რეგიონში ომია საჭირო „პრობლემის გადამჭრელი“ სახელმწიფოს იმიჯისთვის. რის მიღწევას ცდილობს აზერბაიჯანი?
გარდა აშკარა გეგმებისა, აზერბაიჯანის პროვოკაციას ნერქინ ჰანდში უხილავი მოტივებიც აქვს. ანალიტიკოსებმა გამოარჩიეს რამდენიმე მიზანი, რომელსაც შეუძლია ახალი ომის პროვოცირება ჩვენს რეგიონში.
დიდი ხანია სხვადასხვა ანალიტიკური ცენტრი ხაზს უსვამს ახალი ომის შესაძლებლობას. „რადიოლურმა“ სცადა გაერკვია, რა განვითარება შეიძლება მოჰყვეს აზერბაიჯანულ პროვოკაციას ნერქინ ჰანდში და რა აუცილებელი ნაბიჯები უნდა გადადგას სომხეთმა.
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო სიუნიქის ოლქის ნერქინ ჰანდში აზერბაიჯანულ პროვოკაციას “საზღვრის ესკალაციის საბაბად” აფასებს. მოუწოდებს განაახლონ მოლაპარაკებები, რომლებიც მიზნად ისახავს სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების ნორმალიზებას და სანდო ღონისძიებების განხორციელებას, რომლებიც მიზნად ისახავს საზღვრის უსაფრთხოების გაზრდას.
სომხეთის ყოფილი ომბუდსმენი არმან თათოიანი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ დაღუპულ და დაჭრილ სომეხ სამხედროებზე სროლა განხორციელდა აზერბაიჯანის პოზიციებიდან, რომლებიც სომხეთის ტერიტორიაზეა, ანუ ჩვენს ტერიტორიაზე შემოჭრილი ადგილებიდან. ჯერ კიდევ იანვარში აზერბაიჯანის პრეზიდენტი არ მალავდა, რატომ სჭირდებოდა სომხეთის ოკუპირებული ტერიტორიები.
ეს ყველაფერი სრ-ს მკაფიო ქმედებების საფუძველს აძლევს, დარწმუნებულია საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტი არტაშეს ხალათიანი.
„ალიევისა და მისი კრიმინალური ადმინისტრაციის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოში პროცესი უნდა დაიწყოს. ეს უნდა იყოს გადადგმული ნაბიჯი, რომელმაც აუცილებლად უნდა მოიცვას ეს მოვლენაც. ნებისმიერი დიპლომატიური მანევრი დაუშვებელია. აშკარაა, რომ სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოსთვის არ მიმართვის მოლაპარაკებების გაგრძელების შესაძლებლობად მიჩნევა, აზერბაიჯანისადმი მიზანმიმართულ „ფორად“, უკვე მოძველებულია, ვფიქრობ, რადგან აზერბაიჯანი არც ერთი მილიმეტრითაც არ იხევს უკან თავისი აგრესიული ქცევიდან”.
ბაქო არ უარყოფს, რომ ის არის სისხლიანი პროვოკაციის ავტორი. აზერბაიჯანის საზღვრის დაცვის სამსახურის განცხადებიდან ირკვევა, რომ მათ ამ პროვოკაციას „ანგარიშსწორებაც“ კი უწოდეს. ამ ოპერაციებს წინ უძღოდა დეზინფორმაცია სროლების შესახებ და აქტიური პროპაგანდა აზერბაიჯანულ მედიაში.
სომხეთის მმართველი პარტიის წარმომადგენლები აზერბაიჯანის ქმედებების შეფასებას არ ჩქარობენ. ეროვნული კრების თავდაცვისა და უსაფრთხოების კომიტეტის ვიცე-თავმჯდომარე არმენ ხაჩატრიანი დარწმუნებულია, რომ აზერბაიჯანი ყოველთვის მიმართავს პროვოკაციებს და მათი გამორიცხვისთვის საჭიროა არაერთი ღონისძიება პოლიტიკურ, დიპლომატიურ და სამხედრო სფეროებში.
დეპუტატი ირწმუნება, რომ საჭირო სამუშაოები მიმდინარეობს.
„პრობლემა ის არის, რომ მსგავსი შემთხვევები არ გამწვავდეს და ძალიან სწრაფად დამთავრდეს. ეს იყო პროვოკაცია, ვფიქრობ, ოფიციალური გამოძიება ჩატარდება თავდაცვის სამინისტროში, თუ როგორ გაჩნდა ეს პროვოკაცია და რამ გამოიწვია ეს ქმედებები. ეს მოგვიანებით გაირკვევა. ბოლო 30 წლის განმავლობაში გინახავთ, რომ აზერბაიჯანს არ მოეხდინა პროვოკაცია? რა თქმა უნდა, ის ამას გააკეთებს. თუ იქნება პოლიტიკური მიღწევები – სამშვიდობო ხელშეკრულება ან შეთანხმება ურთიერთთავდაუსხმელობაზე – მაშინ ასეთი პროვოკაციები მინიმუმამდე დაიყვანება და უნდა შემცირდეს. მაგრამ რაც არ უნდა მოხდეს, ჩვენი შეიარაღებული ძალები ყოველთვის მზად უნდა იყვნენ ნებისმიერი პროვოკაციისთვის და ნებისმიერი თავდასხმისთვის“.
