ბოლო ერთი თვის განმავლობაში, ევროპელი ოფიციალური პირები ერთმანეთის მიყოლებით ბაქოში ჩადიან, რათა ქვეყნის მაღალჩინოსნებთან ერთად განიხილონ აზერბაიჯანული გაზის, როგორც რუსეთის ალტერნატივის, ევროპაში ექსპორტის შესაძლებლობა. ბაქო ითვლება ევროკავშირის „სანდო პარტნიორად” ბუნებრივი აირის სფეროში. ევროკავშირი შიშობს, რომ თუ უკრაინის გამო ვროკავშირ-რუსეთის დაძაბულობა არ მოგვარდება, მოსკოვმა შესაძლოა შეამციროს ევროპისთვის გაზის მიწოდება დასავლეთის სანქციების საპასუხოდ.
ამ ფონზე, თებერვლის დასაწყისში, გაფართოებისა და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის საკითხებში ევროკომისარი ოლივერ უორჰელი და ევროკომისარი ენერგეტიკის საკითხებში ქადრი სიმპსონი ეწვივნენ ბაქოს „გაზის სამხრეთული დერეფნის“ მრჩეველთა საბჭოს მე-8 შეხვედრაზე დასასწრებად. რომ იმისათვის რომ აზერბაიჯანი ცდილობს გაზარდოს გაზის მიწოდება ევროკავშირში, გარდა სამადლობელო სიტყვებისა, ამ ქვეყანას 2 მილიარდი ევროს ფინანსური დახმარება გამოეყო.
გაზის საექსპორტო შესაძლებლობების გაზრდის საკითხი ნატოს ლიდერსაც აწუხებს. სტოლტენბერგ-ალიევის სატელეფონო საუბარი შედგა პუტინისა და შოლცის შეხვედრის დაწყებამდე, რომლის დროსაც განიხილეს „ჩრდილოეთის ნაკადი 2“-ზე შეთანხმებების შესრულების საკითხი. სატელეფონო საუბრის დეტალები ალიანსის ხელმძღვანელმა პირადად გაავრცელა Twitter-ზე. „ჩვენ განვიხილეთ რეგიონალური უსაფრთხოება, რუსეთის სამხედრო პოტენციალის ზრდა უკრაინაში და მის გარშემო, ასევე მისი გავლენა ენერგეტიკულ ბაზრებზე. მადლობა გადავუხადე აზერბაიჯანს გაზის მიწოდების გაზრდისთვის და ევროპისთვის ენერგეტიკის საიმედო მიწოდებისთვის“, – წერს ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის ხელმძღვანელი.
მოკითხვის ფონზე არსებობს რეალობაც. ექსპერტების აზრით, რაც არ უნდა ეცადნონ ბაქო და ანკარა, აზერბაიჯანული გაზი ვერ ჩაითვლება ალტერნატივად. სანამ გამოვყოფთ ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა პოლიტიკა, გავლენა, ფინანსები, დამოკიდებულება, პირველ რიგში საუბარია გაზის სიმძლავრეზე, რეზერვების შეუთავსებლობაზე. ენერგეტიკის ექსპერტი ვაჰე დავთიანი აზერბაიჯანის შორსმიმავალ ზრახვებს ციფრებით უპირისპირდება და ევროპის ბაზარზე გაზის მოხმარების მოცულობას აანალიზებს.
„ევროპულ ბაზარზე ბუნებრივი აირის მოხმარება წელიწადში 400-450 მილიარდ კუბურ მეტრს შეადგენს. რუსეთი 180 მილიარდ კუბურ მეტრ გაზს აწვდის. საუკეთესო შემთხვევაში, აზერბაიჯანს შეუძლია 16 მილიარდი კუბმეტრის ექსპორტი, თუ გამოიყენებს „გაზის სამხრეთული დერეფნის“ სიმძლავრეს. ამ მომენტისათვის მას შეუძლია მაქსიმუმ 10 მილიარდი კუბური მეტრის ექსპორტი. აუცილებელია იყო სპეციალისტი, რომ მიხვდე, რომ აზერბაიჯანს არ აქვს ეს სატრანზიტო პოტენციალი. ევროკავშირის წარმომადგენლებსა და აზერბაიჯანს შორის მოლაპარაკებები ენერგეტიკული დიპლომატიური მანევრირეებაა.
რატომ მანევრი? იმიტომ, რომ ევროკავშირი აწარმოებს მოლაპარაკებებს გაზის მიწოდებაზე, ამავე დროს, სხვა ენერგეტიკულ ძალებთან, როგორებიც არიან აშს, ალჟირი, ყატარი.
„პრობლემა ის არის, რომ აზერბაიჯანში, ნავთობისგან განსხვავებით, გაზის მარაგი მოკრძალებულია. წლების განმავლობაში აზერბაიჯანმა გაზის ექსპორტზე არაერთი ხელშეკრულება გააფორმა, ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის გამო, ის უკვე ორი წელია რუსეთიდან ახორციელებს გაზის იმპორტს. მეორე, თუ ცენტრალური აზიის ორ სახელმწიფოსთან, ყაზახეთთან და თურქმენეთთან თანამშრომლობა გაზის სამხრეთულ დერეფანზე არ განხორციელდება, მაშინ აზერბაიჯანი ვერ შეძლებს სხვა შეთანხმების შესრულებას – 16 მილიარდი კუბური მეტრი გაზის წლიურ ექსპორტს. ფსონი დადებულია თურქმენეთზე, მაგრამ აქაც რუსული ფაქტორი უნდა იქნას გათვალისწინებული. თურქმენეთის ევროპისკენ წინსვლის ფაქტორის გაცნობიერებით, რუსეთმა 2016-2017 წლებში მნიშვნელოვნად გაზარდა თურქმენული გაზის იმპორტის მოცულობა, რაც ქვეყანას სხვა ბაზრებზე ვაჭრობის საშუალებას არ აძლევს“.
