ინდოეთი-ირანი-სომხეთი. ჩვენი ქვეყნის გავლით საქონლის ტრანსპორტირება უფრო უსაფრთხოა
ინდოეთსა და ირანს შორის გრძელვადიანი შეთანხმება ჩაბაჰარის პორტის მართვის შესახებ რამდენიმე თვეა გაფორმებულია. ხელშეკრულება 10 წლიანია. ამ პროექტში მნიშვნელოვანი როლი აქვს სომხეთსაც. აქვე ირწმუნებიან, რომ მოლაპარაკებები პრაქტიკულ ეტაპზეა გადასული. დეტალები ჯერ არ სახელდება. მაგრამ ცხადია, რომ სომხეთის წვდომა ინდოეთსა და ყურის ქვეყნებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია „მშვიდობის გზაჯვარედინი“ პროექტის ფარგლებში. პროფესიულ ასპარეზზე ისინი მოუწოდებენ არ გამიჯნონ პოლიტიკური და ეკონომიკური ორიენტაცია. მაგრამ ასევე იხსენებენ, რომ არის რისკი, შესაძლოა ტვირთი აზერბაიჯანის გავლით შავ ზღვამდე მივიდეს. რა თქმა უნდა, სომხეთი უფრო უსაფრთხო და დაცული ქვეყანაა როგორც ირანისთვის, ასევე ინდოეთისთვის.
ინდოეთი, ირანი, სომხეთი, საქართველო, რუსეთი, შავ ზღვაში გასვლა ნელ-ნელა, მაგრამ რეალობად იქცევა. სპარსეთის ყურეს შავ ზღვასთან დამაკავშირებელ საერთაშორისო სატრანზიტო ინფრასტრუქტურაში სომხეთის გავლით ტვირთების გადაზიდვა უფრო უსაფრთხო და დაცულია. სომხეთის საერთაშორისო სატრანზიტო ქვეყნად ქცევა სასარგებლოა არა მხოლოდ ჩვენთვის, არამედ დანარჩენი ორი მხარისთვისაც. სომხური მხარე მოლაპარაკებებს აწარმოებს სავაჭრო გზის გაშვებაზე სომხეთის, ირანის და ინდოეთის მონაწილეობით.
დეტალები ჯერ არ სახელდება, მაგრამ ცხადია, რომ სომხეთის შესვლა ინდოეთსა და ყურის ქვეყნებში მნიშვნელოვანია. ეს განსაკუთრებით „მშვიდობის გზაჯვარედინი“ პროექტის ფარგლებში. ინდოეთმა ხელი მოაწერა გრძელვადიან ხელშეკრულებას ირანთან ჩაბაჰარის პორტის მართვის შესახებ. ხელშეკრულება 10 წლიანია, მას ხელი მოაწერა შპს India Ports Global-მა & Ports -მა და ირანის საზღვაო ორგანიზაციამ. ეს ნაბიჯი განიხილება, როგორც მნიშვნელოვანი გეოპოლიტიკური ნაბიჯი ირანის მიმართ, რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს რეგიონზე. ინდური მხარე განახორციელებს ინვესტიციას და გახდება ლოგისტიკური ცენტრი ჩრდილოეთით საქონლის ტრანსპორტირებისთვის.
ეკონომისტი სურენ პარსიანი: „სომხეთიც ცდილობს მონაწილეობა მიიღოს პროცესში, იქ ჰქონდეს წარმომადგენლობა. ასევე გარკვეული პრივილეგიებისა და შესაძლებლობების მისაღებად“.
პარლამენტში 2023 წლის ბიუჯეტის შესრულების წარდგენისას სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვაჰან კოსტანიანმა მანამდე განაცხადა, რომ ჩაბაჰარის პორტის პროექტში ინტეგრაციის საკითხი უკვე პრაქტიკულ ეტაპზეა გადასული.
”მშვიდობის გზაჯვარედინზე ჩვენი წვდომა ინდოეთში, ისევე როგორც ყურის ქვეყნებში ძალიან მნიშვნელოვანი მიმართულებებია. ეს ეხება სომხეთის საექსპორტო ბაზრების დივერსიფიკაციის პროცესს საქართველოს მთავრობის მიერ. ასევე მნიშვნელოვანია სომხეთის რესპუბლიკასა და ცენტრალურ აზიას შორის კიდევ უფრო გამარტივებული კომუნიკაციის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით.“
მარშრუტი განკუთვნილია საქონლის ტრანსპორტირებისთვის სპარსეთის ყურის ქვეყნებიდან და ინდოეთიდან ევროკავშირსა და ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში. ინდოეთის მუმბაის პორტიდან ტვირთის მიტანა შესაძლებელია ჩაბაჰარის პორტში (ირანის სამხრეთ-აღმოსავლეთით), შემდეგ სახმელეთო გზით სომხეთში, შემდეგ საქართველოში და იქიდან ბულგარეთის ან საბერძნეთის პორტებში, ან რუსეთში საზღვაო პორტები ან „ზემო ლარსის“ საგუშაგო). სომხეთის ტერიტორიაზე გამავალი გზა მნიშვნელოვანია ირანისთვის და ინდოეთისთვის, რომლებიც ცდილობენ თავიანთი საქონლის მიწოდების დივერსიფიკაციას. სომხეთის მთავრობაში სამუშაო ჯგუფი შეიქმნა, რომელსაც ეკონომიკის მინისტრი ხელმძღვანელობს, – ამის შესახებ სრ საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ აცნობა.
