2021 წლის მაისიდან, როდესაც აზერბაიჯანი სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე 2 კმ-ით სიუნიქის რეგიონში შეიჭრა, ფაქტობრივად დაიწყო ახალი, მცოცავი ომი. ექსპერტების აზრით, აშკარაა, რომ გაგრძელდება. ამის დასტური იყო გუშინდელი პროვოკაცია სიუნიქში. ეს სერიოზული საფრთხეა არა მარტო სომხეთისთვის, არამედ რეგიონისთვისაც.
სამხედრო ექსპერტის ვან ჰამბარძუმიანის თქმით, სიუნიქში მცოცავი ომის ტაქტიკა უკვე რამდენიმე თვეა აირჩია 44-დღიანი ომის გამარჯვებით შთაგონებულმა აზერბაიჯანმა. მას ესმის, რომ სომხეთის საბრძოლო მზადყოფნა დარღვეულია და ეცდება, მაქსიმუმ რამდენიმე შორეულ მიზანს მიაღწიოს:
„პირველი არის ყველაზე ხელსაყრელი პოზიციების დაკავება მთელი კონტაქტის ხაზის გასწვრივ. მშვიდობიანობის დროს ეს მას დაზვერვის საშუალებას მისცემს, გააკონტროლოს მთელი მოძრაობა, ომის დროს კი მიზანში ამოიღოს გზები”,
მეორე მიზანია შეუსუსტებელი ზეწოლა და საზოგადოების შიშის ატმოსფეროში შენარჩუნება. ექსპერტის თქმით, აზერბაიჯანის საბოლოო მიზანია დერეფნის მოპოვება და მისი ტერიტორიული მთლიანობის აღიარება.
აზერბაიჯანი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ ნახჭევანსა და თურქეთთან სიუნიქით დერეფანი მიიღოს. “შედეგად, ჩვენ გვაქვს მცოცავი ომი”, – ამბობს საერთაშორისო ექსპერტი სურენ სარგსიანი.
„უფრო მეტიც, ამაზე აზერბაიჯანის ხელისუფლება უკვე ერთი წელია საუბრობს და ამბობს, რომ ასეთი ქმედებები უნდა განახორციელონ. სამწუხაროდ, სომხეთის მთავრობას არანაირად არ მოუმზადებია ჩვენი სახელმწიფო ამ გამოწვევისთვის. ანუ არც დიპლომატიურ ფრონტზე და არც სამხედრო-პოლიტიკურ ფრონტზე სერიოზული მუშაობა არ გაკეთებულა, იცოდა რა, რომ ეს პროცესი იქნებოდა“.
დღევანდელი გაჭიანურებული ვითარება საბოლოოდ ახალ რეალობას მოუტანს რეგიონს. სურენ სარგსიანის თქმით, შეიქმნება ახალი სტატუს კვო, რაც არ შედის სომხეთის ინტერესებში.
სამხედრო ექსპერტი ვან ჰამბარძუმიანი ამბობს, რომ ყველაფერი ერთმანეთთან არის დაკავშირებული, რომ ის, რაც სიუნიქში ხდება, დიდი ხანია გასცდა სომხურ-აზერბაიჯანული კონფლიქტის საზღვრებს. არსებობს ძალიან დიდი რისკი იმისა, რომ რეგიონულ დაძაბულობაში შეიძლება ჩაერთონ სხვადასხვა მსხვილი მოთამაშეები. ამიტომ არ არის გამორიცხული ახალი სერიოზული მოვლენები.
„სიტუაცია, ფაქტობრივად, არის ძალიან დაძაბული, ძალიან სერიოზული. მე ამას ვუწოდებ, წარმოიდგინეთ, გამუდმებულ თამაშს სანთებელით გაზსადენთან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სიტუაცია ძალიან ფეთქებადია, და ეს ბევრად შორს წავა”.
ცნობილია, კერძოდ, რა რისკები არსებობს ირანის წინაშე არსებულ ვითარებაში. მათ გამო, ამ ქვეყანამ გამოხატა მკაფიო შეშფოთება და უთანხმოება სიუნიქში განვითარებულ მოვლენებთან დაკავშირებით, მათ შორის სამხედრო წვრთნების ჩატარების სახით. სამხედრო ექსპერტი აქ მიუთითებს იმაზე, რომ ისრაელმა უკვე განათავსა ჯარები აზერბაიჯანში ირანზე შესაძლო თავდასხმისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ ირანის პოზიცია ძალიან მნიშვნელოვანია, საერთაშორისო ექსპერტი სურენ სარგსიანი აღნიშნავს, რომ ირანმა ცოტა ხნის წინ განაცხადა, რომ რიგ საკითხებზე უკვე აქვს შეთანხმება აზერბაიჯანთან.
„სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, აქ პრობლემა არის ის, რომ ჩვენი უსაფრთხოების მნიშვნელოვანი კომპონენტი ჩვენს მიერ კი არ არის უზრუნველყოფილი, არამედ, ფაქტობრივად, ირანის მიერ. აღმოჩნდა, რომ მხოლოდ ირანის ფაქტორია, რომ ამ დროისთვის ჩვენ არ გვაქვს სომხეთს მოწყვეტილი დერეფანი ან სომხეთს მოწყვეტილი გზა“. თუმცა ირანი აგრძელებს შეიარაღებული ძალების შენარჩუნებას ნახჭევანის საზღვარზე. სურენ სარგსიანი ფიქრობს იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ არ იყოს განსაცდელები, რომლებიც არ იქნება ამ ქვეყნის ინტერესებში.
