საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე პარუირ ჰოვჰანნისიანი სომხეთ-ევროკავშირის თანამშრომლობის დღის წესრიგის წინსვლის თვალსაზრისით 2024 წელს უპრეცედენტოდ მიიჩნევს.
მან ჩმოთვალა ბევრი მიღწევა, მაგალითად, სომხეთი-ევროპოლი, სომხეთი-ევროჯუსტის კონტრაქტები. უსაფრთხოების სფეროში თანამშრომლობა მოიცავს როგორც დაფინანსებას, ასევე ევროკავშირის დამკვირვებლების მუშაობას სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე. მიმდინარე წლის ზაფხულში დაიწყო დიალოგი სრ მოქალაქეებისთვის ევროკავშირის ვიზების ლიბერალიზაციის შესახებ.
სომხეთი ევროკავშირთან დისკუსიაშია და 2025 წელს შესაძლებელია 25 მილიონი ევროს მხარდაჭერის მიღება, განაცხადა ფინანსთა მინისტრმა ვაჰე ჰოვჰანნისიანმა პარლამენტში მომავალი წლის ბიუჯეტის პროექტის განხილვისას.
ევროკავშირის დელეგაცია ორდღიანი ვიზიტით ერევანში იმყოფება, რათა შეიმუშავოს სომხურ მხარესთან ვიზალიბერალიზაციის შესახებ მოლაპარაკებების გეგმა. ეს ინფორმაცია სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ პარუირ ჰოვჰანნისიანმა დაადასტურა. პროცესი ამ ზაფხულს დაიწყო, თუმცა გრძელვადიანია. მინისტრის მოადგილის თქმით, არსებითი მოლაპარაკებები, სავარაუდოდ, 2025 წლის დასაწყისში დაიწყება, როდესაც გაირკვევა, რა აუცილებელი ნაბიჯები უნდა გადადგას სომხეთმა საჭირო პირობების უზრუნველსაყოფად ან გარანტირებისთვის.
„რაც შეეხება ეტაპებს, ეს დელეგაცია, რომელიც ამ დღეებში იმყოფება ერევანში, შეიმუშავებს სამოქმედო გეგმას. ამ წუთებში შესაბამის უწყებებთან განიხილება ყველა ნაბიჯი, თანმიმდევრობა და ა.შ. რაც შეეხება წინაპირობების ჩამონათვალს, ეს ნამდვილად არ არის რთული. მას აქვს როგორც ტექნიკური ნაწილი, მთავარი კომპონენტია აქ ბიომეტრიული პასპორტების მომზადება და რიგ სფეროებში სიტუაციის შეცვლის პრობლემა, ჯანმრთელობის დაზღვევის პრობლემა. იგივე ეხება ჩვენს სასაზღვრო კონტროლს, საბაჟო კონტროლს. აქ ასევე საუბარია ჩვენი მიგრაციის სტრატეგიის შემუშავებაზე. კითხვა, რომელიც ევროპის ყველა ქვეყნის დიდ ინტერესს იწვევს. ჩვენ შედარებით ცოტა გვაქვს გასაკეთებელი ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში, მაგრამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯების გადადგმა იქნება საჭირო. რა თქმა უნდა, ცალკეულ ქვეყნებს ექნებათ სპეციალური საკითხები, რომლებიც განიხილება ორმხრივად და ხარისხიანად დამატებით“.
თუმცა, ჯანმრთელობის სავალდებულო დაზღვევის პროგრამა, რომელიც ვიზალიბერალიზაციის დიალოგის დასრულებისთვის აუცილებელი ნაბიჯების ჩამონათვალშია, სომხეთის 2025 წლის ბიუჯეტის პროექტში არ შედის. საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილესა და ფინანსთა მინისტრს შორის საუბარი ამ თემაზე დღემდე არ არის დამაიმედებელი.
– ადრე თუ გვიან, ამ საკითხს უნდა მივუდგეთ და დარწმუნებული ვარ, ფინანსური კუთხით სათანადო გადაწყვეტილებებს ვიპოვით, რათა ეს მნიშვნელოვანი საკითხი წინ წავიწიოთ.
– ჩვენ ამ საკითხს დეტალურად შევეხეთ და ფაქტობრივად, ახალი არაფერი მაქვს სათქმელი. ჩვენ ვიხელმძღვანელებთ ჩვენი შესაძლებლობების მიხედვით.
სომხეთის მთავრობა კმაყოფილია ევროკავშირთან თანამშრომლობით. „მდგრადობა და ზრდა“ პროგრამის ფარგლებში, ევროკავშირი სომხეთისთვის 270 მილიონი ევროს მხარდაჭერას გეგმავს. პროგრამა 4 წლიანია, პროექტი დასრულების ეტაპზეა.
სხვა პროგრამის მიხედვით, ევროპის მშვიდობის ფონდიდან სომხეთისთვის 10 მილიონი ევროს მიწოდება 18 ნოემბერს დაიწყება. 2024 წლის ივლისში ევროკავშირმა პირველად გადაწყვიტა სომხეთისთვის ფულის გამოყოფა ევროპის მშვიდობის ფონდიდან. დახმარების მიზანია სომხეთის შეიარაღებული ძალების ლოგისტიკური შესაძლებლობების გაზრდა და კრიზისულ და საგანგებო სიტუაციებში მშვიდობიანი მოსახლეობის დაცვის გაუმჯობესებაში წვლილის შეტანა.
ახალი დღის წესრიგით გაგრძელდება ევროკავშირთან თანამშრომლობა უსაფრთხოების საკითხებშიც, რომლის მოლაპარაკებები, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის თქმით, უახლოეს კვირებში დასრულდება.
