G20-ის სამიტზე შეერთებულმა შტატებმა და ინდოეთმა მიაღწიეს ცალკე შეთანხმებას ინდოეთის პორტებიდან ევროპაში საქონლის მიწოდების ახალი მარშრუტის დაარსებაზე. ამის შესახებ წერს infoteka24.ru. მოლაპარაკებებთან დაახლოებული წყაროები აცხადებენ, რომ მოსალოდნელია მარშრუტის ინდოეთი-საუდის არაბეთი-ისრაელი-ევროპა მარშრუტის დაგეგმვა. თურქეთი ამ პროექტს გამოეთიშა. ამავდროულად გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ანკარამ და პეკინმა თითქმის მიაღწიეს შეთანხმებას დასავლეთ თრაკიაში მეორე ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ პარალელურად მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები როსატომთან. საბოლოო გარიგებაზე საუბარი ჯერ ნაადრევია. თუმცა, აზერბაიჯანული წყაროები მიანიშნებენ, რომ ამ გზაზე მთავარი დაბრკოლება თითქმის მოხსნილია – უიღურული საკითხი, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში თურქეთიდან ჩინეთზე ზეწოლის ინსტრუმენტს წარმოადგენდა. მართალია, დასავლეთის ქვეყნების წინადადებით, როგორც ბაქოს ანალიტიკოსები ამბობენ. როგორც ჩანს, ეს პრობლემა დასრულდა: თუ ჩვენ ვსაუბრობთ მრავალმილიარდ დოლარიან ტრანზაქციებზე, ჩინეთში „უიღურ გეტოს“ პრობლემა შეიძლება დროებით ან სამუდამოდ გადაიდოს.
ამ ფონზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ აშშ-ის პრეზიდენტი აპირებს სამიტის გამართვას ცენტრალური აზიის ყველა ქვეყნის მეთაურთან. ცენტრალური აზიის რეგიონს საკვანძო ადგილი უჭირავს ჩინეთის საკომუნიკაციო და ინფრასტრუქტურული პროგრამის „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ ან „ახალი აბრეშუმის გზა“ ევროპულ ბაზრებზე წვდომის განხორციელების გეგმებში. აპირებს თუ არა ამერიკის პრეზიდენტი ცენტრალური აზიის „ინდური გზის“ პროგრამაში ჩართვას?
სიტუაციის მთელი დელიკატურობა არის ის, რომ თურქეთი, რომელიც გამოვარდა ამერიკულ-ინდოეთის წრიდან, სერიოზულად იწყებს „შუა დერეფნის“ პროექტის განხორციელებას. ამ მიზნით ყაზახეთს ეწვია თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ჰაკან ფიდანი, ხოლო ერთი კვირის შემდეგ აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი საპატიო სტუმრის სტატუსით ცენტრალური აზიის ქვეყნების მეთაურთა სამიტს დაესწრო. თურქეთი და აზერბაიჯანი აქტიურად არიან კონტაქტში ირანთან და თვლიან, რომ თეირანი ერთადერთი აქტორია რეგიონში, რომელიც ხელს უშლის „ზანგეზურის დერეფნის გახსნას“.
თურქულ და აზერბაიჯანულ პრესაში ანალიტიკური გათვლები გამოიყენეს იმისთვის, რომ ირანს არც განზრახვა აქვს და არც შემაკავებელი პოტენციალი გამოიყენოს სამხედრო ძალა „ორი ძლიერი თურქული სახელმწიფოს წინააღმდეგ, თუ ისინი გადაწყვეტენ ძალით განახორციელონ თავიანთი გეგმები“. საუბარია, რა თქმა უნდა, „ზანგეზურის დერეფნის“ გახსნაზე. მიუხედავად იმისა, რომ დუშანბეში, ცენტრალური აზიის ქვეყნების მეთაურთა სამიტზე სიტყვით გამოსვლისას, ილჰამ ალიევმა ყურადღება გაამახვილა ბაქო-ყარსის სარკინიგზო ხაზის მოდერნიზაციაზე, კასპიის ზღვაში საკუთარ სავაჭრო ფლოტზე და პორტის ინფრასტრუქტურაზე. როგორც ჩანს, თურქული დიპლომატია ამოქმედდა.
