საქართველოს გავლით სატრანზიტო გადასახადის გაზრდა ფასების ზრდას გამოიწვევს: ექსპერტი
რუსეთ-უკრაინის ომის ფონზე კიდევ უფრო გაიზარდა საქართველოს სატრანზიტო როლი. ექსპერტები ძირითადად საქართველოზე სატვირთო მანქანების ტრანზიტის საფასურის ზრდას ეხმაურებიან. საქართველოს მთავრობა 20 ივნისიდან 75%-ით გაზრდის სატვირთო მანქანების გადაზიდვის საფასურს 200 ლარიდან (დაახლოებით $67) 350 ლარამდე (დაახლოებით $118). რა შედეგი მოჰყვება ამ გადაწყვეტილებას სომხეთისთვის, რომელიც საქართველოს იყენებს ძირითად სატრანზიტო ქვეყნად?
რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ საქართველოს ტერიტორია კიდევ უფრო აქტიურ სატრანზიტო გზად იქცა. საქართველოს თითქმის ყველა სატრანზიტო დერეფანში სატვირთო მანქანების ხალხმრავლობაა.
გიორგი ისაკაძე, ქართველი ეკონომისტი და Forbes Georgia-ს მთავარი რედაქტორი, ამბობს, რომ საქართველოს სატრანზიტო როლი იზრდება და მისი გზები საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაშია მოყვანილი. მთავრობის გადაწყვეტილების შესახებ ამბობს:
„ვფიქრობ, საქართველო უბრუნდება იმავე გადაწყვეტილებას. 2010 წელს დაწესებული 200 ლარიანი გადასახადი 120 აშშ დოლარის ექვივალენტი იყო. დღეის მდგომარეობით 200 ლარი მხოლოდ 67 დოლარია. შესაბამისად, ამ საფასურის 350 ლარამდე გაზრდა ნიშნავს მის დაბრუნებას 120 დოლარამდე (118 დოლარი).
საქართველოს ფინანსთა სამინისტროში განმარტავენ, რომ გადასახადის ოდენობა უცვლელი დარჩა ბოლო 10 წლის განმავლობაში, თუმცა საერთაშორისო მნიშვნელობის გზები გარემონტდა და მოეწყო, საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოვიდა. აღნიშნულია, რომ შემოსული თანხა სატრანზიტო გზების კეთილმოწყობას მოხმარდება.
რას გამოიწვევს გადაწყვეტილება. საჯარო პოლიტიკის კვლევის ეროვნული ცენტრის ექსპერტი არმენ კტოიანი ამბობს, რომ ახალმა რეგიონულმა რეალობამ გაზარდა ტვირთების გადაზიდვის მოცულობა საქართველოს გავლით, შეიქმნა დამატებითი ტვირთი, რამაც მონოპოლიური მდგომარეობა გამოიწვია.
„ზემოქმედების თვალსაზრისით, როგორც ჩვეულებრივ ხდება ასეთ სიტუაციებში, ტრანსპორტირების დამატებითი ხარჯები შედის საქონლის საბოლოო ღირებულებაში. ანუ ეს იწვევს საქონლის ფასების ზრდას. განსაკუთრებით დღეს, როცა დრამი უფასურდება, დამატებით პრობლემებს ქმნის ექსპორტის კონკურენტუნარიანობის კუთხით, ამ გადაზიდვების მოცულობის ზრდა კიდევ ერთი ფაქტორია, რომელიც დარტყმას აყენებს სომხური საქონლის კონკურენტუნარიანობას საზღვარგარეთ, მაგალითად, რუსულ ბაზარზე, ფასების ზრდით“.
საქართველოზე ყოველდღიურად 900-ზე მეტი სატრანზიტო სატვირთო მანქანა გადის. 2021 წელს საქართველოს დერეფნით სულ 332 ათასმა სატვირთო მანქანამ ისარგებლა, რის შედეგადაც სახელმწიფო ბიუჯეტში 66,4 მილიონი ლარი (დაახლოებით 22,5 მილიონი დოლარი) ჩაირიცხა.
კტოიანის თქმით, ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ სომხეთი არხებით დაუცველი ქვეყანაა, მან უნდა იპოვოს თავისი ეკონომიკური კონკურენტუნარიანობა მაღალტექნოლოგიურ სფეროებში, ეროვნული ინოვაციური სისტემის გაძლიერებაში, ცოდნაზე დაფუძნებულ ეკონომიკაში.
ეს, რა თქმა უნდა, მოწმობს, რომ ამ ვითარებაში საქართველოს, როგორც სატრანზიტო არხის როლი კიდევ უფრო იზრდება, აღნიშნავს ის.
საქართველოს სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრის დირექტორმა პაატა ჯაგარეიშვილმა არ უარყო გავლენა სატრანზიტო მარშრუტებით მოსარგებლე ტვირთგამზიდავებზე.
„ამ გადაწყვეტილებამ შესაძლოა შეამციროს საქართველოს სატრანზიტო დერეფნის მიმზიდველობა, როგორც ეს მოხდა რამდენიმე წლის წინ თურქეთსა და ირანს შორის ინფრასტრუქტურით სარგებლობის ტარიფების მკვეთრი ზრდის შემთხვევაში.
საქართველოს სტატისტიკის მიხედვით, 2020 წელს მხოლოდ საქართველოს სატრანზიტო გზა გამოიყენა სომხური ნომრით 88 674 სატვირთო მანქანამ, შემდეგ მოდის აზერბაიჯანი -68 367 სატვირთო, თურქეთი – 41 425 და რუსეთი – 38 200.
ავტორი გიტა ელიბეკიანი
