სომხეთ-რუსეთის დაძაბულ ურთიერთობებზე მძაფრი მოლაპარაკებების პარალელურად, რუსეთის სხვადასხვა ქალაქში იმართება წლის ბოლოს სამიტები, სადაც ზორიერთ მათგანში სომხეთს მონაწილეობა არ მიუღია, ზოგში მონაწილეობა კი კვლავ კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას.
სომხეთი არ მონაწილეობს კუხო-ს ფარგლებში გამართულ ღონისძიებებში გასაგები მიზეზების გამო. სიტუაცია გარკვეულწილად განსხვავებულია დსთ-სა და კუხო-ს პლატფორმებზე. შემდეგი წლის განმავლობაში, მაგალითად, სომხეთი ემზადება უმასპინძლოს დსთ-ს ერთ-ერთ კონფერენციას და ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის თავმჯდომარეობისათვის.
სომხეთმა ამჯერად უარი არ თქვა და მონაწილეობა მიიღო დსთ-ს ქვეყნების მთავრობათა მეთაურთა საბჭოს სხდომაში. თუმცა პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის ნაცვლად მოსკოვში ვიცე-პრემიერი მჰერ გრიგორიანი წავიდა. მუშაობისას სომხეთის ვიცე-პრემიერმა დაადასტურა, რომ მომავალ წელს დსთ-ც „ცამოვა“ სომხეთში, კერძოდ გიუმრიში.
„2024 წლისთვის თანამეგობრობის სპორტის დედაქალაქის საპატიო სტატუსი მიენიჭა სომხურ ქალაქ გიუმრის, რომელიც გაუხსნის კარებს ერთა თანამეგობრობის ყველა წარმომადგენელს, რათა მონაწილეობა მიიღონ მომავალ სპორტულ ღონისძიებებში და გაეცნონ ოსტატების ქალაქის კულტურულ მემკვიდრეობას“.
იმავდროულად, ამ სამუშაოების წინა დღეს, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა კვლავ ისაუბრა სომხეთ-რუსეთის დაძაბულ ურთიერთობებზე და განაცხადა, რომ რუსეთისა და სომხეთის ალიანსური კავშირების სიმტკიცე გამოცდას გადის. უფრო მეტიც, მისი რწმენით, დასავლეთი ცდილობს ძირი გამოუთხაროს ორ სახელმწიფოს შორის ურთიერთობებს. ამასობაში სომხეთი, რომელიც რუსეთის ქმედებებს უჩივის, უფრო კონკრეტულ მაგალითებს ასახელებს. გადახდილ ფულზე იარაღის არ მიწოდება, კუხო-ს ვალდებულებების შეუსრულებლობა, რუსეთის ფედერალური ტელეარხების არამეგობრული მედია პოლიტიკა, რბილად რომ ვთქვათ. სომხეთი ამას უფრო აკონკრეტებს. ტესტირებულია არა ურთიერთობები, არამედ კონტრაქტები. თუმცა, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე პარუირ ჰოვჰანნისიანი არ ჩქარობს სიტუაციის მკვეთრ შეფასებას.
„ჩვენ ყოველთვის გვაქვს უთანხმოება და დისკუსია ყველა ჩვენს პარტნიორთან. ეს არ ნიშნავს, რომ ის შეიძლება განიმარტოს როგორც დაძაბული. სამუშაო რეჟიმში მიმდინარეობს დისკუსიები სხვადასხვა საკითხზე. ჩვენ ვმუშაობთ რუსულ მხარესთან ყველა საკითხზე“.
ყოველ შემთხვევაში, უკვე ცნობილია, რომ ვიცე-პრემიერ მჰერ გრიგორიანისგან განსხვავებით, პარლამენტის თავმჯდომარე ალენ სიმონიანი არ მიიღებს მონაწილეობას კუხო-ს საპარლამენტო ასამბლეის საბჭოს გარე სესიაში და 2023 წლის 19 დეკემბერს მოსკოვში გამართულ მე-16 პლენარულ სესიაში. გადაწყვეტილება იმის შესახებ, რომ მოსკოვში არ წავლენ სახელმწიფო სათათბიროს პრეზიდენტს ოფიციალური წერილით გადაეცა.
„მე ვერ ვხედავ აზრს მონაწილეობაში, რადგან არის გადაუჭრელი საკითხები. ხალხი არ ასრულებს თავის ვალდებულებებს, გვესმის, რომ მხოლოდ სომხეთის მიმართულებით არის პრეტენზია. თუმცა, თუ აზერბაიჯანულ მხარეს გადავხედავთ 2020 წლის 9 ნოემბრის შემდეგ, არ მინდა უხეში სიტყვა გამოვიყენო, მაგრამ რუსეთის მოკავშირედ საკუთარი თავის ჩვენება ძალიან ცუდად გამოუვიდათ, რუსი ჯარისკაცების მკვლელობიდან ხელშეკრულებების დარღვევამდე. ანუ აზერბაიჯანმაც რაც უნდოდა ჩვენს რეგიონში გააკეთა და რუსეთმა ან ვერ ან არ უპასუხა“.
