44-დღიანი ომის შემდეგ, ოფიციალური ბაქო იყენებს ყველა პლატფორმას, მიკროფონს, მეგობრულ ურთიერთობებს, რათა უზრუნველყოს ინვესტიციები არცახის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე. ომიდან 6 თვეზე მეტი ხნის შემდეგ, არც ერთ ქვეყანას არ წარუდგენია ეკონომიკური საქმიანობის გეგმა.
არაოფიციალური ინფორმაციის თანახმად, იტალია, ჩინეთი, ბელორუსია, ისრაელი და თურქეთი დაინტერესებულნი არიან ინვესტიციების ან ბიზნეს გეგმების განხორციელებით. რა არის ამ ქვეყნების ინტერესის სფერო, ხდება თუ არა რაიმე ახალი რეგიონის ბიზნეს-სფეროში?
ომიდან 6 თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში თურქული კომპანიები აქტიურად აწარმოებენ გზის სამშენებლო სამუშაოებს არცახის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე.
რეგიონული ექსპერტის, ტარონ ოვანისიანის თქმით, ჯერჯერობით ოფიციალური ინფორმაცია არ არსებობს იმის შესახებ, თუ რომელი ქვეყნები შეთანხმდნენ ინვესტიციების ან ბიზნეს გეგმების განხორციელებაზე, მაგრამ სხვადასხვა ინფორმაციით, ჩინურმა კომპანია Huawei- მ გამოთქვა სურვილი, ალექსანდრე ლუკაშენკომაც ბაქოში ვიზიტის დროს ”ჩუმად ისაუბრა“, იტალია და ისრაელი გამოეხმაურნენ.
”გზის მშენებლობა დიდი ხნის განმავლობაში ტარდებოდა თურქული კომპანიების მიერ, მაგალითად, შენდება გზა ვარანდადან შუშისკენ. სხვა სექტორებში “ისინი მონაწილეობენ”. ინვესტიციების თვალსაზრისით, ბიზნეს ლოგიკაზე დაყრდნობით, არცახის ოკუპირებული ტერიტორიების ეკონომიკური სარგებელის გათვალისწინებით, საკმაოდ ბევრი თურქული კომპანია ჩაერთვება ბიზნეს-პროგრამების განხორციელებაში”, – ამბობს ტარონ ჰოვანისიანი.
ოლიგარქების გავლენის გავრცელებასთან ერთად, ისრაელს სურს 44-დღიან ომში მისი პირდაპირი და არაპირდაპირი მონაწილეობის საზღაური. არაბმცოდნის არმენ პეტროსიანის აზრით, ომის შემდგომ პერიოდში ისრაელ-აზერბაიჯანის თანამშრომლობა ახალ იმპულსს იძენს.
სამხედრო-სამრეწველო საკითხების გარდა, ისრაელის კომპანიები აქტიურად მონაწილეობენ აზერბაიჯანის კონტროლის ქვეშ მყოფ რეგიონებში დაგეგმილ სამშენებლო სამუშაოებში. მაგალითად, ისრაელის კომპანიები უშუალოდ მონაწილეობენ კოვსაკანის (ზანგელანის) რეგიონში აღალის დასახლების რეკონსტრუქციაში, აშენებენ „ჭკვიან სოფელს“. რაც შეეხება ირანულ კომპანიებს, ისინი მონაწილეობაზე უარს აცხადებენ. ირანის საინჟინრო და ტექნიკური მომსახურების ექსპორტიორთა კავშირის ხელმძღვანელის ბეჰმან სალეჰის თქმით, აზერბაიჯანული მხარის განმეორებითი დაპირებების მიუხედავად, “ჯერჯერობით არც ერთი ირანული კომპანია არ მონაწილეობდა ყარაბაღის რეკონსტრუქციაში”.
რა დაუჯდება ბაქოს ეს? მიდის თუ არა ბაქო მუსულმანური სამყაროს წინააღმდეგ?
მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი აძლიერებს ჩრდილოეთ საზღვარს ეკონომიკური ჩართულობის სახელით, ეს ფაქტი ოფიციალურ თეირანს აწუხებს. ისრაელის ძალები აზერბაიჯანს ყოველთვის განიხილეს, როგორც ირანის წინააღმდეგ შესაძლო სამხედრო მოქმედებების პლატფორმა. არაბმცოდნე არმენ პეტროსიანი კიდევ ერთ შესაძლო გარემოებაზე საუბრობს. ჯრაკანის (ჯაბრაილის) რეგიონში, ირანთან საზღვარზე, აზერბაიჯანის სახელმწიფო სასაზღვრო სამსახურის ახლად გახსნილ სამხედრო ნაწილში, განლაგებული იყო ისრაელის წარმოების უპილოტოები, რაც რეგიონში ისრაელის სამხედრო ყოფნაზე მიანიშნებს.
”ეს ფაქტი განსაკუთრებით საყურადღებოა ისრაელის ბირთვული ობიექტების წინააღმდეგ ისრაელის რეგულარული მოქმედებების ფონზე, ირანის ბირთვული შეთანხმების შესახებ ვაშინგტონისა და თეირანის ხელშეკრულების პირობებში”, – თქვა მან.
ჩრდილოეთ ირანში თურქეთ-ისრაელის წარმომადგენლობა თეირანის პრობლემაა. ასეთ დაკვირვებას აკეთებს რეგიონალური ექსპერტი ტარონ ჰოვანისიანი. ანალიტიკოსმა არცახის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ბაქოს ეკონომიკური პოლიტიკის გაანალიზების შემდეგ პარალელები გაავლო ხელახლა დასახლების პროცესებთან. „ალიევი არ იშურებს ძალისხმევას, რომ ყოფილი მთიანი ყარაბაღის რეგიონები ხელახლა დაასახლოს“.
დასახლებებში, მაგალითად, ჰადრუთში, მეზობელ სოფლებში, სადაც არც ერთი აზერბაიჯანელი არ ცხოვრობდა, დღეს წახალისების ზომების მიღება ხდება. როგორც აზერბიჯანელი ექსპერტი ამბობს ეს ხდება „რატა წაშლილი იქნას სომხური კვალი და შეუძლებელი გახდეს სომხური კონტროლის აღდგენა ჩვენს ტერიტორიებზე“.
„რატომ ახდენენ ხელახლა დასახლებას? იმიტომ, რომ ისინი ცდილობენ დააფიქსირონ ამ ტერიტორიების საბოლოო ოკუპაცია, რისი გაკეთებაც მათ მხოლოდ დასახლების გზით შეუძლიათ. მომავალში შეიძლება გაცილებით რთული აღმოჩნდეს ამ ტერიტორიებზე სომხების გადასახლება ან არცახშიდაბრუნება. კოვსაკანის ნაცვლად, ისინი ჰადრუთში ან შუშში დასახლდნენ, რადგან იქ მზა ინფრასტრუქტურაა და განნაღმვის პრობლემა, როგორც ასეთი, არ არსებობს, მათ შეუძლიათ მოემსახურონ აზერბაიჯანელებს“.
ბაქო ასევე ცდილობს გამოიყენოს “იძულების” მექანიზმი ყოფილი მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის გარეთ მდებარე დასახლებების ყოფილი მაცხოვრებლებისთვის. ”თუ თქვენ არცახის ოკუპირებულ რეგიონებში არ დაბრუნდებით საცხოვრებლად, გაგიუქმდებათ სახელმწიფო დახმარების პროგრამები”, – აცხადებს ბაქოს ხელისუფლება. მოსახლეობას კი ეშინია, რომ სომხური მხარე ერთ დღეს შეეცდება რევანში აიღოს და ისინი კვლავ ლტოლვილებად იქცევიან.
ამ კონტექსტში, პოლიტოლოგები აფრთხილებენ ბაქოს პოლიტიკის სხვა საშიშ რისკებზეც: ისრაელის მიახლოება ირანთან საფრთხეს უქმნის ახალ სტაბილურ რეგიონალურ დაძაბულობას.