„ახალი დღის წესრიგის ეს ვერსია შეავსებს შეთანხმებას არა მხოლოდ შესაძლო ასოცირების ხელშეკრულებასთან შედარებით, არამედ დაამატებს ახალ სფეროებს, რომლებიც არ იყო CEPA-ში. მაგალითად, არის უსაფრთხოება და ასე შემდეგ. ალბათ ყველაზე დიდი პროგრესი ამ სფეროში ევროკავშირთან არის ევროკავშირის მისიის საქმიანობა. იგივე ეხება ევროკავშირის საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის მისიებში გაწევრიანებას, რაც იქნება ჩვენი წვლილი რეგიონულ და გლობალურ უსაფრთხოებაში“.
ამ ყველაფრის გვერდით, ეროვნული ასამბლეის ფრაქცია „სომხეთის“ წევრი არტურ ხაჩატრიანი შემაშფოთებელ ციფრებს აქვეყნებს, სადაც ეკონომიკის დივერსიფიკაციაზე ფაქტებით საუბარს გვთავაზობს.
„სომხეთი-ევროკავშირის სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობები თქვენი მთავრობის პირობებში 21 სექტემბრის შემდეგ უმძიმეს მდგომარეობაშია. ჩვენს საგარეო ვაჭრობაში არასდროს ყოფილა ჩვენი ექსპორტი ევროკავშირში 4,5%-ი, როგორც ეს იყო ამ წლის პირველ ექვს თვეში. ეს სიტყვებია: მივდივართ, ვმრავალფეროვნებთ. ფაქტია, რომ ევროპასთან სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობები ყველაზე ცუდია თქვენი ხელისუფლების პირობებში“.
ამის ახსნა, ეკონომიკის მინისტრის გევორგ პაპოიანის თქმით, არის კავშირი სომხურ კომპანიებსა და რუსული კაპიტალის ან რეალურ მფლობელებთან.
„პრობლემა აქ სიღრმისეულია. ექსპორტიორების რეალური მფლობელები ან ექსპორტიორები იყვნენ რუსეთის მოქალაქეები და ისინი დასავლეთის სანქციების ქვეშ მოექცნენ და არც ჩვენ ვახორციელებთ ექსპორტს. ეს არის ჩვენი ეკონომიკის კიდევ ერთი დაუცველობის წერტილი. დავუშვათ, რომ სპილენძის, მოლიბდენის და სხვა მინერალების მოპოვების მოცულობა იმ დროს, დავუშვათ, წავიდნენ ევროპის რომელიმე ქვეყანაში, ახლა მათი საექსპორტო მიმართულებები შეიცვალა და გადავიდა ჩინეთში. და ამ კონტექსტში, თუ გავითვალისწინებთ, უხეშად, მაგალითად, შეგიძლიათ ნახოთ თანაზომიერება: რამდენადაც შემცირდა ევროკავშირთან, გაიზარდა, მაგალითად, რამდენიმე ქვეყანასთან, მათ შორის ჩინეთთან“.
ევროპა დაინტერესებულია სხვადასხვა სომხური პროდუქციით, ზოგჯერ მოულოდნელად. რას ახორციელებს სომხეთი ევროკავშირის ქვეყნებში ექსპორტზე ეკონომიკის მინისტრი წარმოგიდგენთ სიას:
ავსტრია: ბოჭკოვანი და ნაქსოვი ტანსაცმელი, ბელგია: მოლიბდენი, მადანი, კონცენტრატი, ბულგარეთი: სპილენძის მადანი, კონცენტრატი, გერმანია: კოსტუმი, შარვალი, მამაკაცის ქურთუკი, დანია: რენტგენის აპარატი, სამედიცინო ნაწილები, ესტონეთი: ხილის ღვინოები, ირლანდია: მარგალიტის ნაწარმი, ძვირფასი, ნახევრადძვირფასი ქვები, ესპანეთი: ალუმინის ფოლგა, იტალია: ქურთუკი, თბილი ქურთუკი, საწვიმარი, ლატვია: კონიაკი, რომი, ჯინი, არაყი, ლიქიორი, პოლონეთი: ალუმინის ფოლგა, ლიტვა: სპილენძი, დახვეწილი და დაუმუშავებელი ჩამოსხმა, სპილენძი, ბრინჯაო და ა.შ., ლუქსემბურგი: თამბაქო, აღდგენილი თამბაქო, ნიკოტინი, ხორვატია: კოსტუმი, შარვალი, ქვედაკაბა, კვიპროსი: ალუმინი დაუმუშავებელი“.
იმისთვის, რომ სომხური პროდუქცია ევროპულ ბაზარზე უფრო ცნობადი გახდეს, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე პარუირ ჰოვჰანნისიანი ხაზს უსვამს ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში ეკონომიკური პარტნიორების როლის გააქტიურებას. ბრიუსელში ეკონომიკური ატაშეების ინსტიტუტი გეგმავს გაფართოებას ევროპის სხვა ქვეყნებში, მათ შორის საფრანგეთში, გერმანიასა და ბენილუქსის ქვეყნებში ბელგიაში, ნიდერლანდებსა და ლუქსემბურგში.
სხვათა შორის, ევროკავშირის „თამაშის წესები“ აიძულებს სომხურ კონიაკის სახელწოდება შეიცვალოს. სომეხი მწარმოებლები თავიანთ პროდუქტებს ამ სახელს აღარ მიაწერენ, რაც ევროკავშირის მიერ დაცული გეოგრაფიული აღნიშვნაა. სამაგიეროდ, გეოგრაფიულ აღნიშვნად „სომხური ბრენდი“ დარეგისტრირდება.
