ისტორიაში პირველად ინდოეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ეწვევა სომხეთის რესპუბლიკას.

ვიზიტის ოფიციალური დღის წესრიგი ამ დროისთვის ცნობილია. 12-13 ოქტომბერს ჯაიშანკარი შეხვდება პრემიერ მინისტრ ფაშინიანს, საგარეო საქმეთა მინისტრს არარატ მირზოიანს და ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარეს ალენ სიმონიანს. განიხილება ორმხრივი ურთიერთობების წინსვლა და რეგიონული მოვლენები.

წლების განმავლობაში ორი ქვეყნის ხალხებს  შორის კავშირი იყო სხვადასხვა დონეზე, დაწყებული განათლებიდან ტურიზმამდე, მაგრამ მაღალ სახელმწიფოებრივ დონეზე კომუნიკაცია პირველად არის ორგანიზებული. ვიზიტის მიზანი პოლიტიკურია, აგრეთვე შეიცავს ეკონომიკურ სიახლეებსაც.

რა არის სომხეთ-ინდოეთის მაღალი პოლიტიკურ დონეზე შეხვედრების გააქტიურების მიზეზები? მომავალი ვიზიტის კონტექსტში, საგარეო საქმეთა მინისტრი არარატ მირზოიანი ლაპარაკობს ამბიციური პროგრამის შესახებ – სპარსეთიდან ყურიდან-შავ ზღვამდე.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ სომხეთი მზად იყო შეესრულებინა კარიბჭის როლი ევროპასა და აზიას შორის, მაგრამ მუშაობა არ გასცდენია   ზრახვებისა და სურვილების ნიშულს.სომხეთის პოტენციალი, გამხდარიყო სატრანზიტო ქვეყანა, ყოველთვის ფასდებოდა, მაგრამ ბოლო ომის შემდეგ სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის ამოქმედების პერსპექტივები ხელშესახები გახდა. ახლა საუბარია ახალ შესაძლებლობებზე. არმენ პეტროსიანი, რეგიონული საკითხების ექსპერტი და აღმოსავლეთმცოდნე აყალიბებს სომხეთის მისწრაფებებს არსებულ ვითარებაში.

„როგორც ჩანს, სომხეთის მთავრობა ცდილობს განახორციელოს რაიმე მკვეთრი ქმედება ამ ჩიხში, რომელიც შექმნილია სომხეთისთვის არსებული სიტუაციის დასაძლევად, ზოგადად რეგიონში ეკონომიკური, უსაფრთხოების და გეოპოლიტიკური სიტუაციის თვალსაზრისით. მე ვფიქრობ, რომ ეს არის რწმენა, რომ ომის შემდგომ პერიოდში სხვადასხვა პრობლემის ძალიან სწრაფი გადაწყვეტის მიღწევას შეუძლია გზა გაუხსნას სომხეთის განვითარებას. მე ვფიქრობ, რომ სომხეთის ხელისუფლებას აქვს ასეთი ხედვები და პროგნოზები“.

სპარსეთის ყურესა და შავ ზღვას შორის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის შექმნის შესახებ შეთანხმება წლების განმავლობაში განიხილებოდა. მისი დეტალების დასრულება უახლოეს მომავალშია მოსალოდნელი,  მონაწილე ქვეყნები ახლოს არიან შეთანხმების საბოლოო ვერსიასთან. პროექტი ითვალისწინებს სატრანსპორტო დერეფნის მშენებლობას, რომელიც დაიწყება სპარსეთის ყურედან, მიაღწევს შავ ზღვას  ირანის, სომხეთისა და საქართველოს გავლით, სადაც ტვირთი გემებით გადავა ბულგარეთსა და საბერძნეთში. სოფია ოფიციალურად შეუერთდა შეთანხმებას და გამოაცხადა, რომ ის გამოიყენებს ვარნას და ბურგასის პორტებს.

ეს შეთანხმება უპრეცედენტოა სომხეთისთვის ახალი რეგიონალური საგზაო გადაწყვეტილებების თვალსაზრისით. ჩვენი ქვეყანა არასოდეს ყოფილა ჩართული ამხელა საერთაშორისო პროგრამაში. პრემიერ-მინისტრ ფაშინიანის პირველი ვიზიტების მიმართულებების არჩევა შემთხვევითი არ იყო.

