ბოლო ათი დღის განმავლობაში ერევანმა მიიღო და გააცილა 3 მაღალი თანამდებობის პირი, რომლებიც უსაფრთხოებისა და დაზვერვის საკითხებს ეწეოდნენ. ივლისში ერევანს ეწვივნენ ირანის ისლამური რესპუბლიკის ეროვნული უშიშროების უმაღლესი საბჭოს მდივანი ალი შამხანი, შეერთებული შტატების ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს ხელმძღვანელი უილიამ ბერნსი და რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურის დირექტორი სერგეი ნარიშკინი.
მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალური ანგარიშები შეხვედრებისა და დისკუსიების შესახებ ბევრს არ ასახავს, ანალიტიკოსები გარკვეულ ვარაუდებს აკეთებენ.
შეერთებული შტატების ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს უფროსი უილიამ ბერნსი ერევანში იმყოფებოდა 15 ივლისს, 3 დღის შემდეგ კი მისი რუსი კოლეგა ჩამოვიდა. პოლიტოლოგი არმენ ვარდანიანის აზრით, არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რის გამოც სომხეთი მოექცა მთავარი საერთაშორისო „მოთამაშეების“ ყურადღების ცენტრში. ის არ ფიქრობს, რომ სომხეთისადმი გადაჭარბებულმა ყურადღებამ შეშფოთება გამოიწვიოს.
„პირველ რიგში, ჩვენი რეგიონისადმი ეს ყურადღება სომხეთს არ შეუქმნია. ნებით თუ უნებლიეთ, ჩვენ აღმოვჩნდით გზაჯვარედინზე, სადაც იკვეთება მსოფლიოს ყველა ზესახელმწიფოსა და ამ რეგიონის ძალაუფლების ინტერესები. ასე რომ, ეს ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. მაგრამ ასევე არ უნდა გვეშინოდეს, ჩემი აზრით, არ უნდა მოვერიდოთ. მთავარია „წითელი ხაზები“ არ გადაიკვეთოს. დიახ, არის სერიოზული რისკები, მაგრამ ჩვენ უნდა ვეცადოთ, რომ ეს გამოწვევები ვაქციოთ შესაძლებლობად სწორი მუშაობით და სწორი პოლიტიკის გატარებით. ეს წინაპირობები ნამდვილად არსებობს. ის, რომ აქ მოდიან ამ დიდი სახელმწიფოების მაღალი რანგის წარმომადგენლები, ნიშნავს იმას, რომ სომხეთიც ასევე თავის თავად რაღაცას წარმოადგენს.
განსხვავებული აზრი აქვს პოლიტოლოგ ბენიამინ პოღოსიანს. თუ ვიმსჯელებთ ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს ფუნქციებიდან და მით უმეტეს, უწყების დირექტორის ფუნქციებიდან, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ სომხეთთან დაკავშირებული რაიმე პრობლემა გამოიწვიოს სააგენტოს დირექტორის სომხეთში ვიზიტმა. ასევე, რეგიონულ საკითხებს ვიზიტისთვის საკმარისად არ თვლის. პოღოსიანი არ გამორიცხავს, რომ ბერნსი სომხეთში იმყოფებოდა რუსულ მხარესთან დახურულ შეხვედრაზე, რათა რუს ოფიციალურ პირებთან უკრაინის ირგვლივ განვითარებული მოვლენები განეხილა. მოკლე ოფიციალური ცნობები დიდად არ ჰფენს შუქს მაღალი რანგის მზვერავების ვიზიტებზე. ორივე შემთხვევაში განხილული თემებისთვის თითქმის ერთი და იგივე ტექსტი იყო გამოყენებული. „განხილული იქნა საერთაშორისო და რეგიონული უსაფრთხოების, ტერორიზმთან ბრძოლასთან დაკავშირებული საკითხები. საუბარი შეეხო სამხრეთ კავკასიის რეგიონში მიმდინარე პროცესებს“, – ნათქვამია ოფიციალურ ანგარიშში.
