აზერბაიჯანი აგრძელებს სომხეთის წინააღმდეგ სამხედრო იძულების პოლიტიკის გატარებას, განაცხადა სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა მთავრობის სხდომის დაწყებისას სასაზღვრო ვითარებასა და აზერბაიჯანთან მოლაპარაკებების მიმდინარეობაზე საუბრისას. ფაშინიანის თქმით, ნერქინ ჰანდში მომხდარი აზერბაიჯანის დესტრუქციული პოლიტიკის კიდევ ერთი გამოვლინებაა. ბოლო პერიოდში ოფიციალური ერევანი ბაქოს ქმედებებში მკაფიო ტენდენციას ხედავს. საკანონმდებლო ცვლილებებთან დაკავშირებით ბაქოდან გაკეთებულ განცხადებებზე დაყრდნობით, აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელმა მათ სომხეთის სუვერენიტეტის დარღვევა და შიდა საქმეებში ჩარევა უწოდა.
სომხეთთან მშვიდობის დასამყარებლად აზერბაიჯანს ახლა სომხეთის კანონმდებლობა უშლის ხელს. ამ საკითხთან დაკავშირებით ალიევმა წამოაყენა ახალი წინაპირობა, რომლის მიხედვითაც, თუ სომხეთი საკანონმდებლო გადასინჯვას არ განახორციელებს, სამშვიდობო შეთანხმება არ იქნება. სომხეთის პრემიერ-მინისტრი გამოეხმაურა ამ მოთხოვნებს.
„ბოლო დღეებში ოფიციალური ბაქოს არაერთი განცხადება სომხეთის საკანონმდებლო ბაზის შესახებ არის ჩვენი ქვეყნის სუვერენიტეტის დარღვევა და ჩვენი ქვეყნის შიდა საქმეებში ჩარევა. სომხეთის რესპუბლიკის კანონმდებლობაში არ არსებობს დებულება, რომელიც ხელს უშლის „სამშვიდობო ხელშეკრულების“ განხორციელებას და ეს არის არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ ექსპერტის შეფასებაც, რომლის სამართლებრივ ნიუანსებში ჩაღრმავების აუცილებლობას, ყოველ შემთხვევაში ამ მომენტში ვერ ვხედავ“.
ალიევის მოთხოვნები უსაფუძვლოა, თუნდაც იმ თვალსაზრისით, რომ არსებობს ტერიტორიული მოთხოვნების ფორმულირება თავად აზერბაიჯანის საკანონმდებლო სფეროში, ამიტომ აზერბაიჯანის პრეზიდენტი არ არის გულწრფელი, როდესაც თავის გამოსვლაში აცხადებს, რომ „მათ არ აქვთ პრეტენზია სომხეთის ტერიტორიის მიმართ“. ისტორიულ მეცნიერებათა კანდიდატს ჰრაირ სოღომონიანს ხელთ აქვს აზერბაიჯანის კანონმდებლობიდან რამდენიმე მაგალითიც, რაც აზერბაიჯანული ამბიციების ფარგლებს ადასტურებს.
საკამათო დებულებებია, მაგალითად, 1991 წლის 18 ოქტომბრის აზერბაიჯანის სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის საკონსტიტუციო აქტში, რომლითაც დღევანდელი აზერბაიჯანი თავს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის 1918-20 წლების მემკვიდრედ მიიჩნევს. სხვა დოკუმენტებთან ერთად, ისტორიკოსს ციტატა მოაქვს აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს 2020 წლის ცნობიდანაც.
„ამ ქვეყნის უდავოდ მიჩნეული ტერიტორიები შეადგენდა, ყურადღება, 97 298 კვადრატულ კილომეტრს, აზერბაიჯანის სსრ 86 600-ისგან განსხვავებით. ხოლო 16 598 კვადრატული კილომეტრი საკამათოდ იყო მიჩნეული, მაგრამ, რა თქმა უნდა, არის პრეტენზია ამ ტერიტორიებზე“.
ამის თქმით ისტორიკოსი სომხეთის ახალ კონსტიტუციასა და დამოუკიდებლობის დეკლარაციის უარყოფაზე გავრცელებულ ჭორებს გულისხმობს. ახლახან სომხეთში ჩამოყალიბდა მოძრაობა „კონსტიტუციისთვის“. ინიციატორები დარწმუნებულნი არიან, რომ შემოთავაზებული ცვლილებები პირდაპირ კავშირშია „სამშვიდობო ხელშეკრულებასთან“. მართალია ხელისუფლება ამტკიცებს, რომ ერთი პირის მიერ ხელმოწერილი შეთანხმება ძალაში არ შევა, ის რატიფიცირებული უნდა იყოს პარლამენტში მას შემდეგ, რაც საკონსტიტუციო სასამართლო შეაფასებს და დაასკვნის, რომ ის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაშია, თუმცა ცვლილებების ოპონენტები აშკარა საფრთხეებზე საუბრობენ. ისტორიკოსი ჰრაირ სოღომონიანი.
