თურქეთი წელს რესპუბლიკის დაარსების ასი წლისთავს აღნიშნავს. ამ ასი წლიდან ოცი წელია, ამა თუ იმ ფორმით, მართავდს თურქეთს მისი უცვლელი ლიდერი, პრემიერ-მინისტრი და შემდეგ პრეზიდენტი რეჯეფ თაიფ ერდოღანი. ბოლო საპრეზიდენტო არჩევნებში ერდოღანმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა თავისი მანდატი ოპოზიციის ლიდერის კილიჩდაროღლუს დამარცხებით. ერდოღანის კონტროლის ქვეშ მოექცა პარლამენტიც. ამის შესახებ წერს Radar Armenia.
52-48%-იანი ხელახალი არჩევა შეიძლება იყოს იმპულსი ერდოღანისთვის, შეინარჩუნოს სამი საყრდენი, რომელიც ბოლო წლებში თურქეთის საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტების საფუძველს წარმოადგენს: მძიმე ძალაუფლებისა და ადაპტაციური დიპლომატიის ნაზავი.
თურქეთი და ნატო
ყველაფრის მიხედვით, ნატო გააგრძელებს თურქეთის უსაფრთხოების ქვაკუთხედად ყოფნას, ერდოღან-ბაიდენის სატელეფონო საუბრის გათვალისწინებით ერდოღანის ხელახალი არჩევის შემდეგ და თურქეთის სურვილის კიდევ ერთხელ დადასტურება, რომ შეიძინოს F-16 საბრძოლო თვითმფრინავები. თავდაცვის სფეროში თანამშრომლობისა და ქურთისტანის მუშათა პარტიის (PKK) ტერორისტულ დაჯგუფებაზე დათმობების მოპოვების შემდეგ, თურქეთის პარლამენტმა მარტში დაამტკიცა ფინეთის გაწევრიანება. პარალელურად, შვედეთის ახალი ანტიტერორისტული კანონმდებლობა სრულ ძალაში შევა მომავალ თვეში, რაც კიდევ უფრო გააძლიერებს შვედეთის წევრობის პერსპექტივებს და დაამყარებს თურქეთის მეგობრულ პოზიციას. ანკარა ასევე უკრაინისა და საქართველოს ბლოკში გაწევრიანების მომხრეა.
ამავდროულად, ერდოღანი იძულებულია იმუშაოს სირიის, ლიბიის და კავკასიის ფრონტებზე, „შეკავებული“ და „მოლაპარაკების“ ნაბიჯებთ ითამაშოს მოსკოვთან, თეირანთან, დამასკოსთან და სხვა რეგიონულ ძალებთან, დასავლეთისგან მნიშვნელოვანი დახმარების მოლოდინის გარეშე. ამის პარალელურად არის ხმელთაშუა და ეგეოსის ზღვების რეგიონი, სადაც თურქეთის კონკურენტები საბერძნეთი და კვიპროსი არიან. ამ რეგიონში, ნატო-საბერძნეთისა და საბერძნეთ-აშშ-ის ალიანსების გათვალისწინებით, ერდოღანი “გახსნილი” იქნება შესაძლო “გარიგებისთვის”.
სირიის მემკვიდრეობა
ერდოღანისთვის სირია გამოირჩევა, როგორც მისი ნეოიმპერიული მისწრაფებების „მემკვიდრეობა“. მინიმუმ, ერდოღანის გეგმა იქნება ქურთისტანის მუშათა პარტიასთან დაკავშირებული შეიარაღებული ნაწილების თურქეთის საზღვრიდან გაყვანა, ხოლო სირიელი ლტოლვილების მნიშვნელოვანი ნაწილის სამშობლოში უსაფრთხო დაბრუნების ხელშეწყობა. დიპლომატიური სიკეთისა და სამხედრო მუქარის თუ რა ზომის ნაზავი აიძულებს სირიის ლიდერ ბაშარ ალ-ასადს უზრუნველყოს ლტოლვილების დაცვისა და საზღვრის უსაფრთხოების გარანტიები, ჯერ კიდევ გასარკვევია. სირიელი ლტოლვილები და თურქი ნაციონალისტები მხარს უჭერდნენ ერდოღანს ბოლო არჩევნებში და ერდოღანი გრძნობს ვალდებულებას ორივეს მიმართ, რის შესრულებასაც შეეცდება სასაზღვრო რაიონებში ქურთისტანის მუშათა პარტიის კონტროლის შეწყვეტით და ასადისგან სირიის ოპოზიციის განადგურების ან ლტოლვილების განადგურების გეგმებისგან თავის არიდებით.
ერდოღანი გამოდის თავისი ხელახალი საარჩევნო კამპანიიდან საკმაოდ ძლიერი საჯარო მანდატით, გამოცდილი საგარეო პოლიტიკის გუნდით, მისი კონსერვატიულ-ნაციონალისტური მიდგომის ხელახალი დადასტურებით და გარკვეული პოლიტიკური რეზერვით რისკებისთვის.
რუსულ-უკრაინული ნასკვი
ერდოღანის გამარჯვება ნიშნავს პოლიტიკური ტრაექტორიის „გაგრძელებას“, როგორც რუსეთთან, ისე უკრაინასთან ურთიერთობაში. თურქეთის ორაზროვანი პოზიცია უკრაინაში რუსეთის შეჭრასთან დაკავშირებით (ვაჭრობა და ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარება პირველთან, ხოლო მეორეს მხარდაჭერა) სავარაუდოდ უცვლელი დარჩება. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ახალი, ბევრად უფრო ნაციონალისტური პარლამენტის შემთხვევაში, უკრაინაში რუსეთის საოკუპაციო ხელისუფლების მიერ დისკრიმინირებული და დევნილი ყირიმელი თათრების და სხვა თურქული თემების საკითხს უფრო დიდი როლი ექნება თურქეთის შიდა პოლიტიკურ დებატებში. თუმცა, ეს ნაკლებად სავარაუდოა, რადგან თურქეთის ეკონომიკური სირთულეები და გეოპოლიტიკური ვითარება რეგიონში მოითხოვს მის მჭიდრო თანამშრომლობას რუსეთთან. სირიელი ლტოლვილების პრობლემის გადაწყვეტა, ამოწურული ცენტრალური ბანკის რეზერვების აღდგენა და შეერთებულ შტატებთან და ევროკავშირთან დაგროვილი პრობლემები, რაც არ უნდა მოხდეს, რუსეთს თურქეთის წამყვან პარტნიორებს შორის დაიცავს. „თურქეთის ურთიერთობა რუსეთთან არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ვიდრე ურთიერთობა აშშ-სთან“, – ეს იყო ერდოღანის გზავნილი კამპანიის ბოლო დღეებში.
ამავდროულად, უკრაინასთან მიმდინარე პროექტები, განსაკუთრებით თავდაცვის მრეწველობისა და სამხედრო თანამშრომლობის სფეროებში, სავარაუდოდ შენარჩუნდება.
ბოლოსიტყვა
ერდოღანის თურქეთის პრიორიტეტები მდგომარეობს მის საკუთარ ინტერესებში, ესენია: ავტონომიური და დამოუკიდებელი საგარეო პოლიტიკა. ერდოღანი, დიდი ალბათობით, მწვანე შუქს აუნთებს შვედეთის ნატოში გაწევრიანებას. პუტინთან ფლირტი ასევე გაგრძელდება ანკარას ცენტრალური როლის უზრუნველსაყოფად რუსეთ-უკრაინის ომის მოლაპარაკებების პროცესებში.
ავტორი: გორ მადოიან
