ბრიუსელი და მოსკოვი ლაჩინის დერეფანზე ერთი აზრის არიან –  საგუშაგოები არ უნდა განთავსდეს

სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის განხილული „სამშვიდობო ხელშეკრულების“ ზოგიერთ პუნქტზე ურთიერთგაგება   არსებობს.  პარლამენტის თავმჯდომარის ალენ სიმონიანის განცხადებით, უთანხმოება ტექსტის 3-4 პუნქტებს ეხება. ოფიციალური ბაქოც მიუთითებს ბოლო 6 თვის განმავლობაში მოლაპარაკებებში არსებულ  გარკვეულ პროგრესზე.  

ეს საკითხები, ისევე როგორც ლაჩინის დერეფნის პრობლემა და მთელი რეგიონული დღის წესრიგი, უკვე ორი დღეა ბაქოში რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სერგეი ლავროვის ვიზიტის ფარგლებში განიხილება.

ვიზიტის შემაჯამებელ ერთობლივ პრესკონფერენციაზე მნიშვნელოვანი განმარტებები გაკეთდა ლაჩინის დერეფანთან დაკავშირებით.

2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების თანახმად, ლაჩინის დერეფანში საგუშაგოების მოწყობა არ იგეგმება, ამის შესახებ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა ბაქოში აზერბაიჯანის დიპლომატიური დეპარტამენტის ხელმძღვანელთან ერთობლივ პრესკონფერენციაზე განაცხადა.

„ლაჩინის დერეფანთან დაკავშირებით კითხვაზე პასუხი ძალიან ნათელია: მისი სამუშაო წესრიგი  სრულად უნდა შეესაბამებოდეს 9 ნოემბრის პირველ სამმხრივ განცხადებას. ეს ნიშნავს მშვიდობიანი მოსახლეობისა და ჰუმანიტარული საქონლის თავისუფალი გადაადგილების უზრუნველყოფას. დისკუსიებისას ჩვენ ამის მიღწევას ვცდილობთ რუსეთის სამშვიდობო მისიის მეშვეობით. იქ არანაირი საგუშაგოების შექმნა არ იგეგმება, მაგრამ არის შესაძლებლობა ტექნიკური საშუალებებით გაიფანტოს ეჭვები, რომ დერეფანი მართლაც სწორი მიზნისთვის გამოიყენება“.

ლაჩინთან დაკავშირებით გაკეთებულ სამმხრივ განცხადებას ოფიციალური ბრიუსელიც ეხება. ერევანში ბოლო ვიზიტის დროს, ევროკავშირის სპეციალურმა წარმომადგენელმა სამხრეთ კავკასიაში ტოივო კლაარმა უარყო ბაქოს განცხადება, რომ ევროპელ პარტნიორებს შორის არის გაგება ლაჩინის დერეფანში საგუშაგოს დამონტაჟებასთან დაკავშირებით. ევროკავშირის პოზიცია, კლაარის თქმით, არის ის, რომ 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივ განცხადებაში  მასში საგუშაგოების ნახსენები არ არის.

მოსკოვისა და ბრიუსელის ამ პრეტენზიებისა და ჰააგის სასამართლოს გადაწყვეტილების მიუხედავად, არცახის „სასიცოცხლო  გზა“ კვლავ დახურულია.  გაეროს საერთაშორისო სასამართლოს გადაწყვეტილებისადმი  დაუმორჩილებლობის ფაქტი არ დაგვავიწყდება, პირობას დებს ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარე ალენ სიმონიანი.

„ამ გადაწყვეტილებას მაქსიმალურად გამოვიყენებთ ყველა საერთაშორისო ინსტანციაში, ასევე იქნება სხვა გადაწყვეტილებები და შემიძლია ვთქვა, რომ საერთაშორისო დონეზე, საკმაოდ დიდ წარმატებას ვაღწევთ და გავაგრძელებთ მუშაობას ამ  მიმართულებით.  ჩემი შეფასებით, ლაჩინის დერეფნის დახურვამ უფრო დიდი ზიანი მიაყენა აზერბაიჯანს, ვიდრე სომხეთს და არცახს პოლიტიკურად. დიახ, განვიცდით, დიახ, ვიტანჯებით, ჩვენი თანამემამულეები ჩაკეტილნი არიან, დიახ, პრობლემები გვაქვს, მაგრამ პოლიტიკურად, ჩემი აზრით, აზერბაიჯანი ჩიხშია. ჩვენმა ხალხმა, არცახის მოსახლეობამ უნდა გაუძლოს და გამოიყენოს ეს პოლიტიკური შესაძლებლობა“.

