თურქეთის ახლად არჩეული პარლამენტი: ნაციონალიზმისა და კონსერვატიზმის 50 ელფერი. Al Monitor-ის მითითება
14 მაისის არჩევნების შემდეგ, თურქეთის ახალი პარლამენტი შესაძლოა უფრო მრავალფეროვანი და ფერადი გამოიყურებოდეს, სადაც წარმოდგენილია 18 პარტიის წევრი, მაგრამ ნაციონალისტურმა და კონსერვატიულმა ძალებმა, რომლებიც მთელს ნაწილზე არიან გაშლილნი, საკანონმდებლო ორგანოში არნახული წონა მოიპოვეს, წერს factor.am Al Monitor-ზე დაყრდნობით. მიმომხილველი ფეჰიმ ტაშტეკინი: პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა, რომელსაც 28 მაისს საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტური ელის მას შემდეგ, რაც პირველ ტურში ხმების 49,5 პროცენტი მოიპოვა, მთელი თავისი კამპანია ეროვნულ და უსაფრთხოების ნარატივებს დააფუძნა. ეროვნული სიამაყის გასამძაფრებლად, ის აჩვენებს ენერგეტიკის, ინფრასტრუქტურისა და სამხედრო ტექნიკის პროექტებს, ასახავს „დიდი თურქეთის“ ხედვას. ოპოზიციის დამცირებისა და ამომრჩევლის დასაშინებლად ერდოღანის გუნდმა ტერორიზმის, გადატრიალების, დასავლეთის ინტერვენციისა და ქვეყნის დაქუცმაცების სურათები „დახატა“, გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატი ქემალ კილიჩდაროღლუ ტერორისტულ ჯგუფებთან კავშირში დაადანაშაულა. ავტორი წერს, რომ თუ ერდოღანი ხელახლა აირჩევა, მას შეუძლია 600-კაციან პარლამენტში 322-კაციანი უმრავლესობის იმედი ჰქონდეს კანონების მისაღებად. ნებისმიერ შემთხვევაში, მისი სამართლიანობისა და განვითარების პარტიის მანდატები წინა არჩევნებში 295-დან 267-მდე დაეცა, ხოლო მისმა მთავარმა მოკავშირე, ნაციონალური მოძრაობის პარტიამ (MHP) 49-დან 50-მდე გაზარდა მანდატები, წინასწარი შედეგების მიხედვით. ახალი კეთილდღეობის პარტია (YRP) 5 მანდატით, თავისუფალი მოქმედების პარტია (ჰუდა-პარი) 4 მანდატით არიან ახალწვეულებს შორის, რომლებიც ერდოღანის “სახალხო ალიანსის” შემადგენლობაში შევიდნენ პარლამენტში. ექვსპარტიანმა ოპოზიციურმა “ნაციონალურმა ალიანსმა”, რომელიც საპრეზიდენტო სისტემის გაუქმებასა და საპარლამენტო სისტემის აღდგენის მომხრეა, 213 მანდატი მიიღო. მთავარმა ოპოზიციურმა სახალხო რესპუბლიკურმა პარტიამ (CHP) 2018 წლის არჩევნებზე 146-დან 169-მდე გაზარდა მანდატები, ხოლო მისმა უდიდესმა მოკავშირემ, ნაციონალისტურმა „კარგმა პარტიამ“ თავისი მანდატები გაზარდა 44-მდე. CHP-ის დეპუტატების რაოდენობა, ყოველ შემთხვევაში, მცირდება CHP-ის სიით წარდგენილი 130 პატარა პარტიის მანდატის გამო. მათ შორისაა დემოკრატია და პროგრესი (DEVA) და „მომავალი“ პარტიები, ორივეს ხელმძღვანელობენ ერდოღანის ყოფილი მოკავშირეები ალი ბაბაჯანი და აჰმედ დავუთოღლუ, რომლებმაც მოიპოვეს შესაბამისად 14 და 10 მანდატი და ისლამისტური პარტია „სიხარული“, რომელმაც მიიღო 10 მანდატი. ქურთების ხელმძღვანელობით ალიანსმა „შრომა და თავისუფლება“ მიიღო 66 მანდატი. მისი უმსხვილესი ფრაქცია, სახალხო დემოკრატიული პარტია (HDP), კენჭს იყრიდა მემარცხენე მწვანეთა პარტიის დროშით, რაც პრევენციული ღონისძიება იყო პარტიის აკრძალვის სასამართლოს შესაძლო გადაწყვეტილების წინააღმდეგ. პარტიამ მოიპოვა 62 ადგილი, ხოლო მისმა მოკავშირემ თურქეთის მუშათა პარტიამ (TIP) – დარჩენილი ოთხი ადგილი.
