ანალიტიკა

უკრაინული ფაქტორი ეუთოს მჯ-ის ფორმატისთვის. რა პლატფორმაზე აღმოჩნდება არცახის კონფლიქტი?

რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა 8 აპრილს განაცხადა, რომ შეერთებული შტატები და საფრანგეთი არ არიან მზად ეუთოს მინსკის ჯგუფში რუსეთთან კონტაქტების გასაგრძელებლად. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მან ეჭვქვეშ დააყენა პლატფორმის შემდგომი არსებობა ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების ერთადერთი სამართლებრივი მანდატით. მან ასევე ისაუბრა სხვა შუამავლებზე, რომელთა მუშაობიდან რუსეთს მოლოდინი აქვს ჩვენს რეგიონში.

დასავლეთი მკაფიოდ გამოეხმაურა რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის განცხადებებს ეუთოს მჯ-თან დაკავშირებით. რა დონეზეა მოლაპარაკება არცახის საკითხში, მოლაპარაკების პროცესში ამ მოვლენებმა შეიძლება გამოიწვიოს შუამავლის ფორმატის შეცვლა?

ეუთოს მინსკის ჯგუფის ფრანგი თანათავმჯდომარე ბრაის როკფოი სომხეთში იმყოფება, რომელიც პირადად თავისი დასწრებით ეწინააღმდეგება რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სერგეი ლავროვის განცხადებებს ეუთოს მინსკის ჯგუფის ფორმატის დე ფაქტო დაშლის შესახებ. ფრანგმა დიპლომატმა ხაზი გაუსვა ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების როლს მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების საქმეში.

ლავროვის თქმით, უკრაინაში განვითარებული მოვლენების გამო, საფრანგეთი და შეერთებული შტატები უარს ამბობენ რუსეთთან სხვა პლატფორმებზე მუშაობაზე. იმავდროულად, ეუთოს მინსკის ჯგუფის ამერიკელმა თანათავმჯდომარემაც გამოთქვა სურვილი, ეწვია რეგიონს მისი რუსი კოლეგის განცხადებების შემდეგ. საჯარო განცხადებები არ არის მიმართული შუამავლის ფორმატის შეცვლაზე,  „რადიოლურს“ განუცხადა პოლიტოლოგმა რობერტ ღევონდიანმა.

„აქ შეიძლება ორი დასკვნის გამოტანა. პირველი ის, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებით რუსულ-დასავლურ მიდგომებს შორის გარკვეული დაპირისპირებაა, მეორე არის იმის შესაძლებლობა, რომ ლავროვის განცხადება შეთანხმებული იყოს; და ხდება მცდელობა – მჯ-ის მუშაობის გააქტიურება სწორედ ამ განცხადების მეშვეობით, რასაც მე უფრო შესაძლებლად ვთვლი. ჩვენ ვნახეთ, რომ ეს გარკვეულწილად მუშაობს, შეიძლება ითქვას, რომ დასავლეთმა მიიღო ლავროვის მიერ ,,გადაგდებული ხელთათმანი“, და დათანხმდა, რომ მჯ არის პლატფორმა, სადაც მიუხედავად დაძაბული ურთიერთობებისა დასავლეთმა და რუსეთმა შესაძლოა საერთო ენა გამონახონ“.

სომხეთის ანალიტიკურ სფეროში შესაძლებლად მიიჩნევენ, რომ რუსეთის ინტერესებშია შეინარჩუნოს შუამავლის დონე, სადაც მას შეუძლია იმოქმედოს როგორც მშვიდობისმოყვარე სახელმწიფო, შეინარჩუნოს პლატფორმა, სადაც შესაძლებელია ერთ მაგიდასთან ჯდომა. დასავლეთთან დაჯდეს რაიმე საკითხის გარშემო, ამბობს ყოფილი დეპუტატი, აზერბაიჯანოლოგი ტათევიკ ჰაირაპეტიანი.

„წმინდა საჯარო განცხადებებით თუ ვიმსჯელებთ, ვფიქრობ, რომ საფრანგეთი და შეერთებული შტატები ფაქტობრივად დაინტერესებულნი არიან ამ ღონისძიების შენარჩუნებით და არა შეჩერებით. ჩვენ დავინახეთ, რომ ლავროვის განცხადებების შემდეგ იყო განცხადებები, რომლებიც საფუძველს იძლევა ასეთი ფრთხილი ოპტიმიზმისა. მაგრამ აქ მუშაობის პრობლემაა, რა მიმართულებით წაგვიყვანენ, შევძლებთ თუ არა შესაძლებლობების გამოყენებას? შეიძლება ახლა, მაგალითად, რუსეთ-უკრაინის ვითარებაში ეს სასიცოცხლოდ არ იმუშავებს, მაგრამ ვთქვათ, ცოტა ხნის შემდეგ, როცა დიალოგის პლატფორმების ძებნას დაიწყებენ, ეს შესაძლოა მათთვისაც პლატფორმაც გახდეს. მე ეს შესაძლებლად მიმაჩნია“.

რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სიტყვაში, არის ტენდენცია, რომელიც, ტათევიკ ჰაირაპეტიანის თქმით, საშიშია. 3 + 3, ან საქართველოს უარის შემთხვევაში, 3 + 2 რეგიონული ფორმატი პარალელურად წინ მიიწევს, მაგრამ რიგ შემთხვევებში შეიძლება ჩაითვალოს ეუთოს მჯ-ის ალტერნატივად. ექსპერტის აზრით, სწორედ ამას უნდა მოვეკიდოთ სიფრთხილით და რომ მინსკის ჯგუფმა შეინარჩუნოს თავისი პოლიტიკური ფაქტორი, არ გადაიქცეს მხოლოდ ჰუმანიტარული პრობლემების გადამჭრელ სტრუქტურად. მაშინ, როცა რუსეთი სომხეთს, რუსეთსა და აზერბაიჯანს შორის პირდაპირი მოლაპარაკებების შესაძლებლობაზე საუბრობს, აშკარაა დასავლეთის ძალისხმევა ამ საკითხში ევროკავშირის შუამავლობის მნიშვნელობის გააქტიურებისკენ. მაგრამ ეს ყველაფერი, ჩვენი თანამოსაუბრე-ექსპერტების აზრით, არ არის მიმართული ეუთო-ს მჯ-ის დაშლისკენ.

ტათევიკ ჰაირაპეტიანი. „აქ ნამდვილად გვაქვს ბრძოლა ფორმატებს შორის, გვაქვს ძალიან რთული მდგომარეობა საერთაშორისო ასპარეზზე, რაც მოითხოვს ფრთხილ დიპლომატიურ მუშაობას“.

რობერტ ღევონდიანი. „არ ვფიქრობ, რომ რუსეთი ხელს შეუშლის მსგავს ფორმატს. დიახ, ევროპა ავლენს გარკვეულ აქტიურობას, ეს აქტივობა აჩვენებს, რომ არსებობს ერთობლივი მუშაობის სურვილი. რა თქმა უნდა, არის „თამაში“; ამ „თამაშში“ მხარეები საკუთარ ინტერესებს ატარებენ, ისწრაფვიან, ყველგან შეეცდებიან უფრო დიდი დივიდენდების აღებას ნებისმიერ ადგილში, მაგრამ ის, რომ მხარეთა უმეტესობა დიდი ალბათობით არ შეეცდება ამის შეფერხებას. უფრო სავარაუდოა, რომ პირიქით მოხდეს, შეეცადონ ერთად იმუშაონ“.

საშუამავლო ფორმატის ბედთან დაკავშირებით საკუთარი მოსაზრებები გამოთქვეს ეუთო-ს ყოფილმა თანათავმჯდომარეებმაც. კერძოდ, ამერიკელმა თანათავმჯდომარემ ჯეიმს უორლიკმა “News.am”-თან საუბარში აღნიშნა, რომ მთიანი ყარაბაღის მოსახლეობის მიერ რეფერენდუმის ჩატარების საკითხი კვლავ დღის წესრიგში დგას.

„ვფიქრობ, მინსკის ჯგუფს ჯერ კიდევ აქვს როლი. თუ არა მინსკის ჯგუფი და თანათავმჯდომარეები, მაშინ საერთაშორისო თანამეგობრობის სხვა ნაწილმა უნდა იკისროს ასეთი პასუხისმგებლობა. არ ვფიქრობ, რომ ეს მხოლოდ რუსეთის ხელში უნდა იყოს, ვფიქრობ, რომ კონფლიქტის მხარეებს სჭირდებათ საერთაშორისო თანამეგობრობის მხარდაჭერა, რათა იმუშაონ არსებულ პრობლემებზე. თუ არის ახალი მანქანის შექმნის სურვილი, ძალიან კარგად მესმის, მაგრამ თუ შეიქმნა, მინსკის ჯგუფის მსგავსი უნდა იყოს. ეს საკითხი, საბოლოოდ, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერებმა უნდა მოაგვარონ. ისინი ბოლო თვეებში რამდენჯერმე შეხვდნენ, ამიტომ სერიოზული დისკუსიები უახლოეს მომავალში უნდა გააგრძელონ. მიმაჩნია, რომ სწორია სამუშაო ჯგუფების შექმნა რიგი საკითხების მოსაგვარებლად. ვფიქრობ, საერთაშორისო თანამეგობრობას კვლავ შეუძლია დაეხმაროს ქვეყნების ლიდერებს საკვანძო საკითხებზე გადაწყვეტილებების მოძებნაში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ხანგრძლივი მშვიდობა“.

ყოფილი თანათავმჯდომარის თქმით, მათ არ სურთ კონფლიქტი ბრძოლის ველზე გაგრძელდეს. მათ ნახეს, რა მოხდა მთიან ყარაბაღში ზამთარში გაზისა და ელექტროენერგიის მიწოდების შეწყვეტასთან დაკავშირებით. ”ჩვენ არ გვინდა იქ ჰუმანიტარული კატასტროფა”, – თქვა უორლიკმა.

ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეები ბოლოს არცახს 2019 წლის ბოლოს ეწვივნენ. შემდგომი ვიზიტები გადაიდო ეპიდემიის, შემდეგ ომის და შემდეგ აზერბაიჯანის არაკონსტრუქციული პოზიციის გამო. მაგრამ ომის შემდეგ შუამავლების ორი შესაძლო განცხადება იყო: 2020 წლის დეკემბერში და 2021 წლის აპრილში. და ისინი კვლავ აგრძელებენ რეგიონის მონახულებას ცალკე. ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარის ვიზიტამდე რამდენიმე დღით ადრე რუსი თანათავმჯდომარე იმყოფებოდა ერევანში, ბრიუსელში ფაშინიან-ალიევ-მიშელის შეხვედრამდე. ამერიკელი თანათავმჯდომარის ვიზიტის თარიღები ჯერჯერობით უცნობია.

ნახეთ მეტი
Back to top button