აზერბაიჯანული პრესის ერთ-ერთ ანალიტიკურ მასალაში გაიელვა იმ აზრმა, რომ თურქეთი შეურაცხყოფილია იმით, რომ შეერთებულმა შტატებმა და ინდოეთმა უგულებელყვეს მისი მნიშვნელობა „ინდური გზის“ გეგმის განხორციელებაში. არჩევანი კი ისრაელის სასარგებლოდ გაკეთდა: თეორიულად, ჰაიფა გახდებოდა ამ მარშრუტის მთავარი პორტი, მაგრამ მათ შეეძლოთ თანხების გამოყოფა თურქული პორტის მერსინის მოდერნიზაციისთვის.
გააკეთა თუ არა ერდოღანმა საბოლოო არჩევანი ჩინური პროგრამის სასარგებლოდ, თუ სურს იყოს ორივე პროგრამის მთავარი მოთამაშე? შეძლებს თუ არა აშშ-ის პრეზიდენტი ცენტრალური აზიის ქვეყნების „გადაადგილებას“ ჩინეთიდან ინდო-ამერიკის მიმართულებით? ცენტრალური აზიის ხუთი ქვეყნიდან ორი – ყაზახეთი და ყირგიზეთი – კუხოს-სა და ევრაზიის ეკონომიკური კავშირიას წევრია. დაუთმობს თუ არა მოსკოვი „რუსულ თურქესტანს“ შეერთებულ შტატებს?
ღრუბლები გროვდება ჩვენს რეგიონში. შეიძლება მოჰყვეს კონფრონტაციული ხასიათის პროცესები. ამ სიტუაციაში ყველაზე დამაინტრიგებელი ის არის, რომ ყველა ანალიტიკოსი საუბრობს რუსეთზე, როგორც მიმავალ აქტორზე. ოფიციალური მოსკოვი კი ირწმუნება, რომ რუსეთი იყო, არის და დარჩება კავკასიის რეგიონის განუყოფელი ნაწილი. ვაშინგტონი აშკარად აფერხებს ჩინური პროექტის „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ განხორციელებას. თურქეთი პოზიციონირებულია როგორც ჩინეთის სტრატეგიული პარტნიორი პაკისტანთან და ცენტრალური აზიის ქვეყნებთან ერთად. მისცემს თუ არა ილჰამ ალიევი რუსეთს უფასო დერეფანს აზერბაიჯანის გავლით ირანთან პირდაპირი სარკინიგზო კომუნიკაციისთვის? როგორც ჩანს, ყველაფერი „ზანგეზურის დერეფნის“ გახსნის პრობლემასთან იყრის თავს.
ამ დღეებში სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა მტკიცედ განაცხადა, რომ ეს არ მოხდება და რუსეთის ვიცე-პრემიერმა ოვერჩუკმა ირიბად გამოაცხადა მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი რუსეთს, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის რეგიონული კომუნიკაციების გახსნის საკითხზე. მართალია, მან გააკეთა დათქმა, რომ ყველაფერს აფერხებდა ჰუმანიტარული კრიზისი მთიან ყარაბაღში. ჩვენი ინფორმაციით, მთიან ყარაბაღში თავდაცვის არმიის სარდლობა ინტენსიურ მოლაპარაკებებს აწარმოებს აზერბაიჯანულ მხარესთან აღდამის გავლით სტეფანაკერტში ჰუმანიტარული ტვირთის მიტანის საკითხზე. კონკრეტული შედეგები ჯერ არ არის. ბაქო არ უშვებს წჯსო სატვირთოსაც კი უკანონოდ დაყენებულ სასაზღვრო პუნქტში.