ბერნსი ერევანს ეწვია დეტექტივისთვის დამახასიათებელი, წყნარი და უხილავი სტილით, ნარიშკინი კი ერევანში ნახეს და ჟურნალისტებსაც კი ჰქონდათ საშუალება მისთვის რამდენიმე შეკითხვა დაესვათ. რუსეთის ფედერაციის საგარეო დაზვერვის სამსახურის დირექტორმა სერგეი ნარიშკინმა უარყო, რომ მისი ვიზიტი ერევანში რაიმე კავშირში იყო მისი ამერიკელი კოლეგის ვიზიტთან. მას დიდი ალბათობით მიაჩნია, რომ ბერნსის ვიზიტი მის დღის წესრიგს უკავშირდება. ის, რომ აშშ-ის ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს უფროსის ვიზიტი შესაძლოა რუსეთს უკავშირდებოდეს, თურქოლოგ ვარუჟან გეღამიანის მოსაზრებაც არის. მას მიაჩნია, რომ თურქეთის ფაქტორები და სომხეთ-თურქული ურთიერთობების მოწესრიგება გამოიყენება რეგიონში რუსეთის დასასუსტებლად.
„ჩვენ ვხედავთ თურქეთის თანმიმდევრულ ძალისხმევას, რომელიც დიდ გეოპოლიტიკურ სურათში ემთხვევა კოლექტიური დასავლეთის ინტერესებს, რადგან თუ რუსეთი გაძევებულია, მაშინ თურქეთი ავსებს ამ ვაკუუმს, მიუხედავად ყველა პრობლემისა დასავლურ ქვეყნებთან, ის მაინც რჩება ყველაზე დიდად. დასავლეთის ორგანიზაციის სამხედრო და პოლიტიკური ძალაუფლება ნატო აგრძელებს აშშ–ს მთავარ მოკავშირედ ყოფნას რეგიონში, ამიტომ, მიუხედავად დაძაბული ორმხრივი ურთიერთობებისა, თურქეთის პოლიტიკა სამხრეთ კავკასიაში ემთხვევა დასავლეთის ინტერესებს. ამიტომ ისინი თანმიმდევრულნი არიან სომხეთ–თურქეთის ურთიერთობის საკითხის სწრაფად „მოწესრიგების“ მიზნით, რადგან ეს ქმნის სომხეთიდან რუსეთის ეტაპობრივი გასვლის საფუძველს. რუსეთი, თავის მხრივ, ცდილობს ამ პროცესიზე კონტროლი შეინარჩუნოს.
რეგიონულ პროცესებში გამოირჩევა ირანის მიმართულება. ამერიკელი და რუსი ჯაშუშების ვიზიტს წინ უძღოდა ირანის ისლამური რესპუბლიკის ეროვნული უშიშროების უმაღლესი საბჭოს მდივნის, ალი შამხანის ვიზიტი ერევანში. სომეხ ანალიტიკოსებს უჭირთ იმის თქმა, თუ ვინ რა „წითელი ხაზების“ დახატვას ცდილობს სომხეთში, შეზღუდული ინფორმაციის გათვალისწინებით. არმენ ვარდანიანი არ გამორიცხავს, რომ ბერნსი ერევანში შეეხო ირანიდან რუსეთში უპილოტო საფრენი აპარატების ექსპორტს. სომხეთი ამ შემთხვევაში არა მხოლოდ ინტერესების ყურადღების ცენტრშია, არამედ სხვადასხვა ქვეყნის სატრანზიტო გზაზეც. ამ შემთხვევაში „წითელი ხაზების“ დაცვაა საჭირო“, – ამბობს ანალიტიკოსი.
„აშშ-ს ყოველთვის სურდა ამ რეგიონში ირანისა და რუსეთის პოზიციების შესუსტება, აშშ ყველანაირად ცდილობს ამ ორი ქვეყნის იზოლირებას და ამ თვალსაზრისით, დიახ, ამერიკული ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს დირექტორის ვიზიტი ამ ლოგიკაში, ამ ჩარჩოებში ჯდება“. აღსანიშნავია, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს 66 წლის დირექტორი 2005 წლიდან 2008 წლამდე იყო შეერთებული შტატების ელჩი რუსეთში. რუსეთის სახელმწიფო მედია იყო პირველი, ვინც გაავრცელა ინფორმაცია მისი ერევანში ჩასვლის შესახებ და შეშფოთების ტონებით.
