ბაქოს ” greenwashing “. მწვანე „სარეცხი“ და აზერბაიჯანის რეალური ეკოლოგიური სამიზნეები
სომხეთთან ბრძოლაში აზერბაიჯანი, სხვა თეზისებთან ერთად, პოლიტიკურ იარაღად იყენებს გარემოსდაცვით თემას. უახლოეს მომავალში ეს მიმართულება ალბათ კიდევ უფრო გამწვავდება ბაქოში გამართული კლიმატის ცვლილების კონფერენციის COP29-ის წინ.
არცახის სომხებისგან დაცლის შემდეგ, აზერბაიჯანული მხარე თავს პიონერად იკავებს გარემოს დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლაში. იმავდროულად, აზერბაიჯანში არსებული რეალობა სხვა რამეზე მიუთითებს.
მრავალი საერთაშორისო უფლებადამცველი და გარემოსდაცვითი ორგანიზაცია მიუღებლად მიიჩნევს COP29-ის ჩატარებას ბაქოში. უპირველეს ყოვლისა, საუბარია აგრესიის გამოვლინებაზე, პოლიტპატიმრებსა და ზეწოლაზე, მაგრამ კლიმატის ცვლილების კონფერენციას აქვს თავისი პირდაპირი ეკოლოგიური მხარე და პრობლემები.
თუ აზერბაიჯანის გარემოსდაცვითი განცხადებების ინვენტარიზაციას ჩავატარებთ, დაახლოებით წარმოვიდგენთ, რა სახის გარემოსდაცვითი კამპანიაა მოსალოდნელი სომხეთის წინააღმდეგ ნოემბერში ბაქოში გამართული კლიმატის ცვლილების კონფერენციაზე.
მართალია, ოფიციალურ ერევანს ჯერ არ მიუღია გადაწყვეტილება ფორუმში მონაწილეობის შესახებ, ბაქოდან მოწვევა სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სახელით იყო გაგზავნილი, მაგრამ გადაწყვეტილების მიუხედავად სომხურ მხარეს, სავარაუდოდ, საპასუხო ეკოლოგიური სამიზნეები უნდა ჰქონდეს.
ერთი შეხედვით, ეს ქვეყანა პოზიციონირებულია როგორც პიონერი გარემოს დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლაში. იმავდროულად, მხოლოდ ენერგეტიკის სფეროში აზერბაიჯანის ამჟამინდელი პოლიტიკის გაგრძელების შემთხვევაში გარემოსდამცველები გარდაუვალ საფრთხეებს პროგნოზირებენ.
ექსპერტების გათვლებით, მომდევნო ათწლეულებში აზერბაიჯანში ტემპერატურა გლობალურ საშუალოზე სწრაფად მოიმატებს და 2090-იან წლებში 4,7%-მდე გათბება, რაც თავის მხრივ გამოიწვევს მოსავლიანობის შემცირებას, გაუდაბნოებას და წყალმომარაგების პრობლემებს.
ამ საკითხებს რომ თავი დავანებოთ, აზერბაიჯანი მუდმივად საუბრობს სომხეთის სამთო მრეწველობაზე, მდინარეების დაბინძურებაზე, ქარხნების მუშაობაზე, ატომურ ენერგიაზე და არცახის რესურსების გამოყენებაზე. აზერბაიჯანულმა მხარემ კი მოახერხა ერასხში მოქმედი მეტალურგიული ქარხნის გადატანა არარატის მხარეში, თუმცა ქარხნის მაჩვენებლები შეესაბამებოდა გარემოზე ზემოქმედების შეფასებას. ამის შეხსენებისას საინფორმაციო არასამთავრობო ორგანიზაცია „ეკოლურის“ ხელმძღვანელი ინგა ზარაფიანი აცხადებს, რომ აზერბაიჯანს აქვს ბევრად უფრო სერიოზული საერთაშორისო კონვენციების დარღვევა.
„აზერბაიჯანი, რომელმაც ბევრ კონვენციას მოაწერა ხელი, არ იცავს იმავე ორჰუსის კონვენციის დებულებებს, იგივე დებულებებს ტრანსსასაზღვრო დაბინძურების შესახებ და არ იღებს პასუხისმგებლობას, ცდილობს ამ კონვენციების პოლიტიზირებას. მათ აქვთ კარგად მოქმედი სქემა, ეს ვნახეთ არცახში. სქემა მუშაობს მანამ, სანამ საერთაშორისო ორგანიზაციები ამას ყურადღებას არ მიაქცევენ. სერიოზული საერთაშორისო ორგანიზაციები ყურადღებას მიაქცევენ იმ შემთხვევაში, როდესაც ჩვენი ჩინოვნიკები, სამინისტროები, რომლებმაც კარგად იციან, სად რა ხდება, გადადგამენ შესაბამის ნაბიჯებს: წარადგენენ სქემას, ჩვენ წარმოვადგენთ ფაქტებს, შემთხვევებს და ა.შ. ჩვენ ვაკეთებთ ჩვენს განცხადებებს, მაგრამ დონე ცოტა განსხვავებულია“.
