მშვიდობას გამუდმებით მშვიდობაზე საუბრით ვერ მოვიპოვებთ. ამ ბოლო დრო განხილული და ზოგჯერ სპეკულირებული სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერა არც ისე ახლოსაა, როგორც ჩანს. პოლიტოლოგი ტარონ ჰოვჰანნისიანის თქმით, ასეთი დოკუმენტის ხელმოწერა არც მოკლევადიან და არც გრძელვადიან პერსპექტივაში შეუძლებელია. გარდა ამისა, მშვიდობა ქაღალდზე ხელმოწერით არ მიიღწევა.
„ამ დროისთვის ხელშეკრულების გაფორმებაზე საუბარი არ არის, ეს ყველა მხარეს ესმის. საუბარია პროცესის დაწყებაზე. ფაქტობრივად, კონფლიქტები არ წყდება შეთანხმებით, კონფლიქტი არ შეიძლება დასრულდეს დოკუმენტზე ხელმოწერით. ამით პრობლემა არ წყდება. თუ მხარეებიდან ერთ-ერთი, მაგალითად, აზერბაიჯანის აგრძელებს თავის აგრესიულ პოლიტიკას და ამას არ მალავს. ის კი არა და აგრძელებს ახალი ტერიტორიების ოკუპაციას.
სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა მთიან ყარაბაღში ვითარება უკიდურესად დაძაბულად შეაფასა. არ გამორიცხა აზერბაიჯანის მხრიდან ახალი თავდასხმა. პოლიტიკური ანალიტიკოსი ჰაკობ ბადალიანი სიტუაციას უფრო ფართო მასშტაბით უყურებს.
„თუ ვითარება დაძაბულია, თუ დავინახავთ, რომ დაძაბულია ბევრად უფრო ფართო მასშტაბით, ვიდრე უბრალოდ ჩვენი რეგიონის ან არცახის საკითხი, მაშინ შეიძლება სერიოზული დიპლომატიური ძალისხმევა იყოს შესაძლო ომის აღმოსაფხვრელად და აზერბაიჯანის მისწრაფებების შესაჩერებლად. უშიშროების საბჭოს სესიის შედეგად მიღებული განცხადება ამ კონტექსტშიგანიხილება. როგორც ჩვენ ვხედავთ, გარკვეულ სიტუაციებში რუსული სამშვიდობო მისიის საქმიანობა არ იძლევა იმ შედეგს, რასაც ჩვენ მოველით არცახის საკითხში რუსული მანდატის არსებობით. აქედან გამომდინარე მეტად მნიშვნელოვანია სხვადასხვა სახის შემაკავებელი მექანიზმების უზრუნველყოფა“.
ექსპერტი განიხილავს ნიკოლ ფაშინიანის განცხადებას ამ სფეროში საერთაშორისო შეკავების მექანიზმების გამოყენების შესახებ. მაგრამ, მისი აზრით, ჯერ უნდა გავიგოთ, რა საერთაშორისო მექანიზმებზეა საუბარი – გაეროს უშიშროების საბჭოს თუ ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებზე? „ერევანის ინიციატივას მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების დინამიკის გააქტიურების მცდელობის კონტექსტში ვუყურებ. იმის გათვალისწინებით, რომ აზერბაიჯანი ყველანაირად ცდილობს თავიდან აიცილოს მთიანი ყარაბაღის საკითხის განახლება, მაგალითად, ჩვენ ვხედავთ, რომ ბაქო თვეების განმავლობაში ცდილობს ხელი შეუშალოს თანათავმჯდომარეების ვიზიტს რეგიონში, რომელიც 2021 წლის შემოდგომაზე იყო დაგეგმილი. მე ვერ წარმომიდგენია მოლაპარაკება სომხეთ-აზერბაიჯანის ისეთ სამშვიდობო შეთანხმებაზე, სადაც არ იქნება ჩართული არცახის სტატუსის საკითხი“, -ამბობს ექსპერტი.
საერთაშორისო მოთამაშეების არსებობა ზღუდავს თურქულ-აზერბაიჯანული ტანდემის წინსვლის შესაძლებლობას. სწორედ ამ კუთხით არის მნიშვნელოვანი ეუთო-ს მჯ გააქტიურება. ტარონ ჰოვჰანნისიანის თქმით. „რაც მეტი საერთაშორისო მოთამაშე იქნება ჩართული, მით უფრო ადვილი იქნება აზერბაიჯანის აგრესიის შეკავება“.
ყოველ შემთხვევაში, აზერბაიჯანის მიზანი უცვლელი რჩება, ეს არის არცახიდან სომხების გასახლება. დღეს ამას სამი გარემოება უშლის ხელს. სომხური მოსახლეობა არცახში, არცახის თავდაცვის არმია და რუსი სამშვიდობოების ფაქტორი.
