ბაქოს არცახელი სომხების დაბრუნების ეშინია.:  France-24-ის ცნობა მთიანი ყარაბაღის ეთნიკურ წმენდაზე

გაზეთი France-24  ვრცელ სტატიაში ამახვილებს ყურადღებას 2023 წლის ეთნიკური წმენდის შემდეგ არცაში არსებულ ვითარებაზე და სატელიტური ვიდეოჩანაწერებითა და ფოტოებით წარმოაჩენს, თუ როგორ შლის  აზერბაიჯანი  სომხების ყოფნის უძველეს კვალს მთიან ყარაბაღში.

სულ რაღაც ერთი წლის წინ, 2023 წლის სექტემბერში არცახის ეთნიკური წმენდის შემდეგ, აზერბაიჯანმა დედაქალაქ სტეფანაკერტს ხანკენდი დაარქვეს და ცდილობენ  სომხური კვალის წაშლას მთიანი ყარაბაღიდან, წერს ფრანგული გამოცემა.

2023 წლის 19 სექტემბერს აზერბაიჯანმა შეტევა დაიწყო და 48 საათის განმავლობაში ეთნიკური წმენდა განახორციელა. 100 000 სომეხმა დატოვა რეგიონი, რომელსაც საუკუნეების განმავლობაში საკუთარ სახლად თვლიდნენ, წერს ფრანგული გაზეთი France-24.

France-24-მა გამოაქვეყნა ფოტოები, რომლებზეც ნათლად ჩანს, თუ როგორ ანგრევენ და მიწასთან ასწორებენ  არცახის პარლამენტის შენობას. ფოტოებზე დართული ჩანაწერი ვარაუდობს, რომ ის ცენტრალურ მოედანზე მდებარეობდა. მოედანზე სხვა შენობებიც გაანადგურეს.    მაგალითად,  „არცახის თავისუფლებათა კავშირის“ შენობა, რომელიც სწორედ პარლამენტის შენობის გვერდით იყო.

მიმდინარე წლის სექტემბერში გადაღებული სატელიტური ფოტოებიდან ჩანს, რომ სტეფანაკერტში მთელი უბნები განადგურდა.

 France24 ასევე ციტირებს სტეფანაკერტში მცხოვრები ნონა პოღოსიანის პოსტს, სადაც ის ამბობს, რომ აზერბაიჯანს სურს, არცახელ  სომხებს დაბრუნების იმედი ჩაუკლას.

პოლიტოლოგი გევორგ ღუკასიანის თქმით, აზერბაიჯანის პრეზიდენტს ეშინია არცახელი  სომხების დაბრუნების შესაძლებლობის და სწორედ ამიტომ ატარებს სომხური ძეგლების განადგურების პრევენციულ ზომებს.  

„რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანმა იცის, რომ დაბრუნების უფლება არსებობს, როგორც საერთაშორისო სამართლის ნაწილი. ეს არის დასაბუთებული იურიდიული და პოლიტიკური უფლება საერთაშორისო ურთიერთობებში. მან ასევე იცის, რომ მისთვის ხელსაყრელი საერთაშორისო ციკლის დასასრული თითქოს ახლოვდება და თუ ის ახლოვდება, აზერბაიჯანს არ აქვს გარანტია, რომ დაბრუნების უფლების რეალიზების საკითხი არ ამოქმედდება.  მე ვფიქრობ, რომ აზერბაიჯანულ მხარეს აქვს ასეთი შიში, ამიტომაც აგრძელებს გენოციდურ ქმედებებს უკვე კულტურული გენოციდის სფეროში, რითაც არცახელ სომხებს სამშობლოში დაბრუნების სურვილს უქარწყლებს“.

France 24 ასევე წერს, რომ მთიან ყარაბაღში რელიგიური სიმბოლოები ნადგურდება. სტატის თან ერთვის  სურათები, თუ როგორ ანადგურებენ სომხურ ჯვარს, რამაც სომხეთში აღშფოთება გამოიწვია, წერს გაზეთი.

„ეთნიკური სომხების უმეტესობა ქრისტიანია, ხოლო ეთნიკური აზერბაიჯანელების უმეტესობა მუსლიმი. თუმცა, რელიგიას  ნამდვილად არ უკავია ამ კონფლიქტში ცენტრალური ადგილი“, – ამბობს, კავკასიის რეგიონის ექსპერტი და პარიზის უმაღლესი სოციალური მეცნიერებების სკოლის მკვლევარი  ელოდი გავრილოფი.

