მთავარიპოლიტიკა

თურქოლოგი განმარტავს, რამდენადაა შესაძლებელი „დიდი თურანის“ განხორციელება და ვის შეუძლია შეუშალოს ამას ხელი

რამდენიმე თურქული  ქვეყნის კავშირის შექმნის პროექტი თურქეთის დღის წესრიგში რამდენიმე ხანია დგას, არათუ  ანალიტიკური და სოციალურ-პოლიტიკური დისკურსის დონეზე, არამედ უმაღლეს დონეზე.  

არცახის  ომის შემდეგ გავრცელდა მიმოთქმა  “დიდი თურანის”  ეთობლივი თურქული შეიარაღებული ძალების შექმნის შესახებ და ამას რეალური კონტექსტი აქვს. ამის შესახებ სომხეთის რესპუბლიკის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორმა, თურქოლოგმა რუბენ საფრასტიანმა NEWS.am– თან საუბრისას განაცხადა.

„ჩვენ ვხედავთ, რომ ბოლო კვირების განმავლობაში თურქეთის სამთავრობო დეპარტამენტების წარმომადგენლები, მათ შორის თავდაცვის სამინისტრო, სტუმრობდნენ თურქულენოვან რიგ ქვეყნებს, რის შემდეგაც ხელი მოეწერა შეთანხმებებს შუა აზიის ქვეყნებისათვის  თურქული იარაღის მიწოდების შესახებ.  გარდა ამისა, განიხილეს გაერთიანებული შეიარაღებული ძალების შექმნის საკითხი. ამ ეტაპზე ამ პროექტს განხორციელების მცირე შანსი აქვს, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ თურქეთის ამჟამინდელი ხელმძღვანელობა სერიოზულად განიხილავს პანთურქული მიზნების მიღწევის შესაძლებლობას, რაც განსაზღვრავს ქვეყნის საგარეო პოლიტიკას. აუცილებელია  ამ სერიოზული საფრთხის სერიოზულად მიღება  და ეს ეხება არა მხოლოდ სომხეთს, არამედ რუსეთს, ირანს და არაბულ ქვეყნებს”, – თქვა ექსპერტმა.

მისი თქმით, ნაადრევია ამ იდეის განხორციელების რაიმე გზაზე საუბარი, მაგრამ თურქეთს ამისთვის გარკვეული, თუმცა შეზღუდული რესურსი აქვს და ეს დაკავშირებულია იმასთან, რომ ჩნდება თურქეთის სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსის, კერძოდ, უპილოტო მფრინავი აპარატების მოწინავე ტექნოლოგიური განვითარების შესაძლებლობები.

„ანკარა სრულად გამოიყენებს ამ ფაქტორს. გარდა ამისა, თურქეთს უკან არ დაუხევია   რუსეთთან სტრატეგიული დაპირისპირების დაწყების საკითხში  სამხრეთ კავკასიის გამო და მან რაღაცის მიღწევა მოახერხა, თუმცა არა ყველაფრის. ეს ხელს შეუწყობს თურქულენოვან ქვეყნებს უფრო სერიოზულად მოეკიდონ ამ პროექტს, რომელსაც უეჭველად შეეწინააღმდეგებიან ცენტრალური აზიის მთავარი მოთამაშეები  რუსეთი და  ჩინეთი. მარტივად რომ ვთქვათ, თურქეთის რესურსები არის სამხედრო პოტენციალი, რომელიც გადაიქცევა პოლიტიკურად, ხოლო ეკონომიკურად  – არა მგონია. ცენტრალური აზიის ქვეყნებზე ეკონომიკური ზემოქმედების თვალსაზრისით, რა თქმა უნდა, ანკარას არ შეუძლია კონკურენცია გაუწიოს არც რუსეთს და არც ჩინეთს. ჯერჯერობით არანაირი პერსპექტივა არ არსებობს, რომ თურქეთის მდგომარეობა ამ მხრივ შეიძლება შეიცვალოს უახლოეს მომავალში, ეკონომიკური კრიზისის გაღრმავების გათვალისწინებით”, – აღნიშნა საფრასტიანმა.

თურქოლოგმა აღნიშნა, რომ თანამედროვე თურქეთის საგარეო პოლიტიკა ხშირად არის ავანტიურისტული, რადგან დასახულა მიზნები  არ შეესაბამება ქვეყნის რეალურ პოტენციალს, მაგრამ ამავე დროს, ერდოღანი პრაგმატულია და ესმის, რომ არსებობს “წითელი ხაზები”, რომლებიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ამ გაგებით ანკარა ხელს არ წაახალისებს პანთურქულულ იდეებს რუსეთში.

”რა თქმა უნდა, გარკვეული სამუშაოები შესრულებულია 1990-იანი წლებიდან, მაგრამ ბოლო პერიოდში რუსეთის თურქულენოვან ხალხებში არ ყოფილა მკაფიო პოლიტიკა. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ ეს არის გეოსტრატეგიული პროექტი, ანუ გრძელვადიანი, რამდენიმე ეტაპიანი. ჩვენ ახლა “დიდი თურანის” პროექტის პირველი ეტაპის დასაწყისში ვართ, როდესაც თურქეთი აპირებს ხელშეკრულებების გაფორმებას სამხედრო თანამშრომლობის სფეროში.

რაც შეეხება ირანს, თურქეთი დიდი ხანია იყენებს იმ ფაქტს, რომ მილიონობით თურქულენოვანი ადამიანი ცხოვრობს ისლამური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, ანკარასთან დაკავშირებული სხვადასხვა ჯგუფები (მათ შორის იურიდიული და ნახევრად ლეგალური) ამ მოსახლეობის დასახლებებში მოქმედებენ. ჯერჯერობით, თეირანი აკონტროლებს მათ საქმიანობას და უახლოეს მომავალში თურქეთი ვერ შეძლებს ამ მიმართულებით გარღვევას.

რუსეთმა და ირანმა კარგად იციან თურქეთის საფრთხეების შესახებ, რომელიც ცდილობს მათ განდევნას რეგიონიდან. ამასთან, მოსკოვი და თეირანი კვლავ დაინტერესებულნი არიან ანკარასთან თანამშრომლობით. ეს ჩანს სირიის მაგალითზე, სადაც ამ სამმა ქვეყანამ  მოახერხა უტანხმოების მოთოკვა და შეძლო ურთიერთთანამშრომლობის შესაძლებლობების მოძებნა. მხოლოდ შეერთებულ შტატებსა და რუსეთს შეუძლიათ სერიოზულად მოახდინონ გავლენა თურქეთის პოლიტიკაზე.  ვაშინგტონს შეუძლია დააწესოს ეკონომიკური სანქციები, რასაც ძალიან სერიოზული შედეგები მოაქვს ანკარისთვის, როგორც ეს მოხდა 2-3 წლის წინ. რუსეთს, თავის მხრივ, შეუძლია გავლენა მოახდინოს თურქეთზე სამხედრო გზით, მათ შორის სამხრეთ კავკასიაში. ამასთან, მათი ინტერესებიდან გამომდინარე, შეერთებული შტატები და რუსეთი არ იყენებენ თავიანთ შესაძლებლობებს ანკარის წინააღმდეგ ”, – დასძინა მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორმა.

მისი აზრით, მინიმუმ 2-3 წლის განმავლობაში ანტითურქული ბლოკი არ შეიქმნება არა მხოლოდ ჩვენს რეგიონში, არამედ აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვის რეგიონშიც, სადაც ანკარას სერიოზული კონფლიქტები აქვს არაერთ ქვეყანასთან.

ნახეთ მეტი
Back to top button