„რეგიონული კომუნიკაციების განვითარების საკითხი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ირანის ისლამურ რესპუბლიკასთან და საქართველოსთან ჩვენი დისკუსიების დღის წესრიგში. ამ კონტექსტში, მე ვანიჭებ ჩრდილო-სამხრეთის პროექტს, რომელიც ჩვენს საზღვარს ირანთან აკავშირებს საქართველოს ჩვენს საზღვართან. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია სარკინიგზო კავშირის დამყარება რუსეთთან და ირანთან.

ეს ეკონომიკური პროგრამები უფრო დიდი და ამბიციური პროგრამის ნაწილია, ამბობს ექსპერტი არმენ პეტროსიანი. მისი აზრით, სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის პროგრამას აქვს გეოპოლიტიკური დღის წესრიგი და ეგზისტენციალური მნიშვნელობა.

„არის პროექტები, რომლებსაც ეკონომიკური კომპონენტის გარდა, ჩვენთვის უსაფრთხოების მნიშვნელობაც აქვს. ერთ-ერთი მათგანია ჩრდილოეთი-სამხრეთი, იგივე ირანი-სომხეთის რკინიგზა, ეს არის ეროვნული მნიშვნელობის პროგრამები, რომლებიც ქმნიან სომხეთის უსაფრთხოების სისტემის ბირთვს“.

თუ სომხეთი წარმატებას მიაღწევს ჩრდილო-სამხრეთის პროექტში, ჩვენი ქვეყანა შეიძლება გახდეს სატრანზიტო მარშრუტი ახლო აღმოსავლეთის, სპარსეთის ყურის ქვეყნებისთვის   შავი ზღვისკენ, რეგიონში სატრანზიტო მარშრუტების რუქის რედაქტირება ასევე ინდოეთის ეკონომიკური პოლიტიკის ინტერესებში შედის. ეს მნიშვნელოვანია ინდოეთისთვის, რადგან ევროპაში მიღწევის მთავარი გზა მისთვის ამჟამად არის  სუეცის არხი.

ჯერ კიდევ 2015 წელს ირანმა და ინდოეთმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ირანის პორტ ჩაბაჰარის ალტერნატივის შემუშავებაზე. ინდოეთმა 200 მილიონი დოლარი გამოყო. პროგრამის მნიშვნელობას ხაზს უსვამდა მაშინდელი ყველა ექსპერტი და ანალიტიკოსი. ირანოლოგის ვარდან ვოსკანიანის თქმით:

”ეს მარშრუტი გულისხმობს მულტიმოდალურ სატრანსპორტო სისტემას: ზღვა, რკინიგზა, გზატკეცილი. შესაბამისად, ამ კონტექსტში, სომხეთის როლი ძალზე მნიშვნელოვანია, რადგან ირანელები ცდილობენ ალტერნატივების პოვნას ჩრდილოეთით“.

აზერბაიჯანი ასევე აცხადებდა, რომ მონაწილეობდა სპარსეთის ყურედან შავი ზღვისკენ მიმავალ ახალ საგზაო რუკაში, მაგრამ ეს ქვეყანა არ ესწრებოდა  ბოლო შეხვედრებსა და დისკუსიებს. სომხეთის, ბულგარეთის, საქართველოს, საბერძნეთისა და ირანის დელეგაციებმა მონაწილეობა მიიღეს არსებულ დისტანციურ შეხვედრებში. ფაქტობრივად, გამოდის, რომ აზერბაიჯანი ამ ამბიციური პროგრამის მიღმაა დარჩენილი.

მეტად საყურადღებოა ამ დღეემში ირანის  გზებისა და ურბანული განვითარების მინისტრის როსტამ ღასემის განცხადება. როგორც ის ამბობს,  სომხეთთან ერთობლივი ინფრასტრუქტურული პროექტები რეგიონის სატრანზიტო რუქის შეცვლის საშუალებას იძლევა.  „ თითოეულმა,  ვინც პრობლემებს ქმნის, უნდა იცოდეს, რომ ისინი ვერ  გადაკეტავენ გზას ირანისკენ, ამავე დროს რთული იქნება „დამწვარი ხიდების“  აღდგენა”, – წერს ირანელი ჩინოვნიკი Twitter-ის  თავის მიკრობლოგში.

ავტორი ლენა ბადელიანი

ნახეთ მეტი
Back to top button