სილიკონის ველიდან ათასობით მილის დაშორებით არსებული სომხეთი ახალი ტექნოლოგიური ცენტრია. MarketWatch
ამერიკული MarketWatch-ის პერიოდიკის მინიშნება სომხეთში IT სექტორის განვითარებაზე.
წლების განმავლობაში, მრავალი გლობალური ლოკაცია, მანჰეტენის სილიკონის ხეივნიდან შოტლანდიის სილიკონის ველამდე და სამხრეთ აფრიკის სილიკონის კონცხამდე, იქნა აღიარებული ტექნოლოგიურ ჰაბებად.
ახლა, სილიკონის ველიდან 7000 მილის დაშორებით, კიდევ ერთი ტექნიკური ცენტრი ვითარდება კავკასიის სიღრმეში.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან მეოთხედ საუკუნეზე მეტი ხნის შემდეგ, სომხეთმა განავითარა მზარდი ტექნიკური სექტორი, რომელიც მოიცავს უამრავ დასავლურ ტექნიკურ გიგანტს და ადგილობრივ სტარტაპს. გასულ წელს, მაშინდელმა ქვეყნის მაღალტექნოლოგიური ინდუსტრიის მინისტრმა რობერტ ხაჩატრიანმა განაცხადა, რომ სომხეთში მოქმედი IT კომპანიების რაოდენობა 2022 წელთან შედარებით გაორმაგდა, ხოლო დასაქმებულთა რაოდენობა 30%-ით გაიზარდა.
ხაზს უსვამს რა მის, როგორც ტექნოლოგიური ცენტრის სტატუსს, სომხეთში 2019 წლის შემდეგ პირველად ოქტომბერში გაიმართება ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების მსოფლიო კონგრესი.
ამერიკული კომპანიები დიდ როლს თამაშობენ ქვეყნის ტექნოლოგიურ ბუმში. 2022 წელს Nvidia Corp.-მა გახსნა კვლევითი ცენტრი სომხეთში. ქვეყანაში მოქმედი სხვა ამერიკული ტექნოლოგიური გიგანტებია Adobe Inc., რომელმაც გასულ წელს გახსნა თავისი ახალი ოფისი დედაქალაქ ერევანში, ამერიკული ელექტრონული დიზაინის ავტომატიზაციის პროგრამული უზრუნველყოფის კომპანია Synopsys Inc.; ის არის ერთ-ერთი უმსხვილესი IT სექტორის დამსაქმებელი სომხეთში, 1000-ზე მეტი დასაქმებულით.
ასევე საკმაოდ დიდი აქტივობაა საოჯახო ტექნოლოგიური კომპანიების გარშემო. ერთ-ერთი დიდი წარმატების ისტორიაა ხელოვნური ინტელექტის ფოტო და ვიდეო რედაქტორი Picsart-ი, რომელიც დაარსდა სომხეთში 2011 წელს და 10 წლის შემდეგ $1 მილიარდზე მეტი შეაგროვა. Picsart-მა თავისი სათაო ოფისი აშშ-ში გადაიტანა 2015 წელს Sequoia Capital-ისგან ინვესტიციის მიღების შემდეგ, მაგრამ ჯერ კიდევ აქვს დიდი ოფისი სომხეთში. კომპანიამ განუცხადა MarketWatch-ს, რომ მსოფლიოში მისი დაახლოებით 700 თანამშრომლიდან დაახლოებით 500 ერევანშია განთავსებული.
მაგრამ სომხეთი, რომელიც დაახლოებით მერილენდის ზომისაა, ამავე დროს გამოწვევების წინაშე დგას. ქვეყანა, სადაც დაახლოებით 3 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს, ბუნებრივი რესურსების სიმცირე აქვს და დაძაბულობით სავსე რეგიონში მდებარეობს. 2020 წელს მთიან ყარაბაღში სისხლიანი ომი მიმდინარეობდა.
თუმცა, ქვეყანა მიზნად ისახავს ტექნოლოგიას, როგორც ეკონომიკის ზრდის მექანიზმს. „როგორც ზღვაზე გასასვლელის არ მქონე ქვეყანა, რომელსაც აქვს სახმელეთო შეზღუდვები თურქეთთან და აზერბაიჯანთან დაძაბულობის გამო, სომხური ეკოსისტემა მაინც ახერხებს მნიშვნელოვანი ინოვაციების გენერირებას“, – ნათქვამია StartupBlink-ის 2024 წლის Startup Ecosystem Report-ის გლობალური სტარტაპების კვლევის ცენტრის შესახებ მოხსენებაში. „სომხეთის მთავრობას დიდი ხანია ესმოდა, რომ ინოვაცია უკიდურესად მნიშვნელოვანია ქვეყნის მომავლისთვის და რესურსები გამოყო ადგილობრივი ეკოსისტემების განვითარებისთვის.
მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, სომხეთმა 2022 წელს მშპ-ს „შთამბეჭდავი“ 12.6%-იანი ზრდა დააფიქსირდა და გახდა ყველაზე სწრაფად მზარდი ქვეყანა აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებში.
მომსახურების სექტორმა, განსაკუთრებით IT, ვაჭრობა და ტრანსპორტი, მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ამ ზრდაში, განაცხადა მსოფლიო ბანკმა.
ლოს-ანჯელესში დაფუძნებული და სომხეთში საწარმოს კაპიტალის ფირმის SmartGateVC-ის თანადამფუძნებელი და პარტნიორი აშოტ არზუმანიანის თქმით, ქვეყნის ტექნოლოგიური ინდუსტრიის ფესვები საბჭოთა ეპოქიდან მოდის.
“საბჭოთა წლებში სომხეთი საბჭოთა კავშირის სილიკონის ველად ითვლებოდა”, – განუცხადა მან MarketWatch-ს. „სომხები დიდი საგანმანათლებლო დაწესებულებებიდან საბჭოთა პერიოდში დაბრუნდნენ სომხეთში და შექმნეს კვლევითი დაწესებულებების, უნივერსიტეტებისა და კვლევითი ცენტრების ეს ეკოსისტემა“, – ამბობს ის.
ვაჰე კუზოიანი, ServiceTitan-ის პრეზიდენტი და თანადამფუძნებელი, აშშ-ში დაფუძნებული პროგრამული უზრუნველყოფის კომპანია სახლისა და კომერციული კონტრაქტორებისთვის, დიასპორის გამოჩენილი ფიგურაა. ის სომხეთში დაიბადა და ბავშვობაში ამერიკაში გადავიდა საცხოვრებლად. მან არა მაჰტესიანთან ერთად 2012 წელს დააარსა ServiceTitan გლენდეილში.
„ჩვენ ერთმანეთი სომხური ქსელის საშუალებით გავიცანით და თუ გადავხედავთ ServiceTitan-ის მოგზაურობას, იქნება ეს ინვესტორების პირველი ჯგუფი, თანამშრომლების პირველი ჯგუფი თუ მომხმარებლების პირველი ჯგუფი, სომხური ქსელი ჩვენი ისტორიის დიდი ნაწილი იყო. “ განუცხადა მან MarketWatch-ს.
სომხეთის სიდიდით მეორე ქალაქის, გიუმრის საინფორმაციო ტექნოლოგიების ცენტრის აღმასრულებელმა დირექტორმა ამალია იეღოიანმა MarketWatch-ს განუცხადა, რომ რუსების შემოდინებამ „დიდი გავლენა“ მოახდინა სომხეთის ეკონომიკაზე, თუმცა მას შემდეგ ბევრმა ქვეყანა დატოვა. „გასული წლის განმავლობაში ისინი სომხეთიდან სხვა ქვეყნებში წავიდნენ.
ექსპერტებმა, რომლებიც თვალყურს ადევნებენ სომხეთის IT სექტორის განვითარებას, განუცხადეს MarketWatch-ს, რომ 2023 წლის მონაცემებით, ქვეყანაში 10000-მდე არასომეხი მოქალაქე მუშაობდა IT სექტორში, რომელთაგან დაახლოებით 90% რუსი იყო.
არზუმანიანის მსგავსად, იეგოიანი ხაზს უსვამს ამერიკის გავლენას სომხეთის ტექნოლოგიურ სექტორზე და არა მხოლოდ ინვესტიციებზე , არამედ ექსპერტიზის თვალსაზრისითაც. „მათ სომხეთში ტექნოლოგიური გამოცდილება მოაქვთ“, – თქვა მან. იეღოიანი ორიენტირებულია მომავალი სომეხი ტექნოლოგიების მუშაკებისა და ინჟინრების განვითარებაზე GITC-ის მეშვეობით, რომელიც დაარსდა 2005 წელს აშშ-ში დაფუძნებული სომხური დახმარების ფონდის მიერ. ორგანიზაცია, რომელიც მოიცავს სომხეთის 11-ვე რეგიონს, დაამთავრა 15000-ზე მეტმა ახალგაზრდამ ვებ ტექნოლოგიებისა და ელექტროტექნიკის უნარების სერტიფიკატებით.