თუ ვინმეს ჰგონია, რომ სამშვიდობო დღის წესრიგი სომხების „მშვიდობიანი განადგურებაა“, საშინლად ცდება. ფაშინიანი
დღეს გაიმართა სრ მთავრობის მორიგი სხდომა, რომელსაც პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი უძღვებოდა.
მთავრობის სხდომაზე სიტყვით გამოვიდა პრემიერ-მინისტრი, სადაც კონკრეტულად განაცხადა:
„პატივცემულო მთავრობის სხდომის მონაწილეებო, ძვირფასო თანამემამულენო.
ორი დღის წინ, 2022 წლის 8 ნოემბერს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტის, ილჰამ ალიევის მიერ გაკეთებული განცხადებები კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლების გეოპოლიტიკური ამბიციები კვლავ საფრთხეს უქმნის სამხრეთ კავკასიისა და უფრო ფართო რეგიონის უსაფრთხოებასა და სტაბილურობას.
საერთაშორისო საზოგადოებისადმი უმისამართოდ და სომხეთის რესპუბლიკისადმი მიმართული, ის გამოსვლა, რომელიც სავსეა შეურაცხყოფით, სადაც აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ცდილობს დაადანაშაულოს სომხეთი და ჩვენი მთავრობა შეთანხმებებისა და ვალდებულებების შეუსრულებლობაში, ადასტურებს დიამეტრალურად საპირისპიროს. ამავდროულად, ალიევის განცხადებები გაკეთდა ვაშინგტონში აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ენტონი ბლინკენის შუამავლობით სომხეთისა და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრის და შესაძლო სამშვიდობო ხელშეკრულების შესახებ დისკუსიების მეორე დღეს, როდესაც მხარეთა დელეგაციებმა ჯერ ვერც კი მოასწრეს თავიანთ დედაქალაქებში დაბრუნება.
ამ სამარცხვინო გამოსვლით აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობამ უხეშად დაარღვია წერილობითი შეთანხმება ძალის გამოყენებისა და ძალის გამოყენების მუქარისგან თავის შეკავების შესახებ, რომელიც დაფიქსირებულია მიმდინარე წლის 31 ოქტომბერს სოჭში მიღებულ სამმხრივ განცხადებაში. სოჭის 31 ოქტომბრის და პრაღის მიმდინარე წლის 6 ოქტომბრის განცხადებისგან განსხვავებით, აზერბაიჯანის ლიდერი საუბრობს თავის ამბიციებზე სომხეთის რესპუბლიკის სუვერენული ტერიტორიის, რიგი სომხური დასახლებების სახელების და მეტსახელების მიმართ, მუქარის გამოყენებით მშვიდობიანი მოსახლეობის დატერორების აშკარა განზრახვით.
აზერბაიჯანის მიერ სამმხრივ და სხვა ფორმატში გაკეთებულ დეკლარაციებისა და შეთანხმებების დარღვევას ქრონიკული ხასიათი აქვს, რაც გამოიხატება შემდეგში:
2020 წლის დეკემბერში აზერბაიჯანმა უკანონოდ დაიპყრო მთიანი ყარაბაღის ხწაბერდისა და ჰინ თაღერის დასახლებები და მიმდებარე ტერიტორიები, 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების საწინააღმდეგოდ, რომლის მიხედვითაც მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის ზონაში მოქმედებს ცეცხლის სრული შეწყვეტა, სამხედრო ოპერაციები შეჩერებულია და მხარეები რჩებიან თავიანთ პოზიციებზე.
აზერბაიჯანმა მსგავსი ოკუპაცია 2022 წლის მარტშიც განახორციელა, შეიჭრა რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ძალების პასუხისმგებლობის ზონაში მთიან ყარაბაღში და დაარღვია 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი დეკლარაციით დადგენილი საკონტაქტო ხაზი და ახლა აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ამას ამაყად უწოდებს “ოპერაცია ფარუხს”. აზერბაიჯანი თითქმის ყოველდღიურად არღვევს ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმს, ასევე 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი დეკლარაციით დადგენილ საკონტაქტო ხაზზე, რომელიც ერთდროულად აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღი არ არსებობს.
