თუ ჯო ბაიდენი უპრობლემოდ ჩაიბარებს აშშ-ს პრეზიდენტობას, ირანი ელის, რომ აშშ-ი დაუბრუნდება ბირთვული შეთანხმების ჩარჩოებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ირანის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა ურთიერთობების გარკვეული ნორმალიზება. ცოტა ხნის წინ ირანმა ჩაატარა სამხედრო წვრთნები, აჩვენა თავისი შესაძლებლობები.
დიდი აქტიურობით გრძელდება თურქეთისა და აზერბაიჯანის სამხედრო-პოლიტიკური საქმიანობა. ბოლო ხანებში თურქეთის, აზერბაიჯანისა და პაკისტანის საგარეო საქმეთა მინისტრები შეხვდნენ ისლამაბადში. ცნობილი არ არის, რა გადაწყვეტილებები მიიღეს და რა შეთანხმებები იქნა მიღწეული, მაგრამ ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ სამეული თურქეთი-აზერბაიჯანი-პაკისტანი მოქმედებს რეგიონალური უსაფრთხოების წინააღმდეგ.
აშკარაა, რომ ამოცანა ისლამაბადში აზერბაიჯანისა და პაკისტანის ჯარების სამხედრო პოტენციალის გაძლიერებაა. თებერვლის დასაწყისში ყარსში გაიმართება თურქეთისა და აზერბაიჯანის რეგულარული დიდი სამხედრო წვრთნები. ჩნდება ბუნებრივი კითხვა: რატომ, ნუთუ ახალი ომისთვის ემზადებიან?
ირანოლოგი ვარდან ვოსკანიანი აღნიშნავს, რომ დაინტერესებული მხარეებიდან ყველა არ არის კმაყოფილი ბოლო ომის შედეგებით.
”კმაყოფილი არ არის თურქეთი. აშკარაა, რომ თურქეთს ბევრად უფრო დიდი “წარმატება” სურდა – თურქი სამშვიდობოებიც ყოფილიყვნენ, მაგრამ არ გამოუვიდა. რუსულმა მხარემ უბრალოდ განდევნა თურქები ველიდან და მათ დაუტოვა მხოლოდ სადამკვირვებლო მისია”, – აღნიშნა ვოსკანიანმა.
ერთ მხარეს რომ მოვიტოვოთ დიპლომატიური კამათი და საგნებს თავიანთი სახელები დავარქვათ, რუსეთს ახლა სამხედრო ბაზა აქვს არცახის დანარჩენ ნაწილში, რომელიც, როგორც აზერბაიჯანული მხარე აცხადებს, მთლიანად აზერბაიჯანია, შესაბამისად, მათი “ლოგიკით”, სამხედრო ბაზა აზერბაიჯანშია, ხოლო მის სამეზობლოში – განძაში თურქეთი ცდილობს სამხედრო ბაზის განთავსებას. გამოდის, რომ ორი მოწინააღმდეგე სახელმწიფოს სამხედრო ბაზები ძალიან ახლოს არიან ერთმანეთთან. ვარდან ვოსკანიანის დაკვირვებით, ყარსში სამხედრო წვრთნების ჩატარების გზავნილი იგივეა, ეს ხდება გიუმრის სხვა რუსული სამხედრო ბაზის გვერდით.
თურქოლოგი რუბენ საფრასტიანი თვლის, რომ ყარსში თებერვალში დაგეგმილი სამხედრო წვრთნები თურქეთ-აზერბაიჯანის სამხედრო თანამშრომლობის გაგრძელებაა.
”მე შეშფოთებული ვარ იმით, რომ სამხედრო წვრთნებში მონაწილეობა უნდა მიიღონ შეტევითი ტიპის წარმომადგენლებმა. მათი მიზანი უნდა იყოს სომხეთის წინააღმდეგ შეტევის მომზადება. ასე რომ, ისინი ორივე მოსამზადებელი სამხედრო წვრთნებია და ამავე დროს ფსიქოლოგიური ზეწოლისკენ არის მიმართული”, – აღნიშნა საფრასტიანმა.
