ორი დღის წინ დაიწყო ნატოს გენერალური მდივნის იენს სტოლტენბერგის ვიზიტი სამხრეთ კავკასიაში. ის იყოფებოდა საქართველოში და აზერბაიჯანში, დღეს ჩამოვა სომხეთში. ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ ბოლოს ნატოს გენერალური მდივანი სომხეთს 2012 წელს ეწვია, მაგრამ ახლა გეოპოლიტიკური ვითარება მნიშვნელოვნად განსხვავდება იმდროინდელისგან. ექსპერტების აზრით, თუ იმ დროს რუსეთი დასავლეთის პარტნიორი იყო, ახლა ის საფრთხისა და არასტაბილურობის მთავარ წყაროდ ითვლება. ამიტომ იენს სტოლტენბერგის ამ ვიზიტს განსხვავებული პოლიტიკური მნიშვნელობა და კონტექსტი აქვს. რა გზავნილები მოუტანა ნატოს გენერალურმა მდივანმა რეგიონში?
პოლიტოლოგი რობერტ ღევონდიანი მიიჩნევს, რომ ნატოს გენერალური მდივნის რეგიონალური ვიზიტი რუსეთ-დასავლეთის კონფლიქტის კონტექსტში უნდა განიხილებოდეს. მისი თქმით, ვიზიტის მიზანია პირადად გაეცნოს რეგიონის სახელმწიფოების მიდგომებს არჩევნებისა და ცვლილებების კონტექსტში.
„აქ ასევე არის საინტერესო რეალობები, რომლებიც დაკავშირებულია ნატოს თანამშრომლობის გაფართოებასთან. განსაკუთრებით სომხეთთან დაკავშირებით. თუმცა, რისკების მართვის კონტექსტში ასევე დგას აზერბაიჯანის პრობლემა, რომელიც ამჟამად ერთადერთი სახელმწიფოა სამხრეთ კავკასიაში, რომელიც ატარებს გარკვეულ რისკს სამხედრო ოპერაციების დაწყებასთან დაკავშირებით.
ამასთან დაკავშირებით, პოლიტოლოგის თქმით, ეს ვიზიტი შეიცავს პასუხებს ნატოს და ზოგადად დასავლეთის სამხედრო დეპარტამენტების გარკვეულ კითხვებზე.
ნატოს გენერალური მდივნის რანგში სტოლტენბერგი პირველად იმყოფებოდა ბაქოში. ალიევთან შეხვედრის შემდეგ მან მოუწოდა გამოიყენონ შესაძლებლობა სომხეთთან მშვიდობის მისაღწევად. ალიევმა ასევე განაცხადა, რომ სომხურ-აზერბაიჯანული მოლაპარაკებები ამჟამად აქტიურ ფაზაშია. მისი თქმით, 7-რაუნდიანი შეხვედრების შედეგები აჩვენებს, რომ მორიგების კარგი შანსები არსებობს. “ჩვენ ახლა მშვიდობასთან უფრო ახლოს ვართ, ვიდრე ოდესმე”, – თქვა ალიევმა. მასთან ერთობლივ პრესკონფერენციაზე ნატოს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა ასევე განაცხადა, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს აქვთ შანსი, მიაღწიონ სტაბილურ მშვიდობას ხანგრძლივი კონფლიქტის შემდეგ.
„ძალიან ვაფასებ აზერბაიჯანის პრეზიდენტის იდეას, რომ „ორი მხარე უფრო ახლოს არის მშვიდობის დამყარებასთან, ვიდრე ოდესმე“. მე შემიძლია მხოლოდ მოვუწოდო აზერბაიჯანს, გამოიყენოს ეს შესაძლებლობა სომხეთთან სტაბილური სამშვიდობო შეთანხმების მისაღწევად, – ხაზგასმით აღნიშნა სტოლტენბერგმა.
ბაქოში სტოლტენბერგი აზერბაიჯანის თავდაცვის მინისტრსაც შეხვდა. ზაქირ ჰასანოვმა მადლობა გადაუხადა აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერისთვის. მან ნატოს გენერალურ მდივანს წარუდგინა სომხურ-აზერბაიჯანული ვითარება „კონვენციურ საზღვარზე“ მისი სიტყვებით. ამ ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ბაირამოვმა ასევე განუცხადა სტოლტენბერგს, რომ არსებობს ისტორიული შესაძლებლობა სომხეთ-აზერბაიჯანის მშვიდობის წინსვლისთვის და ისინი ძალისხმევას არ იშურებენ, რომ მაქსიმალურად გამოიყენონ ეს.