ეს პრეტენზია თავისთავად არის 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების უხეში დარღვევა. ასევე იმ ცნობილ დოკუმენტში, რომელსაც ხელს აწერს აზერბაიჯანი, 4-ჯერ არის ნახსენები სახელი „მთიანი ყარაბაღი“.
აზერბაიჯანს დღემდე არ გადაუდგამს ნაბიჯები მთიანი ყარაბაღის სომხების წარმომადგენლებთან საერთაშორისო საზოგადოებისთვის თვალსაჩინო დიალოგის დასაწყებად, რისი ვალდებულებაც აიღო რიგი საერთაშორისო პლატფორმების წინაშე. ამავდროულად, აზერბაიჯანი ცდილობს კონსტრუქციულად გამოიყურებოდეს და ასევე აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღის სომხები “მათი მოქალაქეები არიან და მათი უფლებები და უსაფრთხოება გარანტირებულია”.
რამდენად რეალურია ეს მტკიცება, პრაქტიკულად შეიძლება დადასტურდეს იმით, თუ რა პირობები შექმნა აზერბაიჯანმა და რა ნაბიჯები გადადგა მან ჰადრუთისა და მთიანი ყარაბაღის სხვა სომხებით დასახლებული ტერიტორიის ათასობით მაცხოვრებლის უსაფრთხო დაბრუნებისთვის, რომლებიც დევნილები გახდნენ 2020 წლის 44-დღიანი ომის შედეგად. აზერბაიჯანს ამ მიმართულებით არანაირი ნაბიჯი არ გადაუდგამს, რაც 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების მე-7 პუნქტის უხეში დარღვევაა. ამავე პუნქტის დარღვევით აზერბაიჯანი ხელს უშლის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, კერძოდ, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისის წარმომადგენლების შემოსვლას მთიან ყარაბაღში.
ეს და არაერთი მსგავსი ქმედება და განცხადება ცხადყოფს, რომ ალიევი არა მხოლოდ იმუქრება, არამედ უკვე ამზადებს მთიანი ყარაბაღის სომხების გენოციდს. ეს განზრახვა ასევე გამოხატულია აზერბაიჯანის პრეზიდენტის კომენტარებში რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ჯარების მთიან ყარაბაღში განლაგების პირობებთან დაკავშირებით, რაც თავის მხრივ უხეშად არღვევს სამმხრივ ფორმატში გაკეთებული განცხადებებიდან სულ მცირე სამს.
2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივ განცხადებაში ნათქვამია, რომ სამშვიდობოები მთიან ყარაბაღში განლაგდებიან 5 წლის ვადით, რიგითი ხუთწლიანი პერიოდის ავტომატური გაგრძელებით. ვიმეორებ, ავტომატურად გაგრძელებით. ეს არსებითად ნიშნავს, რომ სამშვიდობოები ყარაბაღში განუსაზღვრელი ვადით იმყოფებიან, სანამ არ გადაიჭრება ყველა საკითხი, რომელიც დაკავშირებულია მთიანი ყარაბაღის სომხების უფლებებთან და უსაფრთხოებასთან და არ გადაიჭრება მთიანი ყარაბაღის სომხების უსაფრთხოების ყველა პრობლემა.
2021 წლის 26 ნოემბრისა და 2022 წლის 31 ოქტომბრის სამმხრივი განცხადებებით, თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა აღიარა სამშვიდობოების ქვაკუთხედი, მნიშვნელოვანი წვლილი მისი განლაგების ზონაში უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფაში. გარდა ამისა, მან აღიარა სამშვიდობო ძალების შემდგომი ძალისხმევის აუცილებლობა რეგიონში სიტუაციის სტაბილურობისთვის. სოჭის ორ დეკლარაციაზე ხელმოწერისა და ამ ოქმების შედგენის შემდეგ, მთიანი ყარაბაღის სომხების უსაფრთხოებისა და უფლებების მკაფიო საერთაშორისო გარანტიების გარეშე, სამშვიდობოების გაყვანის შესახებ საუბრის განვითარება არა მხოლოდ აღნიშნული სამმხრივი დეკლარაციების დარღვევაა, არამედ მთიანი ყარაბაღის სომხების გენოციდის მომზადება.
