საგზაო ინფრასტრუქტურის განბლოკვის თაობაზე მოლაპარაკებების დროს, სომხეთში მშენებარე ჩრდილოეთ-სამხრეთის საგზაო დერეფნის პროგრამა განახლდა. სახელის შეცვლა გულისხმობს გზების ახალ გეოგრაფიას, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ჩათვლით. საექსპერტო სფეროში კი შეფასების გაკეთებას არ ჩქარობენ. ისინი მხოლოდ ამჩნევენ, რომ სიჩქარე ძალიან მნიშვნელოვანია სატრანსპორტო ლოჯისტიკაში. საზღვაო გადაზიდვები გაცილებით იაფია, მაგრამ ისინი კონკურენციის გარეშე არიან, რადგან ტვირთის გადაზიდვის დრო უფრო დიდია. სად გაიშლება ჩრდილოეთ-სამხრეთის ახალი ფრთები?
“ჩრდილოეთ-სამხრეთის” ნაცვლად “ჩრდილოეთ-სამხრეთ-აღმოსავლეთი-დასავლეთი”. სომხეთისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის პროგრამის რეორგანიზაცია განხორციელდა. ეს გამოიწვია ბოლო დისკუსიამ რეგიონში ინფრასტრუქტურისა და განვითარებული მოვლენების შესახებ. სომხეთის პრემიერ-მინისტრი იმედოვნებს, რომ შეცვლილი პროექტი სწრაფი ტემპებით განხორციელდება და განმარტავს, რას ვარაუდობს.
„მოკლედ, სომხური გზაჯვარედინის ერთ-ერთი განშტოება დააკავშირებს ჩრდილოეთს სამხრეთთან, ანუ, ფაქტობრივად, სომხეთის რესპუბლიკიდან ირანის ისლამურ რესპუბლიკასთან, მეორე განშტოება, ფაქტობრივად, აზერბაიჯანს, სომხეთს და მოგვიანებით ნახჭევანს, თურქეთს“.
ჩრდილოეთ-სამხრეთის საავტომობილო გზის სისიანი-ქაჯარანის მონაკვეთზე წინასწარი საკვალიფიკაციო ტენდერი გამოცხადდა. მთავრობა იმედოვნებს, რომ წლის ბოლომდე გაირკვევა, რომელი სამშენებლო კომპანია განახორციელებს სამუშაოებს. პრემიერი განმარტავს:
„რა თქმა უნდა, აღმოსავლეთ-დასავლეთის პროექტის ნაწილი არ გაკეთებულა, მაგრამ პოლიტიკური შეთანხმებების კონტექსტში ჩვენ ძალიან სწრაფად განვახორციელებთ ამ ნაწილს“.
პროგრამისთვის საექსპერტო სფეროში შეფასების მიცემას არ ჩქარობენ, ფრთხილობენ. “რადიოლურთან” საუბარში სომხეთის გადამზიდველთა კავშირის ხელმძღვანელი ეღიშე ჰოვჰანნისიანი მხოლოდ პერსპექტივაზე საუბრობს. ამ დროისთვის რეალური შეფასებები არ შეიძლება. მაგრამ ეს დადებით სიგნალს მისცემს ბლოკადირებული ქვეყნის ეკონომიკას, ამბობს ის.
„რას ნიშნავს დღეს ორიენტირება იმაზე, თუ რა გამტარიანობის იქნება ეს გზა, რამდენი ტვირთის გადაზიდვა მოხდება? რეალური არაფერია. ეს გზა რომ იყოს სხვა გზის ალტერნატივა, შეიძლება გვეთქვა, რომ განსაზღვრული ნაკადი შეიძლება ამ გზით მოსულიყო და გადატანილიყო ამ გზით. უბრალოდ ძალიან კარგი ვარიანტია, რომ შეუერთდე სატრანსპორტო, საერთაშორისო ლოგისტიკურ სისტემას”.
