2020 წელი 9 ნოემბერს აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ, რომელიც მიზნად ისახავდა 44-დღიანი ომის დასრულებას აზერბაიჯანსა და თურქეთს შორის არაღიარებული, მაგრამ დემოკრატიული სახელმწიფო არცახის წინააღმდეგ (რომელიც არცახელმა სომხებმა შექმნეს თავიანთ ქვეყანაში, ავტონომიური რეგიონი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ), – წერს მაიკლ რუბინი თავის სტატიაში AEIdeas პორტალზე.
ეს შეთანხმება ითვალისწინებდა დერეფნის შექმნას, რომელსაც რუსი სამშვიდობოები დაიცავდნენ, რათა უზრუნველყოფილი ყოფილიყო შეუფერხებელი კომუნიკაცია სომხეთსა და არცახს შორის ლაჩინის გავლით, ასევე სომხეთს, აზერბაიჯანსა და ნახიჩევანს შორის „სატრანსპორტო კომუნიკაციას“ ზანგეზურის გავლით.
აზერბაიჯანმა არცერთი ვალდებულება არ შეასრულა. პირველ რიგში, 10 თვეში მათ დაბლოკეს ლაჩინის დერეფანი, რის შედეგადაც შიმშილისათვის გაწირეს არცახის 120 000 ქრისტიანი, რასაც საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს ყოფილმა პროკურორმა ლუის მორენო ოკამპომ გენოციდი უწოდა. შემდეგ, გასულ კვირას, მათ დაიწყეს შეტევა დარჩენილი ტერიტორიის დასაკავებლად, კვლავ ცალმხრივად დაარღვიეს ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი. მაშინ, როცა სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის მოვალეობის შემსრულებელმა იური კიმმა განაცხადა, რომ აშშ არ მოითმენს არანაირ თავდასხმას არცახელ ხალხზე, მაგრამ ბაიდენის ადმინისტრაციამ სწორედ ეს გააკეთა. აზერბაიჯანის ტელეგრამის არხები ახლა სომეხი ბავშვებისა და ქალების მიმართ მკვლელობებსა და სექსუალურ ძალადობას უწყობენ ხელს, რაც მოგვაგონებს „ისლამური სახელმწიფოს“ ქმედებებს იეზიდების გენოციდის დროს.
აზერბაიჯანის დიქტატორი ილჰამ ალიევი ხარობს. იგივე ეხება მის მთავარ მასწავლებელს, თურქეთის პრეზიდენტ რეჯეფ თაიფ ერდოღანს. ამის შესახებ ორი ქვეყნის ლიდერებმა ნახიჩევანში აღნიშნეს. მიუხედავად იმისა, რომ 2020 წ. ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას არასოდეს მოუწოდებდა ზანგეზურის გავლით “დერეფნის” შექმნას, აზერბაიჯანის ოფიციალური პირები უფრო ხშირად სწორედ ამას ითხოვენ. რუსეთი, აზერბაიჯანის მთავარი მხარდამჭერი, როდესაც სომხეთი დასავლეთისკენ იქცევს პირს, ასევე მხარს უჭერს სამხრეთ სომხეთის გავლით დერეფანს, რომელიც მას შეუძლია შეინარჩუნოს რეგიონში რუსული ჯარების მუდმივი ყოფნის გასამართლებლად.
შეერთებულმა შტატებმა სომხეთს მხარი უნდა დაუჭიროს ნებისმიერ დერეფანზე უარის თქმის საკითხში . აზერბაიჯანის მიერ არცახის დაპყრობა აბათილებს 2020 წელს ნოემბერში გაფორმებული ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას. ზარებითა და სასტვენებით ნებისმიერ დერეფანზე დათანხმება ეროვნული თვითმკვლელობა იქნებოდა. ვინაიდან აზერბაიჯანი და თურქეთი აგრძელებენ სომხეთის ბლოკადას, ხოლო საქართველო კვლავ რუსეთის გავლენის ქვეშ იმყოფება, სომხური საქონლის ძირითადი საექსპორტო მარშრუტი სამხრეთშია. ძირითადად, დერეფანი ხდება რგოლი, რომელიც საშუალებას მისცემს თურქეთს, აზერბაიჯანსა და რუსეთს იგივე მოიმოქმედონ სომხეთთან, რაც გააკეთეს არცახთან. აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა ღიად გააჟღერა სომხეთის დაპყრობის სურვილი.
კიმი და აშშ-ს საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ხელმძღვანელი სამანტა პაუერი, სომხეთში გაემგზავრნენ არცახიდან ლტოლვილების შემოდინების გამო, მაგრამ სომხეთს არ სჭირდება სათნო სიგნალები ბაიდენის ადმინისტრაციისგან. აზერბაიჯანი მუდმივად თამაშობს ბაიდენთან და ალიევი არც კიმს და არც პაუერს სერიოზულად არ აღიქვამს.
თუ თეთრი სახლი სერიოზულად მოეკიდება სომხეთის დაცვას, მან უნდა განიხილოს საკუთარი ძალების განლაგების შესაძლებლობა, ყოველ შემთხვევაში, დროებით მაინც, სომხეთის სამხრეთში. ალბათ, ახლა არის შესაფერისი დრო რეგიონში მრავალკვირიანი სამხედრო წვრთნების ჩატარებისთვის. ზოგჯერ პრევენციულმა განლაგებამ, შესაძლოა, ამერიკული ჯარების მონაწილეობით, თუნდაც ის ჰუმანიტარული იყოს, შეიძლება ხელი შეუშალოს აზერბაიჯანი-თურქეთი-რუსეთის ტრიადის ძალისხმევის შემდგომ ფაზას მსოფლიოში უძველესი ქრისტიანული ერის აღმოფხვრის მიზნით.
