აზერბაიჯანს ეშინია საერთაშორისო სასამართლო პროცესის, რადგან მისი დანაშაულებრივი ქმედებები და დანაშაულები დამტკიცდება. სამართალმცოდნე
აზერბაიჯანი ცდილობს საერთაშორისო სასამართლოებში მთიანი ყარაბაღის სომხების იძულებითი დეპორტაცია წარმოადგინოს როგორც ომის შედეგი და ამით დაფაროს მის მიერ ჩადენილი დანაშაული.
ეს მოსაზრება “არმენპრესთან” საუბარში გამოთქვა საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტმა არამ ღაზარიანმა.
„აზერბაიჯანი ცდილობდა სასამართლოებში, მათ შორის სამი დღის წინ, საერთაშორისო სასამართლოში, მომხდარი წარმოედგინა, როგორც ომის შედეგი, რითაც დაეფარა ჩადენილი დანაშაული.
აზერბაიჯანული მხარის ვერსიით, თუ სახელმწიფოები ომში არიან, ბუნებრივია, ისინი უნდა გახდნენ მტრები, რის შედეგადაც ქალაქები და სოფლები ნადგურდება. ამ გზით აზერბაიჯანი ცდილობს დამალოს თავისი განზრახვა და მიზანი, მაგრამ საერთაშორისო სასამართლოები არაა პოლიტიკური მოლაპარაკებების პლატფორმა, სადაც იმარჯვებს ის, ვისაც მეტი პოლიტიკური რესურსი აქვს. აქ კანონის უზენაესობაა. აზერბაიჯანს სასამართლო პროცესის ეშინია, რადგან მათში სიმართლე ადვილად ვლინდება. მტკიცებულება არის მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლოს ბოლო ორი გადაწყვეტილება, რომელმაც უარყო აზერბაიჯანული მხარის წინააღმდეგობები სომხეთის მიერ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ წარდგენილ სარჩელთან დაკავშირებით“, – აღნიშნა ღაზარიანმა.
მისი ინტერპრეტაციით, ავტორიტეტული სასამართლო განზრახვას ხედავს მეზობელი ქვეყნის ქმედებებში, სამხედრო მოსამსახურეებისა და მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობებს მიზანმიმართულად განიხილავს, ხოლო სომხების მიმართ განხორციელებულ ქმედებებს იძულებით დეპორტაციად.
„უფლებადამცველებმა ასევე გამოაქვეყნეს მოხსენება სათაურით: „რატომ არ ცხოვრობენ სომხები მთიან ყარაბაღში“. განა არ არის გასაგები, რომ თუ ხალხი ცხოვრობდა მთიან ყარაბაღში ორი ათასი წელი და დღეს იქ არ არის, მაშინ ეს არ აიხსნება იმით, რომ ისინი უბრალოდ წავიდნენ იქიდან. გასაგებია, რომ ისინი გააძევეს სამხედრო ოპერაციების შედეგად, ამიტომ განზრახვა მნიშვნელოვანია და ეს სასამართლოს მეშვეობით დაადასტურა სომხეთმა იმდენად წარმოადგინა ფაქტები და მტკიცებულებები, რომ საერთაშორისო საზოგადოებას უკვე ეჭვი აღარ ეპარება, რომ ეს მართლაც ასე იყო. იძულებითი გადაადგილება იყო. ამ გარემოების გათვალისწინებით, აუცილებლად უნდა არსებობდეს დაბრუნების უფლება“, – განაცხადა ღაზარიანმა.
სამართალმცოდნის თქმით, აზერბაიჯანი ვერ უარყოფს როგორც ღია რეალობას, ასევე სომხების დაბრუნების უფლებას.
„სახელმწიფოებმა საუკუნეების მანძილზე მიიღეს ნორმა, რომლის მიხედვითაც იძულებით გადაადგილებულ პირებს უფლება აქვთ დაბრუნდნენ თავიანთ სახლებში. სხვა საქმეა, რომ აზერბაიჯანი მას სარკისებური პოზიციის წარმოსაჩენად იყენებს, რომლის მიხედვითაც აზერბაიჯანელებს სომხეთში იმავე გზით დაბრუნების უფლებაც უნდა მიეღოთ. „თუ სომხეთი დააყენებს დაბრუნების უფლების საკითხს, აზერბაიჯანული მხარე ცდილობს მას დაუბალანსოს 1992-94 წლებში მომხდარი ომის შედეგები, მაშინ როცა საერთაშორისო სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებაში განაცხადა, რომ საქმის ფაქტების შესწავლა 1996 წლიდან უნდა განხორციელდეს“, – აღნიშნა იურისტმა.
