ისრაელის ომმა გაყინა „ინდური დერეფანი“: რა ალტერნატივა შეიძლება შესთავაზოს ერევანმა

ახლო აღმოსავლეთში კონფლიქტმა შეიძლება განუსაზღვრელი დროით გაყინოს იდეა „ახლო აღმოსავლეთის დერეფნის“ შექმნის შესახებ, რომელიც ინდოეთს ევროპასთან რამდენიმე არაბული ქვეყნისა და ისრაელის მეშვეობით დააკავშირებს. ამ კუთხით სომხეთს ჰქონდა შანსი გამხდარიყო დამაკავშირებელი სატრანსპორტო გზა, რომელიც ინდოეთს აკავშირებდა ევროპასთან.

2023 წლის სექტემბრის დასაწყისში, G-20-ის სამიტზე, ინდოეთის პრემიერ-მინისტრმა ნარენდრა მოდიმ გამოაცხადა ახალი „ინდოეთი-შუა აღმოსავლეთი-ევროპის ეკონომიკურ დერეფანს“ (IMEC) იწყებს. ეს არის პირველი თანამშრომლობის ინიციატივა კომუნიკაციებისა და ტრანსპორტის სფეროში, რომელშიც მონაწილეობენ ინდოეთი, არაბეთის გაერთიანებული საემიროები, საუდის არაბეთი, ევროკავშირი, საფრანგეთი, იტალია, გერმანია და აშშ.

ინდოეთი-ახლო აღმოსავლეთი-ევროპის ეკონომიკურმა დერეფანმა უნდა უზრუნველყოს ინდოეთი-არაბეთის გაერთიანებული საემიროები-ისრაელი-საბერძნეთის მარშრუტის თავიდან ბოლომდე  კავშირი. ეს გულისხმობს ტრანსპორტირების  მულტიმოდალურ ტიპს.

პალესტინა-ისრაელის დაპირისპირებამ ფაქტობრივად გაყინა ინდური მეგაპროექტის განხორციელება მომდევნო წლებისთვის. ბოლო მოვლენებმა ასევე იმოქმედა პროექტის უმსხვილეს ბენეფიციარების – საუდის არაბეთსა და ისრაელს შორის ურთიერთობების ნორმალიზებაზე.

ამ ფონზე, ერევანს, თეირანთან ერთად, შეუძლია ლობირება მოახდინოს მეგაპროექტის ალტერნატივისა და ირანისა და სომხეთის გავლით შავი ზღვის აუზამდე დიდი ხნის განმავლობაში განხილული მარშრუტისთვის. შესაძლოა, სწორედ ამ მიზნით გაგზავნა სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა 16 ოქტომბერს ინდოეთში ტერიტორიული ადმინისტრაციის მინისტრი გნელ სანოსიანი.

ერევნის მიერ შემოთავაზებული დერეფანი, რომელიც რეალურად ირანის სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის მარშრუტის ანალოგია, შეიძლება გახდეს ალტერნატიული მარშრუტი ინდოეთიდან და ირანიდან ევროპასა და რუსეთში საქონლის მიტანისთვის. მარშრუტი ირანისა და სომხეთის მონაწილეობით 25%-ით შეამცირებს ლოგისტიკის ხარჯებს, ასევე თითქმის გაანახევრებს ტრანსპორტირების დროს.

ამრიგად, ინდოეთიდან ტვირთის მიტანა შესაძლებელია ჩაბაჰარის პორტში (ირანის სამხრეთ-აღმოსავლეთით), შემდეგ სახმელეთო გზით სომხეთში (საავტომობილო  ან სარკინიგზო გზით), შემდეგ საქართველოში და იქიდან ბულგარეთის ან საბერძნეთის პორტებში, ან რუსეთში (საზღვაო პორტების ან ზედა ლარსის საერთაშორისო გამშვები პუნქტის გავლით).

დერეფნის გაშვება უდავოდ ხელს შეუწყობს არსებული ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას და ახალი ინფრასტრუქტურის მშენებლობას და ასევე მისცემს სომხეთს შესაძლებლობას გაზარდოს საკუთარი ექსპორტი ირანში, ინდოეთში, ევროკავშირსა და EAEU ქვეყნებში. გარდა თავად ტრანზიტის სარგებლისა, უწყვეტი მარშრუტის გამოყენება გამოიწვევს ტრანსპორტის ხარჯების შემცირებას.

„სომხური მარშრუტი“ საშუალებას მისცემს ინდოეთს არა მხოლოდ გაზარდოს საკუთარი ყოფნა სამხრეთ კავკასიაში, არამედ დააწესოს კონკურენცია პაკისტანის მარშრუტზე, რომელიც გადის გვადარის პორტზე და აკავშირებს ავღანეთსა და ცენტრალურ აზიას ინდოეთის ოკეანესთან.

ამჟამად ერევნისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია სომხეთის ტერიტორიის გავლით ნებისმიერი სატრანსპორტო დერეფნის (მათ შორის სპარსეთის ყურე – შავი ზღვის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი – რედ.) გაშვება. ეს მოიზიდავს დამატებით ტვირთის მოძრაობას, ინვესტიციებს და გააფართოვებს ლოჯისტიკურ შესაძლებლობებს. სატრანსპორტო არტერიები ასევე საშუალებას მისცემს სომხეთს მიიღოს მთელი რიგი შეღავათები, როგორც პოლიტიკური, ასევე ეკონომიკური, რაც ავტომატურად გამოიწვევს რეგიონში ქვეყნის როლის ზრდას. ამ შემთხვევაში სომხეთი თავად გახდება მნიშვნელოვანი სატრანზიტო ჰაბი.

თუმცა, უნდა გვესმოდეს, რომ ნებისმიერი სატრანსპორტო დერეფნის ჩამოყალიბებას დრო სჭირდება, ამიტომ ITC-ის გაშვების მოლოდინს მომდევნო რამდენიმე წლის განმავლობაში აზრი არ აქვს.

სომხეთის წინაშე დგას საერთაშორისო მაგისტრალებისა და რკინიგზის აღდგენა-მოდერნიზაცია, შესაბამისი ინფრასტრუქტურის შექმნა, დამატებითი გამშვები პუნქტების გახსნა, საბაჟო ტარიფების შემუშავება და მრავალი სხვა. ეს ყველაფერი ერევანს საკმაოდ ძვირი დაუჯდება (ამ პროექტებში ფინანსური მონაწილეობა, თეორიულად, იგივე ნიუ დელისა და თეირანის ინტერესებში  შეიძლება იყოს).