საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს ტერიტორიაზე (თბილისის სომხური ენის No104 სკოლის ეზოს მიმდებარედ) მიმდინარე სარეაბილიტაციო სამუშაოების დროს ორი საფლავის ქვა აღმოაჩინეს.
“არმენპრესის” ცნობით, ამის შესახებ საქართველოს სომხური სათვისტომოს ოფიციალურ ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ შეტყობინებაშია ნათქვამი.
„მინისტრ თეა წულუკიანის წყალობით, სამუშაო პროცესი მაშინვე შეწყდა და კონსულტაციაზე დაუყოვნებლივ მიიწვიეს გაზეთ ,,ვრასტან“-ის მთავარი რედაქტორი ვან ბაიბურთი და სომეხთა ეპარქიის სომეხთა სამოციქულო ეკლესიის ლიდერი კირაკოს დავთიანი. ტერიტორიაზე კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტოს არქეოლოგები იყვნენ მიწვეული. საზოგადო მოღვაწე და თბილისის სომხური კულტურული მემკვიდრეობის სპეციალისტი ლევონ ჩიდილიანი, რომელიც კარგად იცნობდა მონასტრის ისტორიას და პანთეონში დაკრძალული ნეშტების მოწყობას, პირველივე დღიდან მონაწილეობდა და ადევნებდა თვალყურს გათხრების მთელ პროცესს, აწვდიდა არქივის მასალებს არქეოლოგებს. არქეოლოგებმა სამინისტროს შიდა ეზოს სხვა ნაწილებშიც იმუშავეს და ხუთი სამარხი აღმოაჩინეს. ორი მათგანი აღმოჩნდა მარმარილოს საფლავის ქვებზე შემონახული წარწერების სახით“, – ნათქვამია ტექსტში.
საფლავის ქვები ეკუთვნის ტფილისის მონასტრის დედათა ტაძრის უფროს მღვდელს ტერ იოანე ტერ პოღოსიანსა და მის მეუღლეს, კალი ბექთაბეკოვას. საქართველოში სომხეთის საელჩოსა და საქართველოს სომეხთა ეპარქიის შუამავლობით, საქართველოს მთავრობამ მხარი დაუჭირა თბილისში სომეხ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა ხოჯივანქის პანთეონში საფლავისა და საფლავის ქვების გადაცემას. ლევონ ჩიდილიანის წინადადება გათხრების გაგრძელების შესახებ მიღებული იქნა. მინისტრ თეა წულუკიანის ბრძანებით, ამ მონაკვეთის მთელ ტერიტორიაზე გათხრები 2023 წლის იანვრიდან განხორციელდება. მომავალი გათხრების ადგილზე დაკრძალული არიან ალექსანდრე და დარია მანთაშიანები, ჰოვანეს, მარიამი, კონსტანტინე ხატისიანები, ტფილისის მერები ალექსანდრე მატინიანცი და პოღოს იზმაილოვი და სხვები. პროცესი გაგრძელდება.
1430-1938 წლებში თბილისის ამჟამინდელი №104 სკოლის ტერიტორიაზე ფუნქციონირებდა სომეხთა ეპარქიის სომეხთა სამოციქულო მართლმადიდებლური წმინდა ეკლესიის წმინდა ასტვაწაცინის პრესვიტერიანული ეკლესია (აშენდა XIV საუკუნეში). რომელსაც ასევე უწოდებდნენ მონასტრის დედათა ტაძარს ან ჰარანცის მონასტერს. ერთ დროს უზარმაზარი სამგუმბათოვანი სამონასტრო კომპლექსი მოიცავდა იღუმენის ორსართულიან შენობას, საქართველოსა და იმერეთის ეპარქიის წინამძღვარს, საგანმანათლებლო და კულტურულ ცენტრებს, საცხოვრებელ ოთახებს. იქვე დაკრძალეს იმდროინდელი უხუცესებიც, იმჟამინდელი სომეხთა კათალიკოსის წერილობითი ნებართვით. საბჭოთა წლებში, სხვა ეკლესიებთან ერთად, სამონასტრო კომპლექსი და პანთეონიც დაინგრა და განადგურდა, საფლავის ქვები კი სამშენებლო მასალად და ფილებად გამოიყენებოდა ქალაქისა და ქალაქის სხვა ნაგებობების მშენებლობაში. დღეს სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიაზე შემორჩენილია სამრეკლო და ორსართულიანი საკურთხევლის ნაწილი, რომელიც დღეს საცხოვრებელი კორპუსის ნაწილს შეადგენს, აშენდა 104-ე სკოლა, საქართველოს კულტურის სამინისტროს შენობა.