9 ნოემბრის სამმხრივი დეკლარაციის საწინააღმდეგო ქმედებები და განცხადებები ასევე მოიცავს ლაჩინის დერეფნის ირგვლივ აზერბაიჯანის მიერ დიდი ხნის განმავლობაში განვითარებულ მანიპულაციურ საუბარს და მცდელობას და პარალელების გაყვანის მცდელობას ლაჩინის დერეფანსა და 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი დეკლარაციის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებულ ყველა რეგიონულ სატრანსპორტო და ეკონომიკურ კომუნიკაციების განბლოკვას შორის.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ცდილობს შექმნას საფუძველი, ფიქტიური საფუძველი ლაჩინის დერეფნის დახურვის, მთიანი ყარაბაღის სომხების ალყაში მოქცევისა და მათი გენოციდისა და დეპატრიაციისთვის, საბაბით, რომ სომხეთი არ ასრულებს თავის ვალდებულებებს.
ამასობაში, 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების დებულებები მსგავს პარალელებს არ ტოვებს და ამის საფუძველი არის რამდენიმე ფაქტი:
ლაჩინის დერეფნის შესახებ სამმხრივი განცხადების მე-3 და მე-6 პუნქტებში ნათქვამია „ლაჩინის დერეფანი“, ეს ციტატაა, რაც ნიშნავს, რომ ლაჩინის დერეფანი პირდაპირ არის დასახელებული.
ამავე განცხადების მე-9 პუნქტში არ არის ნახსენები არც ფრაზა დერეფანი, არც სომხეთის რესპუბლიკის რომელიმე ტერიტორიის, ან ადგილის სახელი.
სამმხრივი დეკლარაციის მე-6 პუნქტის მიხედვით, ლაჩინის დერეფანი არა მხოლოდ საგზაო ან სატრანსპორტო მარშრუტია, არამედ 5 კილომეტრის სიგანის ტერიტორია.
მე-9 პუნქტში არ არის ნახსენები რომელიმე ასეთი ტერიტორია, და საუბარია მხოლოდ კომუნიკაციაზე, სატრანსპორტო კომუნიკაციაზე.
სამმხრივი დეკლარაციის მე-6 პუნქტის თანახმად, ლაჩინის დერეფანი რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ძალების კონტროლის ქვეშ იმყოფება.
მე-9 პუნქტში ნათქვამია, რომ რუსეთის ფედერაციის უშიშროების ფედერალური სამსახურის სასაზღვრო სამსახური ახორციელებს კონტროლს აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის სატრანსპორტო კომუნიკაციებზე. ეს საკითხი დამატებით განმარტებულია „მთიან ყარაბაღში მშვიდობის უზრუნველყოფის შესახებ“ რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის 2020 წლის 10 ნოემბრის No695 ბრძანებულების მე-3 პუნქტში, სადაც ნათქვამია, ვციტირებ: „რუსეთის ფედერაციის უსაფრთხოების ფედერალურ სამსახურს – განახორციელოს კონტროლი სომხეთის რესპუბლიკის მხრიდან აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკებს შორის სატრანსპორტო კავშირების უზრუნველყოფაზე მოქალაქეების, საქონლის, სატრანსპორტო საშუალებების შეუფერხებელი ორმხრივი გადაადგილებისთვის”.
ანუ, საუბარი არ არის და არც შეიძლება იყოს ჩვენი სუვერენული ტერიტორიის მიმართ კონტროლისა და რომელიმე ჩვენი სუვერენული ფუნქციის გასხვისების შესახებ, საუბარია ხელშეკრულებების შესრულებაზე კონტროლის განხორციელებაზე და შეთანხმებაში უნდა ვიგულისხმოთ განცხადება, რადგან ბუნებრივია, სხვა შეთანხმება არ შეიძლება იყოს და მხოლოდ ამის გაკეთება შეუძლია რუსეთის ფედერაციის უშიშროების ფედერალური სამსახურის მესაზღვრებს.