ყარაბაღის ბოლო ომის შემდეგ, რეგიონში შეიქმნა ახალი პოლიტიკური რეალობები. ირანოლოგის, ვარდან ვოსკანიანის გადმოცემით, ირანის საშინაო პოლიტიკურ დისკურსში არცახის საკითხი პრიორიტეტად იქცა. აზერბაიჯანის მიერ დროებითი ოკუპაცია არის ტერორისტების გამოჩენა ამ რაიონში, საფიქრალი, რომლის წინააღმდეგაც ისინი წლების განმავლობაში იბრძოდნენ. ახალ რეალობებზე დაყრდნობით, ირანის საერთაშორისო საქმეთა ექსპერტი სამან ნაიაზი ერთ-ერთ სომხურ მედიასთან ინტერვიუში აღნიშნავს: ”რეგიონული გავლენის შემქმნელი და დესტრუქციული მიზნების გამანადგურებელი ძალები არიან ისინი, რომლებიც თავიანთ გავლენას და ეგოისტურ კეთილდღეობას ხედავენ განადგურებაში და ხალხთა შორის ომში”.
ბოლო ხანებში ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა მოჰამედ ჯავად ზარიფმა პროტესტის ნოტა გაუგზავნა თურქეთს – ბაქოში გამართულ სამხედრო აღლუმზე ერდოღანის სიტყვით გამოსვლასთან დაკავშირებით, რომელშიც უკანასკნელმა მიუთითა ირანის ატრპატაკანის ტერიტორიების მიმართ მისი ამბიციების შესახებ. ამ ყველაფრის კონტექსტში ასეთი დაკვირვება აქვს ირანოლოგ ვარდან ვოსკანიანს.
“რატომ არის პაკისტანი ჩართული? თურქული ერდოღანული პოლიტიკა ემყარება სამ პუნქტს: ნეო ოსმალიზმი, პანთურქიზმი, პანისლამიზმი, ამ შემთხვევაში სუნიტური ისლამი, რადგან შიიტური ისლამის მიმდევარი ხალხი და სახელმწიფოები აშკარად გაერთიანებულია ირანის გარშემო. ამ სამი ძირითადი პუნქტიდან პაკისტანი თავსდება პან ისლამიზმში. პანსუნიტურობის კონტექსტში. პაკისტანი სუნიტური ქვეყანაა, რომელსაც პრობლემები აქვს მეზობელ ინდოეთთანაც. ჩვენ ხშირად ვაკეთებთ ემოციურ შეფასებებს, მაგრამ სინამდვილეში უნდა გავიგოთ, რომ მთელ ამ კონტექსტში, კულისებში მყოფმა სხვა მოთამაშეებმა ვერ მიიღეს ის, რაც უნდა მიეღოთ, ამიტომ რეგიონული პრობლემების რთული კვანძი გადაუჭრელი რჩება, რის გამოც ომის საფრთხე რეალური რჩება“,-აღნიშნა ირანოლოგმა.
მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ შიშით უნდა ვიცხოვროთ. რეგიონში ყველანი ემზადებიან ომისთვის და ჩვენც მზად უნდა ვიყოთ ამ ომისთვის, რისთვისაც მოუმზადებლობა არ ნიშნავს რომ რეგიონს ადამიანის სახე ექნება. საჭიროა რაც შეიძლება სწრაფი რეაბილიტაცია, გაძლიერება სამხედრო თვალსაზრისითაც, იმის გარკვევა, თუ რომელ მოკავშირეებთანაა საჭირო მუშაობა. ირანელმა ექსპერტმა ვარდან ვოსკანიანმა დასძინა, რომ გამარჯვებები ყოველთვის მარცხს მოჰყვებოდა.
