პოლიტიკა

შეტაკება ირანსა და აზერბაიჯანს შორის, სომხეთის გარშემო და მის ფარგლებს გარეთ   –   Al Monitor-ის   მიხედვით

„თურქეთისა და ისრაელის მხარდაჭერით აზერბაიჯანი 2020 წლის ომში გამარჯვებული გამოვიდა, რომელმაც დაიბრუნა სომხეთის მიერ ოკუპირებული მთელი ტერიტორია  სსრკ-ს დაშლის შედეგად წარმოქმნილი კონფლიქტის შედეგად, შეამცირა ირანის დე ფაქტო საზღვარი  სომხეთთან.  აზერბაიჯანის მიერ ოკუპირებულია აგრეთვე მთიანი ყარაბაღის დაახლოებით მესამედი. აზერბაიჯანი ასევე აკონტროლებს 200 კვადრატულ კილომეტრ (124 კვადრატული მილი) სომხეთის  სუვერენულ ტერიტორიას. თუმცა, როგორც ჩანს, ეს არ არის საკმარისი ძალაზე მოსული ბაქოსთვის“, –  წერს Al Monitor-ი, რომელიც  ვრცელი სტატიით კავკასიაში არსებულ ვითარებას ეხება.  Factor.am-ი  გვთავზობს ამ სტატიის თარგმანს.

„უფრო ღრმად შემაშფოთებელია ის, რომ რუსეთის უკრაინასთან კონფლიქტით და ირანში შიდა არეულობით ისარგებლებს ალიევი და მიიღებს უფრო დიდ პრიზს: სახმელეთო და სარკინიგზო დერეფანს, რომელიც დააკავშირებს აზერბაიჯანს სომხეთის სამხრეთ სიუნიქის რეგიონის გავლით მის უდიდეს ანკლავთან, ნახიჩევანთან და თურქეთი. ის გამოაცალკევებს ირანს სომხეთისგან, მის ერთადერთ ქრისტიან მეზობელთან და დასავლეთის ბაზრებზე სასიცოცხლო მნიშვნელობის გასასვლელთან. თავის მხრივ, სომხეთი ფაქტობრივად მოკლებული იქნება შესაძლო სამხედრო მხარდაჭერას მისი ყველაზე მეგობრული მეზობლისაგან – ირანისგან.

ზანგეზურის დერეფანი  “ირანისთვის გეოპოლიტიკური კატასტროფა იქნება”, – ამბობს ბერლინში დაფუძნებული ანალიტიკური ცენტრის SWP-ის ირანელი თანამშრომელი ჰამირეზა აზიზი.

  „ჩვენ გვქონდა სადაზვერვო ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ აზერბაიჯანი უფრო ფართო აგრესიისთვის ემზადებოდა, როცა გასული წლის სექტემბერში სომხეთს შეუტია. ირანის ქმედებებმა და განცხადებებმა ხელი შეუწყო  ამ სიტუაციის შემდგომი გაუარესების თავიდან აცილებას. ირანი სომხეთისთვის  მნიშვნელოვანი პარტნიორია. ირანთან საზღვარი სომხეთთან  უპირველესი მნიშვნელობისაა. ჩვენ გვაქვს ორი ჩაკეტილი საზღვარი თურქეთთან და აზერბაიჯანთან, ამიტომ ირანი და საქართველო ხსნიან ჩვენს კარიბჭეს გარე სამყაროსკენ“, – განაცხადა სრ საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვაჰან კოსტანიანმა მედიასთან ინტერვიუში. დღემდე, აზერბაიჯანი ბრაზმორეული  უარყოფს სომხეთის მოთხოვნას საერთაშორისო ვალდებულების შესრულების საკითხში და ამბობს, რომ წითელი ჯვარი და რუსი სამშვიდობოები უზრუნველყოფენ საკვებისა და მედიკამენტების მიწოდებას მთიან ყარაბაღში.

23 იანვარს ევროკავშირმა განაცხადა, რომ სომხეთში უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის ერთობლივ მისიას აყალიბებს. აზერბაიჯანის საზღვრის გასწვრივ ცეცხლის შეწყვეტის ხაზების შესანარჩუნებლად 100-მდე სამოქალაქო დამკვირვებელი იქნება განლაგებული, მაგრამ მათი მანდატი არ ვრცელდება მთიან ყარაბაღზე, რისთვისაც აზერბაიჯანის თანხმობა იქნება საჭირო და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ეს მოხდება უახლოეს მომავალში. რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ გააკრიტიკა ევროკავშირის ნაბიჯი და უწოდა მას შეერთებული შტატების ერთობლივი ძალისხმევა „რეგიონში ნებისმიერ ფასად შესვლისთვის“. კრიტიკოსები ამბობენ, რომ ევროკავშირი ცვლილებების შეტანას ცდილობს მას შემდეგ, რაც ივლისში აზერბაიჯანთან დადებულმა გაზის შეთანხმებამ გააორმაგა გაზის იმპორტი აზერბაიჯანიდან, რათა კომპენსაცია გაუწიოს რუსული გაზის დანაკარგს უკრაინის გამო სანქციების შედეგად. გარიგებამ ბაქო უფრო გამბედავი გახადა. ირანი ყოველთვის უარს ამბობდა თავის ეზოში მეტი უცხოელი მოთამაშის  ყოლაზე. თუმცა, აზიზი ამტკიცებს, რომ „ევროპელებს, რომლებიც იქ არიან, შეუძლიათ დააბალანსონ აზერბაიჯანი და ეს შეესაბამება ირანის ინტერესებს“, მიუხედავად იმისა, რომ ურთიერთობები ისლამურ რესპუბლიკასა და ევროკავშირს შორის მეტად დაბალ დონეზეა.

