ბაქო და ანკარა მხარს უჭერენ თეირანის მიერ სამხრეთ კავკასიაში წამოყენებულ „3+3“ ფორმატს დასავლური მოლაპარაკებების პლატფორმების საწინააღმდეგოდ. ამის შესახებ Sputnik სომხეთთან საუბარში ირანოლოგმა ჟანა ვარდანიანმა განაცხადა.
მისი თქმით, ირანის პოლიტიკა ყოველთვის მიმართული იყო კონფლიქტის რეგიონის ქვეყნებს შორის დიალოგის გზით მოგვარებისაკენ. 2020 წლის ომამდეც (44-დღიანი არცახის ომი – რედ.) თეირანს არაერთხელ უთქვამს ეს და არა მარტო ყარაბაღის, არამედ სხვა რეგიონული კონფლიქტებისა და პრობლემების კონტექსტშიც.
„მხოლოდ ომის შემდეგ აზერბაიჯანი და თურქეთი გახდნენ ამ ფორმატის ინიციატორები, რასაც მიესალმა თავად ირანიც. უნდა გვახსოვდეს, რომ ფორმატის განსახორციელებლად ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრი რეგიონის 6 ქვეყანას ეწვია“, – განაცხადა ვარდანიანმა.
ამ ფორმატში მხოლოდ 1 შეხვედრა გაიმართა, დღის წესრიგში ეკონომიკური და კომუნიკაციების განბლოკვის საკითხები იყო, მაგრამ არა პოლიტიკური. ირანელმა ექსპერტმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მე-2 შეხვედრის დღის წესრიგი, რომლის ორგანიზებას ირანის ხელმძღვანელობა თეირანში ცდილობს, ჯერჯერობით უცნობია. ირანულ მხარეს პოლიტიკური საკითხების განხილვა სურს, მაგრამ დიდი საკითხია, სურთ თუ არა იგივე თურქეთს, აზერბაიჯანსა და რუსეთს.
„ვფიქრობ, მათ ასეთი სურვილი არ აქვთ“, – ამბობს ექსპერტი.
მეორე მხრივ, აზერბაიჯანი ბოლო დროს თავს არიდებს დასავლურ მოლაპარაკებების პლატფორმებს და მხარს უჭერს იმ აზრს, რომ რეგიონული საკითხები რეგიონის ქვეყნების მონაწილეობით უნდა გადაწყდეს.
ირანელი ექსპერტის თქმით, არ არის გამორიცხული, რომ ახლა ბაქო და ანკარა „3+3“ ფორმატის მომხრედ გამოვიდნენ, რათა გაანეიტრალონ სხვა, ამ შემთხვევაში, მათთვის არასახარბიელო დასავლური ფორმატები.
ვარდანიანის თქმით, მსგავსი სიტუაცია იყო 2020 წელს, როდესაც თურქეთმა და აზერბაიჯანმა ეს გააკეთეს მინსკის ჯგუფის ფორმატის წინააღმდეგ.
„მათთვის ეს არის სარეზერვო ვარიანტი, როდესაც მათ სურთ სხვა ფორმატების უკანა პლანზე გადაყვანა“, – განმარტა ირანელმა ექსპერტმა.
სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობის საკითხთან დაკავშირებით, ვარდანიანმა აღნიშნა, რომ ირანი ყოველთვის ცდილობდა შუამავლის როლის შესრულებას.
მიუხედავად ისლამური რესპუბლიკის აქტიურობისა, სხვა აქტორები არ იზიარებდნენ ამ სურვილს. ექსპერტის თქმით, საუბარია არა მხოლოდ თურქეთსა და აზერბაიჯანზე, არამედ რუსეთზეც, რადგან ის განსაკუთრებული შუამავლის როლის შესრულებას ცდილობს.
ვარდანიანის თქმით, ისრაელსა და ჰამასს შორის განხორციელებული სამხედრო ოპერაციები ძნელად თუ გადაიტანს ირანის ყურადღებას სამხრეთ კავკასიიდან. თუ 2020 წლისთვის ომის დროს თეირანი რეგიონს ნაკლებად აქცევდა ყურადღებას, მაგრამ ახლა სიტუაცია მკვეთრად შეიცვალა.
„რაც არ უნდა იყოს დაკავებული ირანი სხვა მიმართულებით, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მას მხედველობიდან დაკარგოს სამხრეთ კავკასია. უფრო მეტიც, ირანელი ექსპერტული საზოგადოება პალესტინის მოვლენებს ჩვენს რეგიონს უკავშირებს და აღნიშნავს, რომ ეს არის გზავნილი თურქეთისთვის და აზერბაიჯანისთვის. იგივე წინააღმდეგობა ელის მათ სამხრეთ კავკასიაში“, – განაცხადა ვარდანიანმა.
მან ასევე შეახსენა, რომ 2022 წელს ირანში მომხდარი მასობრივი პროტესტის მიუხედავად, ქვეყნის ხელისუფლებამ აზერბაიჯანის საზღვარზე სამხედრო წვრთნები ჩაატარა და კიდევ ერთხელ აჩვენა, რომ „ხელი პულსზე უჭირავთ“. მანამდე სრ პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ ერევანი მზადაა აწარმოოს ბაქოსთან მოლაპარაკება “3+3” ფორმატის ფარგლებში. ჯერჯერობით ამ ფორმატში მხოლოდ ერთი შეხვედრა ჩატარდა, 2021 წლის ბოლოს, საქართველოს გარეშე.