სამმხრივი დეკლარაციის მე-6 პუნქტის თანახმად, ლაჩინის დერეფანი შეიქმნა მხოლოდ იმ მიზნით, რომ შეიქმნას უწყვეტი და უსაფრთხო კავშირი მთიან ყარაბაღსა და სომხეთის რესპუბლიკას შორის, როგორც უსაფრთხოების გარანტია, როგორც ცხოვრების ერთადერთი და უალტერნატივო გზა მთიანი ყარაბაღისთვის.
ამავე განცხადების მე-9 პუნქტი ეხება რეგიონის სატრანსპორტო და ეკონომიკური კავშირების განბლოკვას და მხოლოდ ამ კონტექსტში არის ნახსენები სატრანსპორტო კომუნიკაცია აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის და ეს კომუნიკაცია, შესაბამისად, არის რეგიონის სატრანსპორტო და ეკონომიკური კავშირების განბლოკვის პროცესის ნაწილი.
ეს ასევე ცხადყოფს 2021 წლის 11 იანვრის სამმხრივ განცხადებას, რომელიც არის 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების მე-9 პუნქტის გახსნა, დოკუმენტი, რომელიც განმარტავს მის მნიშვნელობას.
შესაბამისად, აუცილებელია დაფიქსირდეს, რომ სომხეთის მიმართ ბრალდებები 2020 წლის 9 ნოემბრის განცხადების მე-9 პუნქტის დარღვევაში სრულიად უსაფუძვლოა. ამ მხრივ, სომხეთს აქვს მხოლოდ ერთი ვალდებულება, უზრუნველყოს სატრანსპორტო კავშირი აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის და არც ერთი კონკრეტული მარშრუტი არ არის ნახსენები 9 ნოემბრის ან სხვა განცხადებაში.
სომხეთის რესპუბლიკა ყოველთვის მზად იყო და მზად არის უზრუნველყოს ასეთი კომუნიკაცია და ამ მიზნით მიმოქცევაში შევიდა სომხეთის მთავრობის დადგენილების პროექტი სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე საგუშაგოების შექმნის შესახებ და ამ გადაწყვეტილების მიღების შედეგად, აზერბაიჯანს შეუძლია სომხეთის გზებით მიიღოს კომუნიკაცია ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკასთან. ეს გადაწყვეტილება არ მიიღება ერთი მიზეზის გამო: აზერბაიჯანს ეს არ სურს. ეს ნიშნავს, რომ სომხეთი სრულად ასრულებს თავის ვალდებულებას და სწორედ აზერბაიჯანს არ სურს ამ შესაძლებლობის გამოყენება. უფრო მეტიც, ასეთი უარი სრულიად გაუგებარია. თუ აზერბაიჯანს ნამდვილად სურს მშვიდობა და მზად არის მშვიდობისთვის, როგორც ის აცხადებს, მაშინ გავხსნათ ეს საგუშაგოები, შევუქმნათ შესაძლებლობები ხალხს. ნათელია, რომ თავიდან იყოყმანებენ და იფიქრებენ, მაგრამ როცა დარწმუნდებიან თავიანთი ზრახვების გულწრფელობაში, როგორც სომხეთის რესპუბლიკის, ისე აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მოქალაქეები აუცილებლად დაიწყებენ გადაადგილების ამ ახალი შესაძლებლობით სარგებლობას.
რაც შეეხება ახალი გზების მშენებლობას, სომხეთის რესპუბლიკას ასეთი ვალდებულება უბრალოდ არ აქვს 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი დეკლარაციით ან რაიმე დეკლარაციისა თუ დოკუმენტით. განცხადების მე-9 პუნქტი იძლევა ასეთ შესაძლებლობას მხარეთა შეთანხმების შემთხვევაში. სომხეთის რესპუბლიკა კი მზადაა თანხმობა მისცეს. შეთანხმება კი არ არსებობს მხოლოდ ერთი მიზეზის გამო. აზერბაიჯანი აგრძელებს აგრესიულ რიტორიკას და ქმედებებს, რომლებიც ეწინააღმდეგება მიღწეულ შეთანხმებებსა და ხელმოწერილ განცხადებებს.