„მიუხედავად იმისა, რომ ამ კონფლიქტს რელიგიური განზომილება აქვს, ეს საკითხი მეორეხარისხოვანია. თუ აზერბაიჯანელები ანადგურებენ სომხურ ეკლესიებს, ეს იმიტომ ხდება, რომ ეკლესიები სომხურია და არა ქრისტიანული. ვფიქრობ, დასავლეთმა შემოიღო ეს იდეა, რომ ეს რელიგიური კონფლიქტია, განსაკუთრებით უკიდურეს მემარჯვენეებს მიაჩნიათ ასე.

პოლიტოლოგი გევორგ ღუკასიანი იხსენებს, რომ ევროკავშირმა, ბაქოს გრძელვადიანი მიზნების გაცნობიერებით, ცოტა ხნის წინ კიდევ ერთი რეზოლუცია მიიღო.

„დიახ, პრობლემა ნამდვილად სომხურობის აღმოფხვრაა.  იმ  ადგილებში, სადაც არ ანადგურებენ, ცდილობენ სომხური ძეგლებით მანიპულირებას. და შემთხვევითი არ არის, რომ ევროსაბჭომ 24 ოქტომბრის დადგენილებამ ასევე მოუწოდა აზერბაიჯანს, თავი შეიკავოს ძეგლების განადგურებისაგან.  ანუ მივიდა იქამდე, რომ ევროკავშირის საკანონმდებლო ორგანოს რეზოლუციაც კი დაჭირდა“.

ელოდი გავრილოფი დარწმუნებულია, რომ აზერბაიჯანის მთავრობამ სტრატეგიული მიზნებისთვის აზერბაიჯანელთა განსახლების პოლიტიკის ცენტრში გარემოს დაცვა დააყენა.

ალიევი ცდილობს აჩვენოს, რომ მთიანი ყარაბაღის აზერბაიჯანიდან გასახლების  მთავარ მიზეზად  გარემოს დაცვაა  დასახელებული. ელოდი გავრილოფის თქმით, ამ დასაბუთებას არავინ არ ედავება,  რადგან ეს პლანეტის გადარჩენისკენ გადადგმულ ნაბიჯად   არის წარმოდგენილი.

მკვლევარი შემთხვევით არ მიიჩნევს, რომ ეთნიკურ წმენდამდე, ჯერ კიდევ 2023 წლის აპრილში, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ გარემოსდაცვითი აქტივისტების მეშვეობით დახურა ლაჩინის დერეფანი.

ის იხსენებს, რომ აქტივისტები აცხადებდნენ, რომ სომხები გარემოს კარგად არ ეპყრობიან. „აზერბაიჯანის მთავრობა ახლა ბევრ მზის პანელს აყენებს მთიან ყარაბაღში, ცდილობს ყარაბაღი აზერბაიჯანის ყველაზე მწვანე რეგიონად აქციოს და ამით დაფაროს ომის დანაშაულები“,  – წერს მკვლევარი.

არაერთი სომხური ორგანიზაცია და საერთაშორისო სტრუქტურები საზღვარგარეთ ცდილობენ ბოიკოტს გამოუცხადონ COP-29-ის  ბაქოში ჩატარების გადაწყვეტილებას.

პოლიტოლოგი გევორგ ღუკასიანი ამბობს, რომ France-24-ის გამოცემა ხელს უწყობს ბაქოს რეალური სახის ჩვენებას საერთაშორისო საზოგადოებისთვის.

 „აზერბაიჯანი შეეცდება დამალოს ადამიანის უფლებების საკითხები და პრობლემები, რაც მას აქვს თავის ქვეყანაში, მაგრამ ჩვენ ვხედავთ, რომ აზერბაიჯანი, ფაქტობრივად, ვერ მიაღწევს მის წინაშე დასახულ მიზანს და ასეთი ფართო საერთაშორისო პასუხი COP-29-მდე არსებითად   ცვლის ბაქოს გეგმებს“.

რა მოსაზრებას ჩამოაყალიბებს საერთაშორისო საზოგადოება COP-29-ის შემდეგ, რამდენიმე დღეში გახდება ცნობილი.