რობერტ ღევონდიანი არ ფიქრობს, რომ ნატო შეიძლება იყოს ალტერნატივა სომხეთისთვის უსაფრთხოების კუთხით და არც თვლის, რომ მას შეუძლია რისკების მოტანა. მისი თქმით, პირველ რიგში, ნატო ამ პერიოდში საკუთარ თავზე ტვირთს არ აიღებს, რადგან სომხეთის უსაფრთხოებაზე გაცილებით დიდი პრობლემები აქვს. გარდა ამისა, პოლიტოლოგის დაკვირვებით, სომხეთი არ მიისწრაფვის ნატოსკენ და არ ცდილობს ამ სტრუქტურის გამოყენებას თავისი უსაფრთხოების გასაძლიერებლად.
„რა თქმა უნდა, თუ არამოკავშირე სახელმწიფოს პრინციპი ან კონცეფცია, როგორც ჩანს, უკვე მიღებულია სომხეთის ხელისუფლების მიერ, რეალობად იქცევა, მაშინ ნატოსთან თანამშრომლობამ შეიძლება გარკვეული ელფერები შეიძინოს, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში, თუნდაც ამ შემთხვევაში, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სომხეთი შეეცდება გახდეს ნატოს წევრი ან შეეცდება ნატოს სისტემაში ინტეგრაციას. საუბარია მხოლოდ პარტნიორობის წინა შესაძლებლობებისა და მიდგომების აღორძინებაზე, რაც სომხეთმა, მაგალითად, კუხო-ს წევრმა, წამოიწყო და განახორციელა 2000-იან წლებში“.
დასავლეთის განცხადებებზე, რომელიც ხაზს უსვამს თურქეთის როლს ამ რეგიონში და თურქეთი ნატოს წევრია, პოლიტოლოგმა აღნიშნა, რომ იმ ვითარებაში, როდესაც რუსეთმა რამდენადმე შეასუსტა თავისი გავლენა ჩვენს რეგიონში, თავისი ნებით თუ უნებლიეთ, ეს არ არის მნიშვნელოვანი, ბუნებრივია, რომ სხვა ძალოვანი ცენტრები ცდილობენ ამ ადგილის დაკავებას. თურქეთი ასევე ერთ-ერთია იმ სახელმწიფოთაგან, რომელსაც, რა თქმა უნდა, აქვს საკუთარი ინტერესები, მით უმეტეს, რომ მას უკვე აქვს თავისი სამხედრო ყოფნა აზერბაიჯანში და გარკვეული ეკონომიკური ბერკეტები საქართველოში. პოლიტოლოგის აზრით, დასავლეთისთვის ამ შესაძლებლობის არგამოყენება პირდაპირი რესურსების გაფლანგვა იქნება.
„ნორმალურია, რომ დასავლეთი საუბრობს იმაზე, რომ თურქეთს შეუძლია გარკვეული როლი ითამაშოს რეგიონულ პროცესებში. მაგრამ მე მინდა დავამშვიდო ისინი, ვინც აწუხებს, რომ იგივე დასავლეთს ესმის სომხეთთან დაკავშირებული პრობლემები და არა მხოლოდ თურქეთი ცდილობს ამ ადგილის შევსებას. საფრანგეთი, გერმანია, ირანი ცდილობენ ამ ადგილის შევსებას, ინდოეთი გარკვეულწილად აქტიურობს“.
ანუ, პოლიტოლოგის აზრით, ასეთ შემთხვევაში პრობლემა არ არის თურქეთის პრევენცია და მის ნაცვლად რუსეთის შემოყვანა, მაგალითად, ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, პრობლემაა პროპორციული დივერსიფიკაციის უზრუნველყოფა. ამ შემთხვევაში, თურქეთი იქნება რეგიონში არსებული მხოლოდ ერთ-ერთი ძალაუფლების ცენტრი, რომელსაც სხვა ცენტრები დააბალანსებენ. ღევონდიანის ფორმულირებით, არსებობენ უსაფრთხოების შემცველი და უსაფრთხოების ექსპორტიორი ძალები, რომლებთანაც ჩვენ შეგვიძლია ნორმალურად ვითანამშრომლოთ და რათა უზრუნველყოფილი იქნას უსაფრთხოების გარკვეული დონე სომხეთში.