აზერბაიჯანის გარემოსდაცვითი „პოლიტიკის“ თვალსაჩინო მაგალითი „დახურული“ აზერბაიჯანიდან თვალთახედვიდან დაიკარგა გასულ წელს, სომხეთის მოსაზღვრე გეთაბეკის რაიონის სოფელ სოიუდლუში მომხდარი მოვლენების დროს.
სოფლის მაცხოვრებლებმა მეორე ოქროს მაღაროს ნარჩენი ორმოს მშენებლობა გააპროტესტეს. მათივე თქმით, ხელოვნურ ტბაში მძიმე მეტალების და ციანიდის არსებობის შედეგად საგრძნობლად ბინძურდება გარემო, დაბინძურებულია მტკვარი, ადამიანებს ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები აქვთ.
ეს ეკოლოგიური პრობლემა ხელისუფლებამ ცრემლსადენი გაზით, ხელკეტებითა და დაპატიმრებით „მოაგვარა“. ამ პროტესტის მხარდაჭერის გამო ჯერ კიდევ აპატიმრებენ აქტივისტ-ეკოლოგებს.
საერთაშორისო პრესა არაერთხელ წერდა, რომ აზერბაიჯანის ეკონომიკა დიდად არის დამოკიდებული წიაღისეულ საწვავზე, პირველ რიგში ნავთობსა და გაზზე. ამ ქვეყნის ხელისუფლება უახლოეს წლებში გაზის მოპოვების 1/3-ით გაზრდას აპირებს. თუმცა, ბაქომ აიღო ვალდებულება 2030 წლისთვის 1990 წელთან შედარებით სასათბურე გაზების ემისიების მესამედზე მეტით და 2050 წლისთვის 40%-ით შეამციროს. გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით უფრო სასურველი განახლებადი ენერგიის განვითარებასთან დაკავშირებით, ბაქოდან ჯერჯერობით მხოლოდ სიტყვიერი განცხადებები ისმის.
აზერბაიჯანის გენერალურმა პროკურორმა კი ნახიჩევანში გამართულ გარემოსდაცვითი კონფერენციის დროს განაცხადა, რომ სომხეთი შეგნებულად აბინძურებს მდინარე არაქსს ქიმიური და რადიოაქტიური ნარჩენებით. გარემოსდამცველები ამტკიცებენ, რომ ყველა სახელმწიფოს აქვს ესა თუ ის გარემოსდაცვითი პრობლემა, მაგრამ გადაწყვეტილებებს საერთაშორისო კონვენციების და არა პოლიტიკის სფეროში იღებენ.
სომხური მხარისთვის აზერბაიჯანის კონკრეტული გარემოსდაცვითი პრობლემების წამოჭრა სხვადასხვა სირთულეებთან არის დაკავშირებული. არასამთავრობო ორგანიზაცია „სომხეთის ტყეების“ პრეზიდენტის, ნაზელი ვარდანიანის თქმით, ეს არის მიზეზი და სიფრთხილე, რომ სომხური მხარე აქტიურად არ მუშაობს ამ მიმართულებით.
„ჩვენ არავითარი ქმედება არ უნდა განვხორციელოთ ქვეყნის წინააღმდეგ, ეს სახელმწიფომ უნდა გააკეთოს. რა უნდა გავაკეთოთ ნავთობსა და გაზზე? შეგვიძლია ვთქვათ კლიმატის ცვლილებაზე, გავლენას ახდენს ჰაერზე და ა.შ., მაგრამ ჩვენგან იმდენად შორს არის, რომ პირდაპირ ვერ შევისწავლით. იქ არ არის არასამთავრობო ორგანიზაციები, არ არის საზოგადოების მონაწილეობა და ა.შ. ამით უნდა დაინტერესდეს კონვენციის სამდივნო და მისი მოსახლეობა. მაგალითად, შიკაჰოღის ნაკრძალში ტყეს ჩეხავენ და ა.შ და ა.შ. შეიძლება ითქვას, რას აკეთებენ სომხეთის ტერიტორიაზე, მაგრამ ეს ასევე პოლიტიკური საკითხია, რამდენად სურს სომხეთს ამ სფეროში შესვლა. იმდენი გვაქვს სათქმელი, მაგრამ რასაც ვამბობთ შეიძლება ჩვენს წინააღმდეგ შემოტრიალდეს. ამიტომაც უმეტესად ამ საკითხებს ვერიდებით ან არ ვაყენებთ, ეს შეიძლება იყოს ჩვენს წინააღმდეგ მიმართული, რადგან ჩვენ მათზე მაღლა ვართ“.
ცოტა ხნის წინ ამერიკულმა ჟურნალმა Politico-მ COP29-ზე მიუთითა და დაწერა, რომ აზერბაიჯანი დიდად არის დამოკიდებული ნავთობისა და გაზის შემოსავლებზე და ბევრი კომპანია შიშობს, რომ ბაქო „greenwashing“-ით არის დაკავებული. ეს არის საერთაშორისო ტერმინი, რომელიც ნიშნავს “მოტყუების მარკეტინგ”-ს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეკოლოგიურად კეთილგანწყობილი პრეტენზია, მაგრამ რეალურად მხოლოდ მომხმარებლებთან მანიპულირება. COP-ის შემთხვევაში, ბუნებრივია, ტერმინი არ გამოიყენებოდა ეკონომიკური გაგებით.
