დაპირისპირებები არ დაუშვებენ დერეფნის იდეის განხორციელებას იმ სცენარით, როგორც ბაქოს და მოსკოვს წარმოუდგენიათ.
შორსმიმავალი მიზნები არსებობს აზერბაიჯანის სიუნიქით ნახიჩევანთან დაკავშირებისას, აღნიშნავენ ირანის ექსპერტები. ბაქო აგრძელებს ან დაჟინებით მოითხოვს ან ემუქრება სომხეთს სიუნიქის გავლით ე.წ. “დერეფნის” მოპოვებაზე. ბაქოდან კიდევ ერთი პასუხი სომხური მიდგომების საპასუხოდ ინფრასტრუქტურის განბლოკვის კონტექსტში გაკეთდა. ბაქო კი ამჯერად არ დაემუქრა, არამედ მის ალტერნატივებზე ისაუბრა.
ოფიციალური ერევანი კიდევ ერთხელ განმარტავს, რომ მზად არის უზრუნველყოს აზერბაიჯანის ნახიჩევანთან დამაკავშირებელი გზა და განმარტავს, რომ ეს გზა სომხეთის რესპუბლიკის კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა ფუნქციონირებდეს სომხეთის რესპუბლიკის უფლებამოსილებაში. ამ მიდგომის კიდევ ერთხელ დადასტურება სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მიერ „ერევნის დიალოგის“ დიპლომატიური ფორუმის დროს შეუმჩნეველი არ დარჩენილა ბაქოში. აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესმდივანმა ჰაჯიზადემ განაცხადა, რომ აზერბაიჯანი აწარმოებს მოლაპარაკებებს ირანის ტერიტორიაზე საკომუნიკაციო არხების გახსნაზე.
მისი თქმით, თუ სომხეთი თავის პოზიციას დაჟინებით მოითხოვს, აზერბაიჯანს ალტერნატიული ვარიანტები აქვს და ერთ-ერთი მათგანი ირანის ტერიტორიასთან კავშირია.
ირანიოლოგი ემა ბეგიჯანიანი „რადიოლურთან“ საუბარში ირწმუნება, რომ აზერბაიჯანის ნახიჩევანთან სიუნიქის გავლით დამაკავშირებელი გზის თემა ბაქოსა და თურქეთისთვის გრძელვადიანი მიზნებისკენ მიმავალი პროექტის ნაწილია, რადგან აზერბაიჯანის ნახიჩევანთან დამაკავშირებელი საავტომობილო გზა ირანის გავლით დღესაც ფუნქციონირებს.
„მაგისტრალი ახლაც ფუნქციონირებს და ამ გზატკეცილზე საქონლის ტრანსპორტირება ხდება თურქეთიდან, ასევე ორგანიზებულია აზერბაიჯან-ნახიჯევანში საქონლის ტრანსპორტირება და საკმაოდ აქტიური გზაა, მაგრამ მათ სხვა, შორსმიმავალი მიზნები აქვთ“.
აღსანიშნავია, რომ ირანის ტერიტორიაზე გამავალი საავტომობილო გზა ირანის იურისდიქციისა და კანონმდებლობით მუშაობს, სომხეთის შემთხვევაში კი განხილვის საგანია სიუნიქით გამავალი გზის კონტროლის საკითხი. ირანელი ექსპერტი ემა ბეგიჯანიანი რუსეთ-აზერბაიჯანის პრეტენზიებს რუსულ-თურქულ ამბიციებს მიაწერს.
„ირანის იძულება შეუძლებელია. ახლა, როცა რუსეთს ეს სჭირდება, ახლა, როცა მას არ შეუძლია გაზის ექსპორტი უკრაინის გავლით, მას სურს მისი ექსპორტი აზერბაიჯანის გავლით და ახლა მისთვის მნიშვნელოვანია მისი სტრატეგიული ინტერესები. შესაძლოა, ხვალ ეს მათ სტრატეგიულ ინტერესებს დააზარალებს, მაგრამ რადგან ისინი ახლა რთულ მდგომარეობაში არიან და ამას მათი ტაქტიკური ინტერესები ითხოვს, მზად არიან შესწირონ სომხეთი. თუ გზა გაიხსნება და რუსები ორი წლით გაჩერდებიან, მაშინ თურქები და აზერბაიჯანელები რუსებს აქედან გაუშვებენ“.
ირანოლოგ არმან ვარდანიანის თქმით, სიუნიქში ეგრეთ წოდებული „დერეფნის“ არსებობისთვის ბრძოლა გრძელდება და მან უკვე მუქარის სახე მიიღო.
„ძალიან იყვნენ დარწმუნებულები, რომ სიუნიქის დერეფნის საკითხი განხორციელდებოდა. მახსოვს, ომის შემდეგ მაშინვე ალიევი ქედმაღლობდა კიდეც, რომ არც კი სჭირდებოდა სომხეთთან შეთანხმება, რომ სომხეთის საკითხებს ძალიან წყნარად მოაგვარებდნენ, რჩებიდა რუსეთის სამხრეთ კავკასიის რკინიგზასთან შეთანხმება, რადგან სომხეთის სარკინიგზო ქსელს რუსული მხარე მართავს შეღავათიანი მართვის საფუძველზე.
ირანელი ექსპერტი მიიჩნევს, რომ აზერბაიჯანული იდეები სიუნიქით გამავალი გზის შესახებ სომხეთის სიცოცხლისუნარიანობის შესუსტებას ისახავს მიზნად.
„ის ვარიანტი, რომლის განხორციელებაც სურთ რუსეთთან, თუ განხორციელდება, შეუძლიათ სომხეთი მოწყვიტონ ირანს და გახადონ ის უფრო არასიცოცხლისუნარიან ქვეყნად პოლიტიკური გაგებით, ასევე დამატებითი ზეწოლა მოახდინოს სომხეთზე, ხოლო ირანის შემთხვევაში ბუნებრივია, მათ არ აქვთ ეს შესაძლებლობები“.
ექსპერტს მიაჩნია, რომ დერეფანთან დაკავშირებით არსებული წინააღმდეგობები არ დაუშვებს დერეფნის მიზნის რეალიზებას რუსეთის, თურქეთის და აზერბაიჯანის სცენარში.