განსაკუთრებულ ხაზგასმას საჭიროებს ის ფაქტი, რომ თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა დაარღვია 2021 წლის 14 დეკემბერს ბრიუსელში, ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტის, შარლ მიშელის თანდასწრებით მიღწეული შეთანხმება, რომლის შესახებ ასევე იყო საჯარო განცხადება. ამის მიხედვით, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერები შეთანხმდნენ ერასხ-ორდუბად-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზის სარეაბილიტაციო სამუშაოების დაწყებაზე და მკაფიოდ განაცხადეს, რომ რკინიგზა იმუშავებს ორივე ქვეყნის კანონმდებლობის შესაბამისად.
რამდენიმე დღის შემდეგ აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა თავად თქვა უარი ამ შეთანხმების დამადასტურებელი დოკუმენტის ხელმოწერაზე. ძალიან მარტივი ვითარება ჩანდა, საჭირო იყო მხოლოდ საჯაროდ გამოცხადებულის ქაღალდზე გადატანა და ხელმოწერა, მაგრამ აზერბაიჯანმა ამ ქმედებაზე უარი თქვა. დღესაც აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ამაზე უარს ამბობს და მე ოფიციალურად ვაცხადებ, რომ მზად ვარ დღეს ხელი მოვაწერო ამ შეთანხმების დამადასტურებელ დოკუმენტს. საუბარია შეთანხმებაზე, რაზეც მე გავაკეთე პოსტი ჩემს ფეისბუქის გვერდზე და ასევე გავაკეთე განცხადება ამ თემაზე მთავრობის სხდომაზე, მივეცი მითითებები და ა.შ.
მე უკვე ვთქვი, რომ თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ამბობს უარს სომხეთის მიერ შემოთავაზებული შესაძლებლობის გამოყენებაზე აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და ნახჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის სატრანსპორტო კომუნიკაციისთვის.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ამბობს უარს ახალი კომუნიკაციების მშენებლობის წინადადებაზე, რომელიც სომხეთის რესპუბლიკამ წერილობით ჩამოაყალიბა და აზერბაიჯანს გადაუგზავნა 2021 წლის დეკემბერში. უფრო მეტიც, უახლოეს მომავალში ვაპირებთ ამ თემაზე ახალი წინადადების წარდგენას. სხვათა შორის, ჩვენ გვაქვს დამატებითი სარეზერვო შეთავაზება ამ თემაზე.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტი არღვევს შეთანხმებას მთიანი ყარაბაღის პრობლემის ყოვლისმომცველი მოგვარების შესახებ, რომელიც 2021 წლის დეკემბერში ბრიუსელში იქნა მიღწეული.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტი აუქმებს მთიანი ყარაბაღის სტატუსის საკითხის განუსაზღვრელი ვადით გადადების ვარიანტს, რომელიც 2020 წლის ნოემბერში რუსეთის პრეზიდენტის შუამავლობით იქნა შეთანხმებული.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტი არღვევს 2021 წლის 26 ნოემბერს სოჭში გაკეთებულ განცხადებას და არღვევს მიღწეულ შეთანხმებას, რომლის მიხედვითაც სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის საზღვრის დემარკაციის პროცესი საზღვრის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის პირობებში უნდა მიმდინარეობდეს და გამოირიცხოს ყოველგვარი ესკალაცია.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა დაარღვია 2021 წლის დეკემბერში ბრიუსელში მიღწეული შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც ჯარების სარკისებური გაყვანა ყველაზე სახიფათო რაიონებში უნდა განხორციელებულიყო.
და რატომ იქცევა ასე, რატომ შეჰყავს აზერბაიჯანს პროცესი ყოველ ჯერზე ჩიხში? იმიტომ, რომ გააგრძელოს თავისი გენოციდური აგრესიული პოლიტიკა. აზერბაიჯანის პრეზიდენტი სომხეთს მთიან ყარაბაღში არმიის ყოლაში ადანაშაულებს, როგორც მთიანი ყარაბაღის სომხების გენოციდის მზადების ნაწილი.
უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნო, რომ სომხეთის რესპუბლიკას არ ჰყავს ჯარი მთიან ყარაბაღში და თავად აზერბაიჯანმა უარყო შეთავაზება მთიან ყარაბაღში სადამკვირვებლო მისიის გაგზავნის შესახებ ამ საკითხის გასარკვევად, რაც მე გავაკეთე მიმდინარე წლის 6 ოქტომბერს ქ. პრაღაში.
მთიან ყარაბაღში არ არის სომხური არმია, არის მთიანი ყარაბაღის თავდაცვის ჯარი, რაც შესაძლოა სერიოზული დაბრკოლებაა გენოციდური პოლიტიკის განსახორციელებლად. ჩემი გაგებით, მთიანი ყარაბაღის სომხებს ჯარი ჰყავთ მხოლოდ და მხოლოდ გენოციდის საფრთხის გამო.
გარდა ამისა, 31 ოქტომბერს სოჭში გამართულ სამმხრივ შეხვედრაზე წარმოვადგინე მთიანი ყარაბაღის ხელისუფლების წინადადება ამ თემაზე. მთიანი ყარაბაღის ირგვლივ დემილიტარიზებული ზონის შექმნა, საერთაშორისო გარანტიებით, რის შედეგადაც მთიან ყარაბაღს შეიძლება არ დასჭირდეს ასეთი მასშტაბის თავდაცვის არმია. ეს წინადადება კვლვ ძალაშია.
ჩვენ გავაკეთეთ და კვლავ ვაკეთებთ დემილიტარიზაციის წინადადებას სომხეთ-აზერბაიჯანის სასაზღვრო ზონასთან დაკავშირებით. ჩვენი წინადაადებაა: ჯარები გაყვანილი იქნას 1991 წელს აღდგენილი საზღვრიდან, საზღვრის ორივე მხარეს შეიქმნას 3 კილომეტრიანი დემილიტარიზებული ზონა. ეს წინადადება ძალაში რჩება და ჩვენ მისი განახლებული ვერსია გუშინ მივაწოდეთ აზერბაიჯანს. ნებისმიერ შემთხვევაში, უნდა დავაფიქსირო, რომ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალები უნდა გაიყვანონ სომხეთის რესპუბლიკის სუვერენული ტერიტორიის ყველა ოკუპირებული ნაწილიდან და ჩვენი ეს პოზიცია არავითარ შემთხვევაში არ შეიცვლება.
თუ აზერბაიჯანი შეეცდება გაამართლოს აგრესია, ტერიტორიების ოკუპაცია, სომხეთის სუვერენულ ტერიტორიაზე 2022 წლის 13 სექტემბერს სომხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ 36 დასახლების დაბომბვა, მათ შორის გორისის, ჯერმუკის, ვარდენისის, კაპანის, გეღამასარის, 7600 მშვიდობიანი მოქალაქის გადაადგილება, მათ შორის 1437 ბავშვის, 99 შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის, 193 საცხოვრებელი სახლის, 3 სასტუმროს, 2 სკოლის, ერთი სამედიცინო ცენტრის დაბომბვა, 211 სომეხის, მათ შორის 3 მშვიდობიანი მოქალაქის მკვლელობა, არანაკლებ 11-ის სასამართლოს გარეშე სიკვდილით დასჯა. სამხედრო ტყვეების, მათ შორის ქალის, სამხედრო მოსამსახურეების ცხედრების დამახინჯება და დამცირება, ყოველივე ამას გამართლება არ შეიძლება ჰქონდეს და ამ დანაშაულზე პასუხისმგებელმა პირებმა პასუხი უნდა აგონ.