„ახლა საკონსტიტუციო სასამართლოს დასკვნის გვერდის ავლით, ცვლიან კონსტიტუციას და მერე მოაწერენ ხელს ხელშეკრულებას“.
აზერბაიჯანის ამჟამინდელ ტერიტორიულ ამბიციებთან შედარებით, სომხეთის მიერ წამოჭრილი ამჟამინდელი ტერიტორიული პრობლემები, ფაშინიანის წარმოდგენით, შეუდარებლად მოკრძალებულია, შეფასებულია სსრკ-ს წლებში დაკავებული ტერიტორიებით.
„აზერბაიჯანი რეგულარულად საუბრობს, როგორც ის აყალიბებს, 4 სოფლის ტერიტორიებზე, ამავდროულად უარს ამბობს იმის მიღებაზე, რომ სომხეთის რესპუბლიკის 31 არაანკლავური სოფლის სასიცოცხლო მნიშვნელობის ტერიტორიები აზერბაიჯანული ოკუპაციის ქვეშაა. ანუ ეს 4/31 ეხება არაანკლავურ სოფლებს“.
კიდევ ერთხელ ადასტურებს რა სამშვიდობო დღის წესრიგისადმი ერთგულებას, დაჟინებით მოითხოვს რა ესკალაციის შემცირების მექანიზმების გამოყენებას, ასევე რეალური თანამშრომლობის მიზანს, რომელიც ასახულია პროგრამაში “მშვიდობის გზაჯვარედინი”, სომხეთის პრემიერ-მინისტრი აგრძელებს განგაშს: საერთაშორისო სამართალში ფუნდამენტურად მიუღებელი – ძალის ან ძალის მუქარის პრინციპის მიღება აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობის მიერ განზრახ ხდება.
„ჩვენი ანალიზი აჩვენებს, რომ ამას ერთი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს. ამის მიზეზი შეიძლება იყოს, მაგალითად, სამხედრო ოპერაციების დაწყება საზღვრის ზოგიერთ ნაწილში, სამხედრო ესკალაციის სრულმასშტაბიან ომში გადაქცევის პერსპექტივით სრ-ის წინააღმდეგ. ეს განზრახვა იკითხება ოფიციალური ბაქოს ყველა განცხადებასა და ქმედებაში“.
პრემიერ-მინისტრი ფაშინიანი ასევე უსაფუძვლოდ მიიჩნევს აზერბაიჯანის ბრალდებებს სომხეთის მიერ იარაღის შეძენასთან დაკავშირებით.
„ძლიერი და საბრძოლო მზადყოფნის მქონე ჯარი ყველა ქვეყნის ლეგიტიმური უფლებაა. ამას ვერავინ უარყოფს. სომხეთის რესპუბლიკა აღიარებს ყველა მეზობელი ქვეყნის ტერიტორიულ მთლიანობას და არ აქვს მიზნები საკუთარი ტერიტორიის გარეთ. სხვათა შორის, ეს არის ჩვენი გრძელვადიანი სტრატეგია, რადგან მიგვაჩნია, რომ ლეგიტიმაცია არის ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტი სომხეთის რესპუბლიკის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. სომხეთის რესპუბლიკას აქვს მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნები თავდაცვის სფეროში, კერძოდ, მისი საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორიების დაცვა. ვერც ერთი ქვეყანა ვერასოდეს ვერ დაადანაშაულებს სხვა ქვეყანას ამ მიზნის ქონაში“.
აშკარაა, რომ პრემიერ-მინისტრის გამოსვლა მთავრობის სხდომაზე ასევე მიმართულია საერთაშორისო თანამეგობრობის და განსაკუთრებით მოლაპარაკებებში მონაწილე შუამავლების მიმართ. თუმცა, აზერბაიჯანი უარს ამბობს შუამავლებზე და მოუწოდებს მათ საკუთარი საქმეებით დაკავდნენ. ის დარწმუნებულია, რომ სომხეთთან ურთიერთობის საკითხში შუამავლების საჭიროება არ არის. იმავდროულად, ოფიციალური ერევანი, უარს არ ამბობს რა პირდაპირ მოლაპარაკებებზე, არაერთხელ დაჟინებით მოითხოვდა შუამავლებისა და გარანტების ინსტიტუტის აუცილებლობას.