„მიმდინარეობს დისკუსიები და კვლევები, იქნება თუ არა ცალკე საბაჟო განყოფილება ჩაბაჰარში, თუ გამოყენებული იქნება თუ არა არსებული ინდოეთის საბაჟო. ამასთან, საბოლოო გადაწყვეტილებები რამდენიმე თვეში იქნება მიღებული“.
ეკონომისტი სურენ პარსიანი ხაზს უსვამს, რომ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ პროექტს პეტერბურგში ძირითადად ინდური მხარის ინიციატივით მოეწერა ხელი. ეს შეიძლება ჩაითვალოს ინდოეთის სანკტ-პეტერბურგთან დასაკავშირებლად საგზაო რუკად. ამ პერიოდში განიხილებოდა სხვადასხვა პროექტები, ერთ-ერთი ასეთი გზა, ფაქტობრივად, სომხეთის გავლით იგეგმება. მაგრამ ამის პარალელურად შენდება “ჩრდილოეთ-სამხრეთის” აზერბაიჯანის გავლით გავლის შესაძლებლობაც.
„ამ პროექტის ავტორები, განსაკუთრებით რუსეთი და ირანი, მას უმთავრესად მიიჩნევენ. სომხეთის შემთხვევაში, ინდური მხარისთვის პროექტი საფუძვლიანად და პირველადად ითვლება, ნაწილობრივ ირანული მხარისთვისაც, იმის გათვალისწინებით, რომ ისინი არ ენდობიან აზერბაიჯანს და ცდილობენ ალტერნატიული გზა ჰქონდეთ, რათა პრობლემები არ შეექმნათ. აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ექსპორტის დროს. ამ კონტექსტში ხშირად იმართება დისკუსია და პროექტების განხორციელება. თუმცა, ჯერჯერობით ხელშესახები არაფერი დაგვიფიქსირებია, სამუშაო დისკუსიები ჯერ კიდევ მიმდინარეობს.
დისკუსიის კონტექსტში ეკონომისტი სურენ პარსიანი ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ სამუშაოებს ორი ირანული ორგანიზაცია ახორციელებს, ყველაზე სამხრეთით. გასულ შემოდგომაზე, როდესაც ირანის გზებისა და ურბანული განვითარების მინისტრი სომხეთში იმყოფებოდა, ხელშეკრულებას მოეწერა ხელი. ვარდანიძორიდან გვირაბის გასასვლელამდე (დაახლოებით 11 კმ) გზის მშენებლობაში მონაწილეობას ირანული კომპანიებიც მიიღებენ. პარსიანის თქმით, ინდური მხარე სომხეთითაც არის დაინტერესებული
„ინდური მხარეც საკმაოდ სერიოზულად არის დაინტერესებული. ინდოეთს აქვს გააქტიურებული დიპლომატიური და ეკონომიკური კავშირები, მაგრამ ამ დროისთვის ინდურ მხარესთან კონკრეტული ხელშესახები საინვესტიციო პროექტები არ გვაქვს. საკმაოდ კარგი ტენდენციაა, ზმნა ეს ყველაფერი უნდა გახდეს პროექტი, პროგრამა და განხორციელდეს“.
ამ დროისთვის უცნობია, რამდენად მალე განხორციელდება თანამშრომლობა. მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ სურვილი, არამედ უნარი. სომხეთ-ირანი-ინდოეთის თანამშრომლობის შედეგად სომხეთის ეკონომიკური შესაძლებლობები გაიზრდება. გაიზრდება სავაჭრო და სატრანსპორტო ნაკადები, რაც სომხეთს სატრანზიტო ქვეყნად აქცევს. ერევანი ინდოეთსა და ირანს ევროპასთან დააკავშირებს შავი ზღვის ქართული პორტებით და პირიქით, ევროკავშირს ინდოეთთან, ხოლო სომხეთის ტერიტორიის გავლით დერეფანი ინდოეთს შავი ზღვის პორტებში, ასევე უფრო მოკლე მარშრუტზე წვდომის საშუალებას მისცემს ეაეკ-ის ბაზართან. ყოველწლიურად 30 მილიონ ტონამდე ტვირთის ნაკადი შეიძლება განხორციელდეს. თუ მათი მცირე ნაწილი სომხეთზეც გაივლის, შედეგი შესანიშნავი იქნება, აღნიშნავს ეკონომისტი. მარშრუტი ირანისა და სომხეთის ტერიტორიის გავლით ინდოეთსა და სპარსეთის ყურის ქვეყნებს საშუალებას მისცემს შეამცირონ ლოგისტიკური ხარჯები 25 პროცენტით, ისევე როგორც თითქმის გაორმაგდეს ტრანზიტის დრო (ამჟამინდელი 40-დღიანი პერიოდის შემცირება სუეცის არხის გავლით 18 დღემდე).