ასევე სამართლიანია მთიანი ყარაბაღის სომხების მოთხოვნა, ბოლო მოეღოს აზერბაიჯანის ჯარების მიერ კონტაქტის ხაზის დარღვევას და ჯარები გაიყვანონ სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონიდან, ასევე უარი თქვან მთიანი ყარაბაღის სომხების გენოციდურ პოლიტიკაზე. ამ პოლიტიკის გამოვლინება იყო აზერბაიჯანის მიერ 2022 წლის მარტში მთიანი ყარაბაღის ბუნებრივი აირით მომმარაგებელი ერთადერთი მილსადენის აფეთქება უპრეცედენტო სიცივის პირობებში და მისი აღდგენის მუდმივი შეფერხება. ამავე პერიოდში, აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ქვედანაყოფებმა ღამით ძლიერი პროჟექტორებით გაანათეს ბეტონის ბინები და უბნები მთიანი ყარაბაღის რამდენიმე სომხურ სოფელში, ემუქრებოდნენ მოსახლეობას სახლების დატოვებისკენ და ისლამური ლოცვისკენ მოუწოდებდნენ ცეცხლსასროლი იარაღით, „აზანი” ჰქონდათ ჩართული სუპერ მძლავრი დინამიკების მეშვეობით.
ახლა კი ამ ქმედებების ავტორებს სურთ სომხეთის დადანაშაულება ანტიისლამურ პრაქტიკაში, მაშინ როცა ჩვენი პატივისცემა ისლამური რელიგიისა და ცივილიზაციის მიმართ უდავოა. სომხეთის რესპუბლიკას და სომეხ ხალხს აქვს ძმური გრძნობები და პარტნიორული ურთიერთობა ათეულობით ისლამურ ქვეყანასთან და ხალხთან, ხოლო აზერბაიჯანი თავისი ზემოაღნიშნული პრაქტიკით ახსენებს ალ-ყაიდას და ისლამურ სახელმწიფოს, რომლებიც ისლამის დისკრედიტაციას ახდენენ.
პატივცემულო კოლეგებო, ძვირფასო ხალხო!
პირველად ვსაუბრობ ამ ყველაფერზე ასე დაწვრილებით და ასე დაწვრილებით ვლაპარაკობ, რადგან ვხედავ, რომ აზერბაიჯანი ცდილობს თავისი საქციელი სომხეთს მიაწეროს.
მაგრამ ეს თავისთავად არ იქნებოდა პრობლემა, რომ არ მომხდარიყო ისეთ გარემოში, სადაც საერთაშორისო და რეგიონული უსაფრთხოება სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას. თუ ყურადღებას მივაქცევთ აზერბაიჯანის პრეზიდენტის გამოსვლებს, ის რეალურად ემუქრება ყველას: რუსეთს, ამერიკის შეერთებულ შტატებს, საფრანგეთს, ირანს, ევროკავშირს. აზერბაიჯანი ასევე აგრძელებს სომხეთსა და თურქეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზაციის პროცესის დაბრკოლებას, რამაც უდავოდ შეიძლება ხელი შეუწყოს რეგიონულ სტაბილურობას.
რა თქმა უნდა, მესმის, რომ გლობალურმა ენერგეტიკულმა დღის წესრიგმა აღაფრთოვანა აზერბაიჯანის პრეზიდენტი, მაგრამ ასევე ვფიქრობ, რომ დროა საერთაშორისო საზოგადოებამ ერთობლივად მიიღოს კონკრეტული ზომები აზერბაიჯანის ქმედებებთან დაკავშირებით, რომლებიც იქცა მშვიდობის მზარდ საფრთხედ რეგიონის სტაბილურობის უსაფრთხოებისა და დემოკრატიის მიმართულებით. განსაკუთრებით, აზერბაიჯანი აგრძელებს სომხეთის მიმართ უსაფუძვლო ბრალდებას ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის დარღვევაში. გამოცდილება აჩვენებს, რომ ასეთი ყალბი ამბების გავრცელება ახალი აგრესიის საწინდარი ხდება. მე მქონდა საშუალება მეთქვა, რომ ხანდახან აზერბაიჯანი სომხეთის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მდებარე აზერბაიჯანულ პოზიციებს შორის აწარმოებს შეტაკებებს, რათა შემდეგ ეს სომხეთს დაჰბრალდეს, რაც ხშირად მეორდება.
