სომხეთი ირანისთვის ყოველთვის იყო უსაფრთხო დერეფანი გარე სამყაროსთან კომუნიკაციისთვის, „სომხეთი-ირანი. ათასწლეული მეგობრობა და რეგიონული განვითარება“ სახელწოდებით დისკუსიაზე განაცხადა თეირანის უნივერსიტეტის „კავკასიური კვლევების ცენტრის“ დირექტორმა ჯაფარ ხაშემ, რომელმაც მაღალი შეფასება მისცა სომხურ-ირანულ ურთიერთობებს ყველა დონეზე.
ექსპერტები შეეხნენ რეგიონში არსებულ გამოწვევებს და ისაუბრეს უსაფრთხოების საფრთხეებზე. ამ კონტექსტში ირანელმა ექსპერტმა ასევე მოიხსენია აზერბაიჯანში ვიზიტით მყოფი ისრაელის პრეზიდენტის განცხადება, რომ ირანი რეგიონისთვის „საფრთხეა“, ხოლო აზერბაიჯანი „რეგიონული სტაბილურობის ბურჯი“.
რეგიონისთვის ერთადერთი საფრთხე და ერთადერთი დაბრკოლება სიონისტური ისრაელია, – აღნიშნავს თეირანის უნივერსიტეტის “კავკასიის კვლევის ცენტრის” დირექტორი ჯაფარ ხაშე აზერბაიჯანში ამ ქვეყნის პრეზიდენტის განცხადების საპასუხოდ. ირანელი ექსპერტის აზრით, ომში და ზოგადად რეგიონულ დაძაბულობაში ისრაელიც არის მონაწილე, თავისი პოლიტიკით ამ რეგიონში.
„ირანი არასოდეს ყოფილა საფრთხე ან გამოწვევა მეზობელი ქვეყნებისთვის. ისრაელში კარგად იციან, რომ ერთადერთი ქვეყანა, რომლისთვისაც ირანი გამოწვევა და შესაძლოა საფრთხეა, არის ისრაელი. ირანი ზოგადად ყოველგვარი ექსპანსიონისტური პოლიტიკის წინააღმდეგია და არ აქვს მნიშვნელობა რომელ სახელმწიფოს სურს მისი გატარება ამ რეგიონში“.
ისრაელის პრეზიდენტმა ჰერცოგმა აზერბაიჯანში ვიზიტისას აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევს მიმართა: „ჩვენ გვაქვს საერთო აზრი, ვხედავ, რომ აზერბაიჯანს აქვს დიდი გავლენა მსოფლიოში და რეგიონში. თქვენ მომიყევით აზერბაიჯანის გავლენის შესახებ ევროპის ენერგეტიკულ სექტორზე, ზოგადად რეგიონზე, აზიაზე, ახლო აღმოსავლეთზე. ჩვენ შევისწავლეთ გლობალური და რეგიონული უსაფრთხოების სტრუქტურა, რისთვისაც ირანი წარმოადგენს საფრთხეს და მუქარას, დეტალურად განვიხილეთ ეს საკითხი“.
ირანიოლოგი გარიკ მისაკიანი შენიშნავს, რომ ისრაელს აზერბაიჯანთან ურთიერთობა სტრატეგიულ დონეზე აჰყავს, რადგან ის ირანის ერთადერთი მეზობელი სახელმწიფოა, რომელმაც ნება დართო მისი ტერიტორია, ისევე როგორც არცახის ოკუპირებული ტერიტორიები, ირანის წინააღმდეგ პლატფორმად გამოიყენოს.
„მონაწილეობს ანტიირანულ და პროპაგანდისტულ აქტივობებში და ასევე, როგორც ჩანს, აძლევს ტერიტორიას ირანის წინააღმდეგ გარკვეული თავდასხმებისთვის. არცახის ომის შემდეგ მიღებული პოლიტიკაც ღიად ანტიირანული ხასიათისაა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს აშკარად ჯდება ისრაელ-აზერბაიჯანის ურთიერთობების ამ ეტაპზე, რომელიც ახლა არსებობს“.
ირანიოლოგი ვარდან ვოსკანიანი მიიჩნევს, რომ აზერბაიჯანის მიერ ირანთან პირდაპირ დაპირისპირებაზე წასვლა სისულელე იქნება, რადგან მისი ფორმულირებით ეს ხელოვნურად შექმნილი წარმონაქმნის დასასრულს ნიშნავს, რომელსაც აზერბაიჯანი ჰქვია. ვოსკანიანი ასევე ხაზს უსვამს ირანის პოზიციების შემაკავებელ მნიშვნელობას.
„ჩვენ ასევე გვაქვს მოკავშირე სახელმწიფო ამ რეგიონში. დიახ, ეს მოკავშირე ურთიერთობები არ არის დოკუმენტირებული, მაგრამ სინამდვილეში აშკარაა, რომ სომხეთისა და ირანის ინტერესები ერთმანეთს ემთხვევა. საუბარია როგორც სომხეთის, ისე არცახის უსაფრთხოებაზე, რაზეც ირანელები ხმამაღლა არ საუბრობენ, მაგრამ ირანული მხარე, შემიძლია ავღნიშნო, მზადაა მხარი დაუჭიროს არცახს და არცახის პრობლემის პროსომხურ გადაწყვეტას. ამიტომ, ვფიქრობ, დიდი გულუხვობა იქნება, რომ არ გამოვიყენოთ ამ ურთიერთობების დადებითი ფონი და პოზიტიური განვითარება“.
ვოსკანიანის თქმით, სომხეთ-ირანის ურთიერთობებს დასავლეთი ვერ განიხილავს ირანის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების ფონზე. მეტიც, სომხეთი შეიძლება იყოს პლატფორმა, სადაც შეუძლიათ ისაუბრონ დაასვლეთმა და ირანმა, ან დასავლეთმა და რუსეთმა.
ირანელი ექსპერტები დარწმუნებულნი არიან, რომ ამ რეგიონში ისრაელის და ნაწილობრივ თურქეთის მიერ განხორციელებული ინტერვენციები ვერასოდეს იქნება სტაბილური მშვიდობის დამყარების გარანტია, ხოლო რეგიონის ხალხი თავად იხდის არამშვიდობო პირობების ფასს.
თეირანის უნივერსიტეტის „კავკასიის კვლევის ცენტრის“ დირექტორი ჯაფარ ხაშე ამბობს, რომ ირანი არ ერევა ურთიერთობებში, მაგრამ არც პროვოკაციულობის საშუალებას აძლევს. ირანელი ექსპერტის შეფასებით, სწორედ ეს პროვოკაციები არ იძლევა ამ რეგიონში სტაბილური მშვიდობის მიღწევის საშუალებას.
„ირანის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პუნქტია არცახის სომხების უსაფრთხოება და სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიული მთლიანობა და, რა თქმა უნდა, ირანი ყველაფერს აკეთებს და გააკეთებს ამ ფუნდამენტური პრინციპების შენარჩუნებისა და განხორციელების მიმართულებით. “
ირანიოლოგი გარიკ მისაკიანი შენიშნავს, რომ ირანთან პირდაპირ დაპირისპირებაზე წასასვლელად აზერბაიჯანს მოუწევს დასავლეთისგან ღია და დიდი მხარდაჭერა მიიღოს, როგორც ეს უკრაინის შემთხვევაშია. მაგრამ, ირანელი ექსპერტის აზრით, აზერბაიჯანი არ არის ის ქვეყანა, რომელსაც შეუძლია ირანის წინააღმდეგ მსგავსი ომის წარმოება.