ალიევი არ მალავს, რომ აპროექტებს ეგრეთ წოდებულ „ზანგეზურის დერეფანს“, მას „ისტორიულ აუცილებლობას“ უწოდებს და არაერთხელ ამტკიცებს, რომ „აუცილებლად გაიხსნება, მიუხედავად იმისა, სურს თუ არა ეს სომხეთს“. ირანმა საზღვრების შეცვლის ნებისმიერ მცდელობას “წითელი ხაზი” უწოდა. დაძაბულობა ორ მეზობელს შორის, რომლებსაც შიიტური უმრავლესობა ჰყავთ, სომხეთის ფარგლებს გარეთაც მწვავდება.  27 იანვარს თეირანში აზერბაიჯანის საელჩოს შენობაში შეიარაღებული პირი შეიჭრა, რის შედეგადაც მისიის დაცვის უფროსი დაიღუპა და ორი მცველი დაშავდა. „მოვითხოვთ ამ ტერორისტული აქტის გამოძიებას და ტერორისტების დასჯას“, – ნათქვამია ალიევის განცხადებაში. ირანის ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ თავდამსხმელი, რომელიც ირანელია, არ იყო პოლიტიკურად მოტივირებული და ეს იყო “ოჯახური საქმე”. მაგრამ აზერბაიჯანი ამ პასუხით არ კმაყოფილდება. ბაქომ გამოაცხადა, რომ ხურავს თავის მისიას და თეირანიდან გაჰყავს ყველა დიპლომატიური პერსონალი საფუძვლიანი გამოძიების შედეგებამდე. აზერბაიჯანის ზოგიერთი ოფიციალური პირი თვლის, რომ ირანმა მოაწყო თავდასხმა ბაქოს დასასჯელად, რადგან უკანასკნელი  სამი ათწლეულის განმავლობაში ამ თვეშიაზერბაიჯანმა  თავისი პირველი ელჩი გაგზავნა ისრაელში. ამ დრომდე ბაქო თავს იკავებდა ამ ნაბიჯისგან, რათა შეენარჩუნებინა არაბული ქვეყნების მხარდაჭერა მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტში, განმარტავს საერთაშორისო კრიზისული ჯგუფის სამხრეთ კავკასიის ანალიტიკოსი ზაურ შირიევი.  თუმცა, აზერბაიჯანსა და ებრაულ სახელმწიფოს შორის კავშირები ყვავის. ისრაელის ჯარისკაცების ყოფნის შესახებ ჭორები დიდი ხანია ვრცელდება, თუმცა ამის დამტკიცება ვერ მოხერხდა. თუმცა, ცნობილია, რომ აზერბაიჯანი, რომელიც არის ნავთობის მთავარი მიმწოდებელი ისრაელისთვის, ებრაული სახელმწიფოსგან ყიდულობს  დიდი რაოდენობით იარაღს. ღია წყაროებში არსებული მონაცემები აჩვენებს, რომ სატვირთო თვითმფრინავებმა იარაღი მიაწოდეს აზერბაიჯანს 2020 წლის ომის განმავლობაშიც. ასევე საიდუმლო არ არის, რომ ისრაელი დიდი ხანია იყენებს აზერბაიჯანს ირანის თვალყურის დევნებისთვის. ბაქოზე გამარჯვების მსურველმა ირანმა 2020 წლის ომის დასაწყისში მაინც რიტორიკულად დაუჭირა მხარი აზერბაიჯანს, იმისდა მიუხედავად, თუ რამდენად შორს მისცემს მას რუსეთი გაწევის საშუალებას. მსგავსი არასწორი გათვლებით სომხეთმა გადაწყვიტა 2020 წელს გაეხსნა თავისი პირველი დიპლომატიური წარმომადგენლობა თელ-ავივში, მხოლოდ იმიტომ, რომ ისრაელი არ გადაბმოდა აზერბაიჯანს. დღეს აზერბაიჯანის უშიშროების ძალებმა ბაქოში რამდენიმე მედიასაშუალება დაარბიეს, რომლებსაც თეირანიდან ხელფასების მიღებაში ადანაშაულებენ. „ირანის ჯაშუშურ ქსელში“ შემავალი შვიდი პირი დააკავეს. 2021 წლიდან ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსი ფართომასშტაბიან სამხედრო წვრთნებს ატარებს, ბოლოს ოქტომბერში, აზერბაიჯანის საზღვარის გასწვრივ.  უკანასკნელი სამხედრო წვრთნა სლოგანით “ძლევამოსილი ირანი”, მოიცავდა პონტონური ხიდების დამონტაჟების  და აზერბაიჯან-ირანის გამყოფი მდინარე არაქსის გადაკვეთის სწავლებას.

ნახეთ მეტი
Back to top button