ძირითადად, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების არქიტექტურა და პრინციპები შეთანხმებულია და გასული წლის ბოლოს ისე ჩანდა, რომ ხელშეკრულების საბოლოო ტექსტზე შეთანხმება ძალიან ახლოს იყო, მაგრამ თავიდან აზერბაიჯანმა სამჯერ უარი თქვა სხვადასხვა ფორმატში მოლაპარაკებებში მონაწილეობაზე, რის შემდეგაც აზერბაიჯანში საპრეზიდენტო არჩევნები დაინიშნა.
ამის შესახებ ბრიტანულ The Telegraph-თან ინტერვიუში სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, თუ სად არის და რატომ ჭიანურდება აზერბაიჯანთან სამშვიდობო პროცესი.
„პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობის პრინციპები შეთანხმებულია სამ საერთაშორისო ფორმატში. პირველი შედგა 2022 წელს 6 ოქტომბერს, პრაღაში გამართულ ოთხმხრივ შეხვედრაზე, რომელსაც ესწრებოდნენ საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი, ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტი შარლ მიშელი, აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი და მე. ჩვენ, ხანგრძლივი დისკუსიების შემდეგ მივიღეთ ერთობლივი განცხადება, რომელშიც დაფიქსირებულია შემდეგი პრინციპი, რომ სომხეთი და აზერბაიჯანი აღიარებენ ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას, 1991 წ. ალმა-ატას დეკლარაციის საფუძველზე“, – თქვა ფაშინიანმა და განმარტა, რომ ალმა-ატას დეკლარაციაში, რომელსაც ხელი მოაწერეს საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შემავალ 12 რესპუბლიკამ, ჩაიწერა, რომ პირველი, საბჭოთა კავშირი, წყვეტს არსებობას და რესპუბლიკები, რომლებიც ხდებიან სუვერენული სახელმწიფოები, აღიარებენ ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას, საზღვრების ხელშეუხებლობას და სუვერენიტეტს. ამრიგად, ალმა-ატას დეკლარაციასთან ერთად საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებს შორის არსებული ადმინისტრაციული საზღვრები სახელმწიფო საზღვრად იქცევა.
„რატომ ვამბობ ამას, რადგან ალმა-ატას დეკლარაციაშია ჩაწერილი, რომ ეს რესპუბლიკები აღიარებენ არსებულ საზღვრებს, ანუ რა საზღვრებიც არსებობდა იმ მომენტში, ისინი აღიარებენ ამ საზღვრების ხელშეუხებლობას. რა თქმა უნდა, აქ არის ძალიან მნიშვნელოვანი ნიუანსი, რომელზეც მინდა ხაზი გავუსვა. ალმა-ატას დეკლარაცია და დეკლარაციასთან დაკავშირებული პაკეტები რატიფიცირებული იქნა სომხეთის პარლამენტის მიერ 1992 წელს, მოგვიანებით კი აზერბაიჯანის პარლამენტის მიერ. ხელმოწერისა და რატიფიცირების შემდეგ ბევრი მოვლენა მოხდა, მაგრამ ამ კონტექსტში ძალზედ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ პრაღაში 6 ოქტომბერს, საფრანგეთის პრეზიდენტისა და ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის თანდასწრებით, ფაქტობრივად, ყველა იმ მოვლენის შემდეგ, კიდევ ერთხელ დავადასტურეთ, რომ ერთმანეთის ტერიტორიული მთლიანობა აღიარებულია ალმა-ატას დეკლარაციის საფუძველზე“, – განაცხადა სრ პრემიერ-მინისტრმა.
„ეს შეთანხმება ასევე გახდა მესამე ფუნდამენტური პრინციპის ჩამოყალიბებისა და გაფორმების საფუძველი, რაც ნიშნავს, რომ რეგიონში კომუნიკაციების გახსნა, განბლოკვა და გზების გახსნა ერთმანეთისთვის სუვერენიტეტისა და პატივისცემის ფარგლებში მოხდება. ქვეყნების იურისდიქცია და ეს პრინციპი წინა ორ პრინციპთან ერთად დაფიქსირდა ბრიუსელში 14 მაისს და 15 ივლისს გამართული სამმხრივი შეხვედრების შედეგად. უფრო მეტიც, ყველაფერი, რაზეც მე ვსაუბრობ, ეხება საჯარო დოკუმენტებს“, – ხაზგასმით აღნიშნა პრემიერმა და გამოთქვა აზრი, რომ აზერბაიჯანის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ ამ პუნქტების განხორციელება მიღწეული იქნება, თუ იქნება პოლიტიკური ნება.
„მე შემიძლია დავაფიქსირო, რომ სომხეთის მთავრობას, ისევე როგორც ადრე, აქვს პოლიტიკური ნება, წავიდეს ჩვენს რეგიონში კონკრეტული მშვიდობაზე და ხელი მოაწეროს სამშვიდობო ხელშეკრულებას აზერბაიჯანთან ზემოაღნიშნული შეთანხმებების საფუძველზე“, – ხაზგასმით აღნიშნა ფაშინიანმა.