ფაქტორების ერთობლიობის გამო, HDP-მა დაკარგა ადგილი ორგანიზაციული დარბევის ფონზე, რითაც მისი დაახლოებით 10,000 წევრი გისოსებს მიღმა აღმოჩნდა. ასევე, პარლამენტში შესვლის ბარიერი შარშან 10-დან 7 პროცენტამდე შემცირდა, რამაც დამკვირვებლების თქმით, გამოიწვია ის, რომ HDP-მა დაკარგა ზოგიერთი არაქურთული ამომრჩეველი, რომლებიც წარსულში მხარს დაუჭერდნენ პარტიას ბარიერის გადალახვაში. მედია წერს, რომ არჩევნების შედეგები აჩვენებს მზარდ ნაციონალისტურ-ისლამისტურ ორიენტაციას მუშათა კლასსა და დაბალშემოსავლიან პირებში როგორც ქალაქებში, ისე სოფლებში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს წრეები დაზარალდნენ თურქეთის ეკონომიკური შოკებით, მათ გადაწყვიტეს მხარი დაეჭირათ ერდოღანის კონსერვატიულ ალიანსისათვის.მ HDP-მ საპრეზიდენტო არჩევნების დროს ასევე უზრუნველყო ქურთების ძლიერი მხარდაჭერა კილიჩდაროღლუსთვის, მაგრამ ამ თანამშრომლობამ აიძულა “შეშფოთებული ნაციონალისტები” მხარი დაუჭირონ სხვა ოპოზიციის კანდიდატს სინან ოგანს და წაართვეს ხმები ერდოღანს. მიმომხილველი აღნიშნავს, რომ თურქეთს აქვს ყველაზე ნაციონალისტური და კონსერვატიული პარლამენტი რესპუბლიკის დაარსებიდან ერთი საუკუნის წინ. ნაციონალისტურ და კონსერვატიულ პარტიებს ორივე მხარეს აქვთ 400-ზე მეტი ადგილი. ქალებმა მოიპოვეს 121 მანდატი, რაც აქამდე ყველაზე მეტია, მაგრამ მნიშვნელოვანია ის, რომ ერდოღანის ალიანსით პარლამენტში შევიდნენ ისინი, ვინც ღიად უმიზნებს ქალთა უფლებებს. პარტია Huda, ალბათ, ყველაზე საკამათოა, ის არის ჰეზბოლას, მებრძოლი ქურთული ჯგუფის შტო, რომელსაც არ აქვს კავშირი ამავე სახელწოდების ლიბანურ პარტიასთან. ის იყო პასუხისმგებელი ათობით მკვლელობაზე 1990-იან წლებში, მათ შორის ისლამისტების, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ მის რადიკალურ შეხედულებებს. პარტია ხელს უწყობს ახალი კონსტიტუციის საჭიროებას ისლამისტური ღირებულებების შესაბამისად. მზარდი ნაციონალიზმის ზეწოლა კიდევ უფრო გადამწყვეტი ფაქტორი იქნება, რადგან ოგანის მხარდამჭერები ახლა ცენტრალური ფიგურა არიან საპრეზიდენტო რბოლაში. კამპანიის დროს კილიჩდაროღლუმ ფრთხილად დააბალანსა თავისი რიტორიკა, რათა შეენარჩუნებინა თავისი ნაციონალისტი მოკავშირეები ქურთების გაუცხოების გარეშე. ნებისმიერ შემთხვევაში, ნაციონალისტები გაძლიერდნენ პარლამენტში და იყვნენ მთავარი პარტნიორები როგორც ერდოღანის, ისე კილიჩდაროღლუს ბლოკში. 14 მაისის კენჭისყრის შემდეგ, ნაციონალისტმა მოღვაწემ თუღრულ თურქეშმა, რომელიც 2015 წელს AKP-ს შეუერთდა, განაცხადა, რომ „თურქული ნაციონალიზმი არჩევნების ერთადერთი რეალური გამარჯვებულია“. მისი თქმით, ის შეიძლება გახდეს ქვეყნის ყველაზე დიდი პოლიტიკური ძალა მომავალ არჩევნებზე, თუ დაშლილი ნაციონალისტური ჯგუფები გაერთიანდებიან. მედიასაშუალება აღნიშნავს, რომ საგარეო პოლიტიკაში ახალი პარლამენტი მხოლოდ გააძლიერებს ერდოღანის ხელებს სირიასა და ერაყში ქურთული ჯგუფების წინააღმდეგ ნებისმიერ ახალ სამხედრო ინტერვენციაში, ისევე როგორც კავკასიაში თურქეთის გავლენის გაფართოებისკენ მიმართულ ნაბიჯებში.
ემა ჩობანიანი