უნდა დავაფიქსირო, რომ აზერბაიჯანი ასევე განუწყვეტლივ არღვევს 2020 წლის ნოემბრის სამმხრივი განცხადების მე-8 პუნქტს სამხედრო ტყვეების, მძევლებისა და სხვა დაკავებულების გაცვლის შესახებ, აგრძელებს სომხეთის რესპუბლიკის მრავალი მოქალაქის დაკავებას და ცდილობს ეს ჰუმანიტარული საკითხი გახადოს წვრილმანი გარიგების საგანი.
აზერბაიჯანმა უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა თემა სპეკულაციის ობიექტად აქცია და ცდილობს შექმნას შთაბეჭდილება, რომ ასეთი პრობლემა მხოლოდ მას აქვს და თითქოს სომხეთი არის დესტრუქციული ამ ჰუმანიტარული საკითხის მოგვარების კონტექსტში.
მაშინ როცა სომხეთის რესპუბლიკისთვის ეს არანაკლებ აქტუალური და მტკივნეული პრობლემაა. ყარაბაღის პირველი ომის შედეგად სომხური მხარის უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა რაოდენობა 777-ია, 44-დღიანი ომის შედეგად – 203. 13 სექტემბრიდან 16 უგზო-უკვლოდ დაკარგულიც კი გვყავს და ამ ბიჭების ცხედრები აზერბაიჯანის მმართველობის ტერიტორიებზეა და აზერბაიჯანი მათ სომხეთში დაბრუნებას ყველა შესაძლო მეთოდითა და გამოგონილი საბაბით აყოვნებს. 2020 წლიდან კი სომხურმა მხარემ აზერბაიჯანს დაუბრუნა პირველი ომის დროს უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა 130 ცხედარი და აქტიურად აგრძელებს მუშაობას ამ მიმართულებით, რაც უაღრესად რთულია რაიმე დამუშავებული ინფორმაციის არარსებობის გამო.
მოგეხსენებათ, სომხეთმაც გააკეთა ჰუმანიტარული ჟესტი 2020 წლის ომის შემდეგ, აზერბაიჯანს გადასცა 7 რეგიონის დანაღმული ველების ყველა რუკა, მაგრამ აზერბაიჯანმა ეს ურთიერთნდობის ატმოსფეროს შექმნისათვის კი არ გამოიყენა, არამედ აგრესიისა და მტრობის ობიექტად აქცია.
პატივცემულო კოლეგებო, ძვირფასო ხალხო!
მიუხედავად ამისა, ჩემი გამოსვლის დასასრულს მინდა დავაფიქსირო, რომ სომხეთის რესპუბლიკა ერთგულია ყველა ვალდებულების და ყველა მიღწეული შეთანხმების.
მე მინდა კიდევ ერთხელ დავადასტურო ჩვენი ერთგულება პრაღასა და სოჭში მიღწეული შეთანხმებების მიმართ, ანუ აზერბაიჯანთან საზღვრების დელიმიტირება და დემარკაცია გაეროს წესდების, 1991 წლის ალმათის დეკლარაციისა და პროტოკოლის საფუძველზე, ერთმანეთის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის აღიარება, საზღვრების ხელშეუხებლობა და სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერა.
ჩვენ ყველა ღონეს ვიხმართ, რომ რაც შეიძლება მალე დავასრულოთ სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრების დელიმიტაცია, განვბლოკოთ ყველა რეგიონალური სატრანსპორტო და ეკონომიკური კავშირები, გავაფორმოთ სამშვიდობო შეთანხმება აზერბაიჯანთან რაც შეიძლება მალე, რადგან ჩვენ ნამდვილად და გულწრფელად ვართ მოწოდებული მშვიდობის დღის წესრიგისაკენ.
მაგრამ თუ ვინმეს ჰგონია, რომ სამშვიდობო დღის წესრიგში არის სომხეთის რესპუბლიკის ან მთიანი ყარაბაღის სომხების „მშვიდობიანი განადგურება“, ძალიან ცდება. სამშვიდობო დღის წესრიგი არის სომხეთის რესპუბლიკისა და რეგიონის მშვიდობიანი განვითარება და თანაარსებობა და ჩვენ ჩვენს მიზანს მივაღწევთ“.
