რეგიონული პრობლემების გადაწყვეტა რეგიონში. ბაქო იმეორებს თეირანის თეზისს და ჩქარობს „3+3“ ფორმატთან დაკავშირებით
ირანის გზებისა და ურბანული განვითარების მინისტრთან შეხვედრისას აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა გამოაცხადა უახლოეს მომავალში „3+3“ ფორმატში შეხვედრების შესაძლებლობა. ალიევმა ხაზი გაუსვა რეგიონული პრობლემების გადაჭრის მნიშვნელობას რეგიონის ქვეყნების მონაწილეობით. „3+3“ ფორმატი არის ირანის, სომხეთის, თურქეთის, რუსეთის, აზერბაიჯანისა და საქართველოსგან შემდგარი პლატფორმა, რომელშიც მონაწილეობაზე თბილისმა მოსკოვთან წინააღმდეგობების გამო უარი თქვა. უახლოეს მომავალში ამ ფორმატში შეხვედრის ორგანიზების განზრახვის გამოცხადების შემდეგ, ალიევი საქართველოს ეწვია.
ირანის გზებისა და ურბანული განვითარების მინისტრთან მეჰრდად ბაზრფაშისთან შეხვედრისას ალიევმა დადებითად მიიჩნია უახლოეს მომავალში „3+3“ ფორმატში შესაძლო შეხვედრის განზრახვა. მან ხაზი გაუსვა რეგიონული პრობლემების გადაჭრის პოლიტიკას რეგიონის ქვეყნების მონაწილეობით, რაც ყოველთვის იყო ირანის უცვლელი პოზიცია. ამასთან, აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ხაზი გაუსვა „3+3“ ფორმატში შეხვედრების რაც შეიძლება მალე გამართვის მნიშვნელობას. რატომ ჩქარობს ალიევი? ექსპერტები ამ დაჩქარებას სხვადასხვაგვარად ხსნიან. საქართველოს საკითხებში ექსპერტი ჯონი მელიქიან მაგალითად, „რადიოლურთან“ საუბარში, ასეთ მოსაზრებას გამოთქვამს:
„ჩვენ ვხედავთ, რომ ალიევი, რომელსაც უკვე აქვს პრობლემები ადრე მოქმედ ფორმატებში, შეეცდება თავიდან აიცილოს და შექმნას სხვა პლატფორმები, სადაც მას შეეძლება თავისი მაქსიმალისტური მიდგომებით განაგრძოს გარკვეული პოლიტიკის კარნახი“.
ექსპერტის თქმით, „3+3“ ფორმატი პოსტკონფლიქტური პლატფორმაა, თუმცა კონფლიქტი ჯერ არ დასრულებულა, ამიტომ ამ პლატფორმაზე საკითხების მოგვარება მხოლოდ მისი მოგვარების შემდეგ არის შესაძლებელი. შეხვედრები ამ ეტაპზე შეიძლება იყოს, მაგრამ ისინი რაიმე პრობლემას ვერ მოაგვარებენ, ამბობს მელიქიანი.
ზოგიერთი ექსპერტი აზერბაიჯანის აჩქარებას ისრაელში განვითარებულ მოვლენებს უკავშირებს. კერძოდ, ირანიოლოგი ვარდან ვოსკანიანი აღნიშნავს, რომ აღარ იქნება შესაძლებელი ირანის როლისა და შესაძლებლობების გაუფასურება იმ კონტექსტში, რაც ისრაელში ხდება.
ვოსკანიანი თავის Telegram არხზე წერს:
„მიუხედავად იმისა, რომ პალესტინელ მეამბოხეებს, რომლებიც ამჟამად წარმატებით იბრძვიან ისრაელის არმიის წინააღმდეგ, დე იურე არ აქვთ კავშირი ირანთან, აშკარაა, რომ არ არსებობს სერიოზული ადამიანი, რომელიც ამ ყველაფერში ირანის როლს არ შეაფასებს. და ამ დროისთვის სწორედ სომხეთს აქვს ერთ-ერთი საუკეთესო შანსი ირანთან ცივილიზებური ალიანსის შესაქმნელად და ანტიტერორისტული და უსაფრთხოების თანამშრომლობის განსავითარებლად“.
შეგახსენებთ, რომ მართალია ალიევმა თქვა, რომ „3+3“ აზერბაიჯანის ინიციატივაა, სინამდვილეში ეს ფორმატი თურქეთმა წამოიწყო რუსეთის მხარდაჭერით 44-დღიანი ომის შემდეგ. ეს გულისხმობს სამხრეთ კავკასიის სამი ქვეყნის – საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის – ასევე რეგიონის სამი სახელმწიფოს – რუსეთის, თურქეთის და ირანის მონაწილეობას.
ამ პლატფორმის პირველი სესია მოსკოვში 2021 წლის 10 დეკემბერს, ოღონდ „3+2“ ფორმატში გაიმართა. საქართველომ უარი თქვა მონაწილეობაზე და განაცხადა, რომ არ უერთდება პლატფორმას რუსეთთან კონფლიქტის გამო.
ირანულ მხარესთან გამართული განცხადების შემდეგ, 9 ოქტომბერს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტი საქართველოში გაემგზავრა. ამ ქვეყნის პრემიერ-მინისტრთან, ირაკლი ღარიბაშვილთან შეხვედრისას ალიევმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სამხრეთ კავკასიაში არსებული გამოწვევები და პრობლემები კვლავ გადაუჭრელი რჩება და არ გამორიცხა სომხეთთან ურთიერთობის მოწესრიგების შესახებ ორმხრივი და სამმხრივი მოლაპარაკებების გამართვა საქართველოში. ღარიბაშვილის თქმით, მათ აქვთ მიუკერძოებელი პოზიცია სომხეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობების მოწესრიგებასთან დაკავშირებით.
საქართველოს საკითხებში ექსპერტმა ჯონი მელიქიანმა “რადიოლურთან” საუბარში გამოთქვა მოსაზრება, რომ ეს ვიზიტი ნათლად აჩვენებს, რომ უცვლელი არაფერი რჩება.
„თუნდაც პრემიერ ღარიბაშვილის განცხადება რეგიონის ქვეყნების მიერ საკუთარი მომავლის აშენების შესახებ მეტყველებს იმაზე, რომ გარკვეული ცვლილებები მოხდა საქართველოს პოზიციაშიც. და აქ, შესაძლოა, ამ ეტაპზე, შეიძლება ითქვას, რომ გარკვეულწილად აქტუალიზებენ „3+3“ ფორმატის შესაძლებლობასაც“.
მელიქიანის თქმით, საქართველო-დასავლეთის კრიზისს, რომელიც დღეს არსებობს, შესაძლოა გარკვეული გავლენა აქვს, რომ თბილისმა მსგავსი ნაბიჯები გადადგას ან ფორმულირებები გააკეთოს.
2023 წლის 26 სექტემბერს რუსეთისა და ირანის პრეზიდენტების შეხვედრისას პუტინმა და რაისმა ასევე გამოხატეს ინტერესი რეგიონული საკონსულტაციო პლატფორმის „3+3“ მუშაობის გააქტიურების საკითხში.