ღაზარიანმა საერთაშორისო პრაქტიკიდან მოიხსენია რეპატრიაციის საკითხთან დაკავშირებული შემთხვევებზე, კერძოდ მიუთითა ხორვატიაში განვითარებულ მოვლენებზე, რის შედეგადაც სერბეთის არმიამ 36 საათის განმავლობაში იძულებით გადაასახლა 200 000 ადამიანი ოპერაცია „გრიგალის“ წყალობით, რის შემდეგაც მკვლელობები და დაჭერები მოხდა. 1974 წელს კვიპროსშიც მოხდა ბერძნების იძულებითი დეპორტაცია, რაზეც ევროსასამართლო დღემდე იღებს გადაწყვეტილებებს.
„აზერბაიჯანს კარგად ესმის, რომ რაც მეტი დრო გავა, მით უფრო მძიმე იქნება ეს ტვირთი. ბაქოს არ შეუძლია უარყოს, რომ არცახის მოსახლეობას აქვს უფლება დაბრუნდეს საკუთარ სახლებში, ამიტომ ცდილობს კონტრარგუმენტების მოტანას აზერბაიჯანელების დაბრუნებასთან დაკავშირებით. ზოგადად, დაბრუნების უფლება დაკავშირებულია სამშობლოს იდეასთან, რაც ძალზე აძლიერებს სამართლებრივ არგუმენტებს, ანუ საკუთარ ქვეყანაში დაბრუნების შემთხვევაში სიტყვა ქვეყანა ასოცირდება არა მოქალაქეობასთან, არამედ ეროვნებასთან, და ეს უკანასკნელი ასოცირდება ისეთ კომპონენტებთან, რომელთა ჯამი თითოეული ადამიანის შემთხვევაში აღიქმება როგორც მისი სამშობლო. ეს არის სახლი, სამუშაო, თემი, ეკლესია, ისტორიაა და მაცხოვრებლად ყოფნის გარემოებაა. ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებებშიც იპოვით ამ კომპონენტებს“, – განაცხადა სამართალმცოდნემ.
მისი თქმით, აზერბაიჯანს ეს რეალობა ძალიან კარგად ესმის, ამიტომ ტერმინი „დასავლეთ აზერბაიჯანი“ შემოვიდა მიმოქცევაში, მაგრამ თუ არცახელი სომხების შემთხვევაში მათი სამშობლოს გარემოებები არგუმენტირებული და ისტორიულად დადასტურებულია, მაშინ აზერბაიჯანის შემთხვევაში ასპარეზზე გამოვიდა ფიქტიური ტერმინი, რომელსაც რეალობასთან არანაირი კავშირი არ აქვს. ღაზარიანის თქმით, აზერბაიჯანი წარმატებას ვერ მიაღწევს, რადგან მისი თეორიული საფუძვლები გამოცდას ვერ უძლებს.
„არცახი იყო არცახელების სამშობლო. დღეს საერთაშორისო საზოგადოების შეფასება აზერბაიჯანის მიმართ ნეგატიურია, რადგან არცახის მოსახლეობა სამშობლოში არ ცხოვრობს, ხოლო აზერბაიჯანელი ხალხი ბრუნდება მთიანი ყარაბაღის მიმდებარე შვიდ რეგიონში. აზერბაიჯანს სასამართლო პროცესების ეშინია, რადგან დაბრუნების უფლებასთან ერთად დადასტურდება, რომ აზერბაიჯანი არის კრიმინალური სახელმწიფო და აქვს ჩადენილი მრავალი დანაშაული რეგიონში, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულებამდე, ამიტომ სომხეთისგან მოითხოვს უარი თქვას პრეტენზიებზე და აწარმოოს მხოლოდ პოლიტიკური მოლაპარაკებები, სადაც აზერბაიჯანს აქვს უპირატესობა და შეუძლია ასიმეტრიულად დაუკავშიროს აზერბაიჯანელების დაბრუნების უფლებას. კარგია, რომ აქ იურიდიული ნორმა ჭარბობს და საერთაშორისო სასამართლოებში აზერბაიჯანული მითები იფანტება, ამიტომ ამ ნორმის წყალობით ბრძოლის ველზე დამარცხებულმა სომხეთმაც კი შეიძლება აზერბაიჯანს გამანადგურებელი მარცხი მიაყენოს. ჩვენ გვრჩება ის, რომ ეს განვახორციელოთ გამუდმებული მუშაობით“, – დაასკვნა საერთაშორისო სამართლის ექსპერტმა.