სხვადასხვა ანალიტიკური ცენტრები და ანალიტიკოსები დიდი ხანია აფასებენ ახალი ომის ალბათობას. ისინი გარკვეულ წინაპირობებს ხედავენ. ყველაზე გავრცელებული ჰიპოთეზა ისაა, რომ მოსკოვი ბაქოს ე.წ „ზანგეზურის დერეფანს“ დაჰპირდა არცახში რუსული სამხედრო კონტინგენტის ყოფნის სანაცვლოდ. ამ ფონზე საყურადღებოა აზერბაიჯანში რუსეთის ელჩის განცხადება ნერქინ ჰანდის მოვლენებამდე, რომ სომხეთი აჭიანურებს მოლაპარაკებებს ნახიჩევანისკენ მიმავალ დერეფანზე.
არტაშეს ხალათიანი დარწმუნებულია, რომ ისინი ომის პროვოცირებას ახდენენ ნერქინ ჰანდის მოვლენებით. „მე ვიწინასწარმეტყველე, რომ წელს დიდი ალბათობით გვექნება ფართომასშტაბიანი ომი, მაგრამ ვერ ვიწინასწარმეტყველებ, იქნება ეს ახლა თუ წლის განმავლობაში. ყველა შემთხვევაში, მოვლენები მიდის ამ ესკალაციის მიმართულებით, სომხეთის ტერიტორიის ანექსია ექსტრატერიტორიული დერეფნის შექმნის მიზნით. ჩვენ შეგვიძლია შევხედოთ მას რუსულ-თურქული ინტერესების მომსახურების კუთხით და მეორეც, აზერბაიჯანი ახალ მსოფლიო წესრიგში წყვეტს თავისი სტატუსის საკითხს სამხრეთ კავკასიაში. ეს უკვე კონკრეტულად ეხება აზერბაიჯანის ლიდერის ამბიციების დაკმაყოფილებას, სომხეთი რეგიონში ქვესახელმწიფოს სტატუსის მქონე პოლიტიკურ სუბიექტად აქციოს, რომელიც მთლიანად იქნება დამოკიდებული რეგიონის სახელმწიფოებზე, პირველ რიგში, თურქეთსა და აზერბაიჯანზე. არსებითად, ალიევი სამხრეთ კავკასიაში „პრობლემების გადამჭრელი“ ლიდერის სტატუსს ითხოვს და ეს არის მიზეზი იმისა, რომ საქართველოც შეშფოთდა და სომხეთთან უფრო მჭიდრო პოლიტიკური ურთიერთობებისკენ ისწრაფვის“.
ოპოზიციონერი პოლიტიკოსი ანდრიას ღუკასიანი აცხადებს, რომ აზერბაიჯანს არ სურს მშვიდობა და სამშვიდობო დღის წესრიგზე საუბარი ძირითადად სომხეთის შიგნით გამოიყენება წინააღმდეგობის პროგრამების ჩასახშობად და კრიტიკოსების ომის წაქეზებაში დასადანაშაულებლად.
„დღეს, მშვიდობის მისაღწევად სომხეთმა დიდი ძალისხმევა უნდა გამოიჩინოს თავდაცვის სექტორში. სანამ აზერბაიჯანისთვის არ გახდება ნათელი, რომ მისი სამხედრო უპირატესობა განეიტრალება, ჩვენ ვიქნებით ამ ორაზროვან სიტუაციაში, როდესაც ჩვენი ქვეყნის ლიდერი საუბრობს სამშვიდობო დღის წესრიგზე, აზერბაიჯანის ლიდერი საუბრობს სომხეთზე თავდასხმაზე და ჩვენი ჯარისკაცები გახდებიან ამ პოლიტიკის მსხვერპლი“.
საპარლამენტო ოპოზიციის ფრაქციის „მაქვს პატივი“ მდივნის, ტიგრან აბრაჰამიანის თქმით, დრომ აჩვენა, რომ აზერბაიჯანის შეკავების ერთადერთი გზა არის ადეკვატური და ზოგ შემთხვევაში არაადეკვატური, არაპროპორციულად დიდი დარტყმა, წინააღმდეგ შემთხვევაში დაუსჯელობა გამოიწვევს ახალ აგრესიას.
სომხეთის შიგნითაც არის მოლოდინი, რომ საერთაშორისო თანამეგობრობა მკაცრ და გონივრულ შეფასებას მისცემს ამ სიტუაციას და ეს უკვე დამოკიდებულია სომხეთის დიპლომატიური მუშაობის შესაძლებლობებზე.