ოფიციალური მოსკოვი, თავის მხრივ, კატეგორიულად ვერ ეგუება სომხეთის ბევრ ნაბიჯს, მაგალითად, სომხურ-ამერიკულ სამხედრო წვრთნებს, რომის სტატუტის რატიფიცირებას. უკმაყოფილების ახალმა ტალღამ შესაძლოა სომხეთის ახალი ნაბიჯიც გააჩინოს, რის შესახებაც ევროკავშირის ვებგვერდზე გამოქვეყნებული განცხადებიდან ვიგებთ. ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნები ჩრდილოეთ მაკედონია, ჩერნოგორია, ალბანეთი, უკრაინა, მოლდოვა და ბოსნია-ჰერცეგოვინა, ასევე ევროპის ეკონომიკური სივრცის წევრები ისლანდია, ლიხტენშტეინი და ნორვეგია, ასევე სომხეთი და აზერბაიჯანი შეუერთდნენ საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის გადაწყვეტილებას, რომელიც აწესებს სანქციებს ადამიანის მიმართ უფლებების მასობრივ დარღვევაზე თანამდებობის პირების, პასუხისმგებელი პირების და ორგანიზაციების მიმართ. მას ასევე უწოდებენ “მაგნიტსკის სიას”.
ამრიგად, ეს ქვეყნები უზრუნველყოფენ, რომ მათი ეროვნული პოლიტიკა შეესაბამებოდეს ამ საბჭოს გადაწყვეტილებას. ევროკავშირი ითვალისწინებს ამ ვალდებულებას და მიესალმება მას. აღსანიშნავია, რომ გამოქვეყნებულ სიას საქართველოს სახელი აკლია. სიის მიხედვით, რუსეთის საგამოძიებო კომიტეტის ხელმძღვანელს ალექსანდრე ბასტრიკინს, „ვაგნერის“ ჯგუფის ლიდერებს, სირიის ეროვნული გვარდიას და სხვა პირებს სანქციები და შეზღუდვები ემუქრება.
სამხედრო და პოლიტიკურ საკითხებში ექსპერტი არმინე მარგარიანის თქმით, სომხეთსა და რუსეთს შორის ურთიერთობაში პრობლემები უფრო ღრმაა, თუ ეს სწორად იქნება გაგებული მაშინ შესაძლებელია გართულებები თავიდან იქნას აცილებული. პირველ რიგში, ანალიტიკოსის აზრით, აუცილებელია გავითვალისწინოთ არა მხოლოდ უკრაინის ომის შედეგები, არამედ რუსეთისთვის რეგიონში სომხეთისა და აზერბაიჯანის მნიშვნელობის ცვლილებაც.
„სომხეთი გამოდის გადასინჯვის დღის წესრიგით. ეს ნიშნავს, რომ სომხეთისა და რუსეთის სტრატეგიული ინტერესები მუდმივად ეწინააღმდეგება ერთმანეთს. მგონი სწორედ აქ არის დამარხული „ძაღლის თავი“. 44-დღიან ომამდე ფართო სპექტრი უყურებდა სომხეთ-რუსეთის ურთიერთობას იმ თვალსაზრისით, რომ რაც კარგია რუსეთისთვის, ჩვენთვისაც კარგია და რაც ჩვენ გვინდა, რუსეთსაც სურს. ეფუძნებოდა იმ აზრს, რომ ჩვენ ერთნაირები ვართ, ჩვენი ინტერესები იგივეა, ჩვენი რისკები ერთია და ერთად უნდა ვიმოქმედოთ. 2020 წლის შემდეგ დიტუაციის ასეთმა აღქმამ ნულამდე დაიწია, განსაკუთრებით სექტემბრის აგრესიის შემდეგ, ყველაფერი რეალური გახდა, რომეს მოდელი არ მუშაობს. ეს პრობლემები ხომ 44-დღიან ომამდეც იყო. გვახსოვს, რომ რუსეთმა აზერბაიჯანისთვის სამხედრო პროდუქციის მიყიდვა დაიწყო, რამაც სომხეთში სერიოზული უკმაყოფილება გამოიწვია, ანუ უთანხმოება ყოველთვის იყო“.
ყოველ შემთხვევაში, რუსეთიდან შემოსული სიგნალები სამუშაოს გაგრძელებაზე მეტყველებს. რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის მიხეილ გალუზინის განცხადებით, რუსეთს არასოდეს დაუკეტავს დიალოგის კარი და არ ბლოკავს კონტაქტების შესაძლებლობებს, განსაკუთრებით ისეთ მოკავშირეებთან, როგორიცაა სომხეთი. გალუზინის თქმით, კონტაქტები ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს. მინისტრები ბოლოჯერ შეხვდნენ სკოპიეში, ეუთოს მინისტერიალის ფარგლებში.
რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე დარწმუნებულია, რომ აქტიური დიალოგი უნდა გაგრძელდეს, რათა ერთად გულწრფელად განვიხილოთ და არსებული საკითხების გადაჭრის გზები ვიპოვოთ.
წლის ბოლოს იქნება მაღალი დონის კონტაქტების შესაძლებლობა. 26 დეკემბერს სანქტ-პეტერბურგში გაიმართება დსთ-ს ლიდერების ტრადიციული არაფორმალური შეხვედრა და ევრაზიის ეკონომიკური ქვეყნების სამიტი. რუსეთის პოლიტიკის კრიტიკოსი ალენ სიმონიანი დარწმუნებულია, რომ ამ შეკრებაში სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მონაწილეობა აუცილებელია.
„ჩვენ ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის თავმჯდომარე ქვეყანა ვხდებით და მე პირადად ვფიქრობ, რომ სომხეთმა უნდა მიიღოს მონაწილეობა ამ ფორუმში, რათა მიიღოს თავმჯდომარეობა. ამას ჩვენი ეკონომიკური გარემოც უზრუნველყოფს ამ მომენტისათვის.
ამ დროისთვის უცნობია და არ არის გადაწყვეტილი, მიიღებს თუ არა სომხეთი პრემიერის დონეზე 26 დეკემბრის შეხვედრაში მონაწილეობას. რუსული მხარე აცხადებს, რომ სომხეთის ხელისუფლებისგან დადებითი სიგნალები მიიღო.