საპასუხო ნაბიჯის სახით აზერბაიჯანმა დაასრულა კიდევ ერთი სარჩელის დამუშავება  სომხეთის წინააღმდეგ. ამჯერად ეს სარჩელი ენერგეტიკის სექტორს უკავშირდება. ისინი შეეცდებიან დაამტკიცონ, რომ სომხეთი 30 წლის განმავლობაში იყენებს აზერბაიჯანის კუთვნილ ენერგეტიკულ შესაძლებლობებს. ბაქოს მიაჩნია, რომ ახალი სარჩელი ხელს არ შეუშლის „მშვიდობის ხელშეკრულების“ წინადადებების გაცვლას. ახლა მას “ონლაინ დიპლომატიას” უწოდებენ, რადგან ასე ხდება წინადადებების გაცვლა. ბოლო 6 თვის განმავლობაში გარკვეული პროგრესი შეინიშნება, განაცხადა აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა.

სომხეთის ეროვნული ასამბლეის სპიკერი ალენ სიმონიანი არ ამხელს, თუ რა საკითხებზეა ურთიერთგაგება და პროგრესი.

  „ვერ ვიტყვი, შემიძლია ვთქვა, რომ ეს არის საერთაშორისოდ მიღებული პრინციპები, რომლებიც უნდა იყოს, მაგალითად, ნახეთ, ჩვენ გვაქვს სამშვიდობო ხელშეკრულება 1-4 ქვეყანასთან, ყველა მათგანშია ნახსენები ზოგადი დებულებები და ისინი საერთაშორისოდ მიღებული პუნქტებია. არ შეიძლება იყოს, ვთქვათ, 10 პუნქტი  და 10-ზევე  უთანხმოება არსებობდეს. არის მინიმუმ 3-4 პუნქტი, რომლის გარშემოც სხვადასხვა შემოთავაზებები მოდის,  ჩვენ უთანხმოება გვაქვს 3-4 პუნქტზე“.

როგორც “სამშვიდობო ხელშეკრულების” ძირითადი ნაწილი, სიმონიანი უფრო ადვილად ასახავს იმ  დებულებებს, რომლებიც უნდა იყოს ან არ უნდა იყოს დოკუმენტში:

„სამშვიდობო ხელშეკრულებაში  ჩვენ  ვერ  განვათავსებთ „ნაღმებს “ სომხეთის რესპუბლიკის სახელმწიფოებრიობის, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ. ორ ქვეყანას შორის გაფორმებული ხელშეკრულებები ეხება ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობებს. ჩემი აზრით, არცახის საკითხი ორ ქვეყანას შორის შეთანხმებაში რაიმე ფორმით არ უნდა იყოს გამოხატული.

მოლაპარაკებების კიდევ ერთი საკითხია –   შუამავლების საკითხი. ოფიციალურმა მოსკოვმა დაიწყო ღიად და პირდაპირ  უკმაყოფილების გამოხატვა  ევროკავშირის შუამავლობით და დაადანაშაულა დასავლეთი მოლაპარაკების შედეგად მიღებული მიღწევების უზურპაციის მცდელობაში. მოსკოვი გაღიზიანებულია სომხეთში ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის 2 წლის განმავლობაში განლაგებით. რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ეჭვსაც კი გამოთქვამს, რომ ეს მისია სომხეთის ტერიტორიაზე აუცილებლად იმუშავებს ვიღაცის წინააღმდეგ.  ლავროვის თქმით, მოსკოვი, როგორც მედიაციის პლატფორმა, კვლავ ღიაა და მზადაა მხარი დაუჭიროს მხარეებს, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში  არ შესთავაზებს თავის მომსახურებას.

რუსი დიპლომატის თქმით, ისინი არავითარ შემთხვევაში  არ შესთავაზებენ თავიანთ  მომსახურებას. პირობები ყველასთვის ცნობილია, ამბობს ის.ოფიციალური ერევანი აფასებს მოსკოვის როლს მოლაპარაკებების პროცესში. მაგრამ პარლამენტის თავმჯდომარე ალენ სიმონიანი დასძენს, რომ ასევე აუცილებელია იმის გაგება, თუ რატომ და როდის შეიქმნა არსებული ვითარება.

როგორც სომხური ანდაზა ამბობს „დავჯდეთ მრუდედ  –   ვილაპარაკოთ სწორად“.  ისინი იყვნენ ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის უსაფრთხოების გარანტი. ჩვენი კონტრაქტები სწორედ ამ სიტუაციაზე იყო დაფუძნებული. მაგრამ სად იყავით?  სად ხართ?  თუ არ შეგიძლია, უნდა თქვა ხმამაღლა და იქნებ ერთად დავჯდეთ  და გამოსავალი ვიპოვოთ, მაგრამ ჩვენ ვხედავთ, რაც ხდება“.

ლავროვის მეშვეობით ბაქოდან მიღებული კიდევ ერთი ინფორმაცია რეგიონული განბლოკვის  საკითხებზე მომუშავე კომისიის მუშაობას უკავშირდება. რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სავსეა იმედით, რომ უახლოეს მომავალში სომხეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის ვიცე-პრემიერები შეძლებენ მკაფიო შეთანხმებების მიღწევას აზერბაიჯანის ნახიჩევანთან დამაკავშირებელი რკინიგზის აღდგენის თაობაზე. სამმხრივი კომისიის ახალი სხდომის თარიღი ჯერჯერობით დაზუსტებული არ არის.

ავტორი: ლენა ბადეიანი