სომხეთისთვის მნიშვნელოვანია რაც შეიძლება მალე გაუმჯობესდეს ინფრასტრუქტურა. ამ საკითხში სპეციალისტები თანხმდებიან, ხაზს უსვამენ “ჩრდილოეთ-სამხრეთის” საავტომობილო დერეფნის სისიანის ქაჯარანის მონაკვეთის მშენებლობას. სომხეთის სახელმწიფო ეკონომიკური ინსტიტუტის ეკონომიკის რეგულირებისა და საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების ფაკულტეტის დეკანი გრიგორ ნაზარიანი დარწმუნებულია, რომ ქვეყანა იძლევა საგზაო გადაწყვეტილებებს, რათა სწრაფად დასრულდეს სიუნიქის მონაკვეთის მშენებლობა. მისი განმარტებით, სომხეთის გავლით ტრანზიტის გადასახადი უფრო დაბალი იქნება, გზა უფრო მოკლე იქნება. მაგრამ არის “მაგრამ” თუ გზები საერთაშორისო სტანდარტებით აშენდება. სპეციალისტი, მნიშვნელობას ანიჭებს რა პროგრამის განხორციელებას, ეჭვობს.
„ჩემთვის ყოველთვის გაუგებარი იყო, რატომ ნელდება „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ საგზაო დერეფნის მშენებლობის პროგრამის განხორციელება. სიუნიქში რთული რელიეფი გვაქვს, ის ნაწილი წლების განმავლობაში იყო მიტოვებული. თავიდანვე „ჩრდილოეთ-სამხრეთი“ სამხრეთიდან უნდა დაწყებულიყო“.
ჩრდილოეთ-სამხრეთის 560 კმ-იან პროგრამაში საკვანძოა სისიანი-ქაჯარანის მონაკვეთი. ტერიტორიული მართვისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრი გნელ სანოსიანი გვიყვება, რომ გზა სისიანიდან ქაჯარანამდე საშუალო სიჩქარეა დაახლოებით 50 კმ/სთ. ახალი გზა 100 კმ/სთ სიჩქარით გადაკვეთას შეძლებს და მანძილს დაახლოებით 2 საათით შეამცირებს.
„იქნება კეთილმოწყობილი, უსაფრთხო გზა, რომელიც შეესაბამება თანამედროვე სტანდარტებს, რაც ვფიქრობთ ძალიან მნიშვნელოვანია სტრატეგიულად და ეკონომიკურად. პროგრამის განსახორციელებლად აღინიშნება 6 წლიანი ვადა. ეს არის სრულიად ახალი გზის მონაკვეთი, სადაც მხოლოდ 4,7 კმ ხიდია, რაც სულ 27 ხიდს შეადგენს. 12 კმ-ზე მეტი 5 გვირაბია, რომელთაგან ერთი მხოლოდ 8,6 კმ იქნება“.
სომხეთის გადამზიდავთა კავშირის ხელმძღვანელი ეგიშე ჰოვჰანნისიანი ამ ნაწილში შემოთავაზებულ გადაწყვეტილებებს ლოგიკურად მიიჩნევს. ის განმარტავს, რომ გზა მხოლოდ ასფალტის ფენა არ არის. ფუნქციურად, მან უნდა უზრუნველყოს სიჩქარე და გამტარიანობა. ეს ფაქტორები დიდწილად დამოკიდებულია ტექნიკურ შესაძლებლობებზე.
„გზა ყველა მოთხოვნას უნდა აკმაყოფილებდეს. იყოს სწრაფი, რადგან სიჩქარე ძალიან მნიშვნელოვანია სატრანსპორტო ლოჯისტიკაში. საზღვაო ტრანსპორტი გაცილებით იაფია, მაგრამ იქ სადაც ტრანსპორტირება შეიძლება იყოს სწრაფი, საზღვაო ტრანსპორტი კონკურენციის გარეშეა. ყოველივე ამის შემდეგ, საქონელი ბრუნვაშია, საქონელი ფულია და თუ დაიგვიანებს, ფული ნელდება. ”
განბლოკვის დღის წესრიგშია რკინიგზის გახსნაც. პრემიერ-მინისტრი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ერასხ-ჯულფა-ორდუბად-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზის სომხური მონაკვეთის მშენებლობაზე კონკრეტული სამუშაოები მიმდინარეობს. სომხეთის მთავრობში იმედოვნებენ, რომ ტექნიკური და საპროექტო სამუშაოების დაწყებასთან პარალელურად მიღწეული შეთანხმებები დაფიქსირდება რაიმე დოკუმენტის სახით, რის შემდეგაც პროცესი ,,დე იურე“ მთელი ძალისხმევით განხორციელდება.
