ბრიუსელში სამმხრივი შეხვედრა მართლაც უპრეცედენტო იყო დამოუკიდებელი სომხეთის ისტორიაში. ანალიტიკოსის მოსაზრება
აუცილებელია ხაზგასმით აღვნიშნოთ და დავაფასოთ ბრიუსელის ფორმატი, რომელიც უპრეცედენტო იყო დამოუკიდებელი სომხეთის ისტორიაში კოლექტიურ დასავლეთთან თანამშრომლობის თვალსაზრისით და რომლის განხორციელება შესაძლებელი იყო, პირველ რიგში, გეოპოლიტიკური რეალობისა და სომხეთის მთავრობის მიერ მართული პოლიტიკის შედეგად.
ეს მოსაზრება გამოთქვა პოლიტოლოგმა არმენ პეტროსიანმა, რომელმაც ბრიუსელში სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის, აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ენტონი ბლინკენისა და ევროკომისიის პრეზიდენტის ურსულა ფონ დერ ლაიენის სამმხრივი შეხვედრის შედეგებზე ისაუბრა.
„ამ ახალი ფორმატის ამოქმედებით და მიმდინარე მოლაპარაკებებით დაიწყო თანამშრომლობის ახალი რაუნდი, რომლის განვითარებისთვის ჯერ კიდევ დიდი სამუშაოა ჩასატარებელი და ამ კონტექსტში სომხეთმა უნდა გამოიჩინოს ინიციატივა, სამმხრივ დოკუმენტში ჩამოყალიბებული შეთანხმებების განხორციელების, თანამშრომლობის მითითებული მიმართულებების გაღრმავების და ახალი სფეროების ჩართვის მიზნით, რათა მნიშვნელოვნად გაიზარდოს ევროკავშირისა და შეერთებული შტატების მხარდაჭერა ჩვენი ქვეყნისადმი“, – განაცხადა პეტროსიანმა.
მისი აზრით, მიღწეული შეთანხმებები, ბუნებრივია, მაქსიმალური რეალიზმის ფარგლებშია, მაგრამ, რა თქმა უნდა, შეიძლება იყოს უფრო ნაყოფიერი სომხეთისთვის, რადგან ეს პროცესის დასაწყისია და არა დასასრული.
„კერძოდ, ეკონომიკური მხარდაჭერა ფინანსური და დარგობრივი თვალსაზრისით ბევრად უფრო ყოვლისმომცველი უნდა იყოს, ვიდრე ეს დოკუმენტშია დაფიქსირებული. ჩვენ უნდა ვიმუშაოთ, რომ აშშ-მ და ევროკავშირმა უფრო დიდი მოცულობით დაუჭირონ მხარი ჩვენს ქვეყანას ეკონომიკური პოლიტიკის დივერსიფიკაციის კუთხით, რადგან ამ თანამშრომლობამ შეიძლება პრობლემები შეუქმნას სომხეთის მთავარ ბაზრებს, ვთქვათ, რუსეთს. ბუნებრივია, საუბარია რუსეთის ფედერაციისგან მოსალოდნელ კონტრზომებზე, რადგან ჩვენი თანამშრომლობა დასავლეთთან გეოპოლიტიკური დაძაბულობის ფონზე მიმდინარეობს და რამდენიმე რეგიონული და ექსტრარეგიონული მოთამაშეების, თურქეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის რეაქცია ბრიუსელში შეხვედრამდე და მის შემდეგაც, ამაზე საუბრობს. იმისათვის, რომ ჩვენ ვიყოთ ბევრად უფრო თავისუფალი დასავლური მიმართულებით ურთიერთობების განვითარების კუთხით, ეკონომიკურ დონეზე გაცილებით მეტი მანევრირების შესაძლებლობა უნდა გვქონდეს“, – განაცხადა ანალიტიკოსმა.
პეტროსიანის დაკვირვებით, ეს გულისხმობს, პირველ რიგში, მნიშვნელოვან ფინანსურ მხარდაჭერას და მეორეც, სომხური ბიზნესისთვის უფრო ხელშესახებ ეკონომიკურ, შეღავათიან პირობებს ევროკავშირიდან და მასში შემავალი ცალკეული ქვეყნებიდან. აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს ინფრასტრუქტურასა და ლოჯისტიკაზე, რათა ჯერ სომეხმა მწარმოებელმა და ექსპორტიორმა ადვილად მოძებნოს და იპოვოს რუსული ბაზრის ალტერნატივა, შემდეგ კი დასავლეთის ბაზრებზე მისასვლელი გზებიც მოსწორებული იყოს.
„შემდეგი არის ჰუმანიტარული სფერო, არცახელი სომხების მხარდაჭერა. ამ მიმართულებითაც დასავლეთს გაცილებით დიდი მხარდაჭერა შეუძლია, მით უმეტეს, რომ ევროკავშირიც ათწლეულების განმავლობაში მსგავსი პრობლემის წინაშე დგას. საუბარია ლტოლვილთა და იძულებით დევნილთა გადინებაზე. ევროკავშირი მნიშვნელოვან თანხებს აძლევს ჩრდილოეთ აფრიკისა და ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებს და თურქეთსაც კი, რათა სირიელი ლტოლვილები იქ დარჩნენ და ევროპაში არ გადავიდნენ. იგივეა სომხეთის შემთხვევაშიც. მიუხედავად იმისა, რომ არცახელი სომხები ჩვენი ხალხის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია, ჩვენი თანამემამულეები თავიანთი სტატუსით არიან იძულებით დევნილები და ლტოლვილები, ამიტომ მათ მხარს უჭერს საერთაშორისო საზოგადოებაც“, – განაცხადა ჩვენმა თანამოსაუბრემ.
ანალიტიკოსის შეფასებით, სრ-სთვის გაწეული პოლიტიკური მხარდაჭერა თავისთავად ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ მას ასევე უნდა ჰქონდეს ფენები, რაც ჩაითვლება უსაფრთხოების დონეზე ჩვენი ქვეყნისთვის გარკვეული გარანტიების მიწოდების ლოგიკის ნაწილად, რადგან პროცესი მნიშვნელოვანი და მგრძნობიარეა მთელი რეგიონისთვის. მისი თქმით, სომხეთის გზა საკმაოდ უსწორმასწოროა და ასე იქნება მომავალშიც, რადგან თურქეთის პოზიციის, აზერბაიჯანის პოლიტიკისა და ამ უკანასკნელის ხელით რუსეთის პოლიტიკის სახით სერიოზულ პრობლემებსა და დაბრკოლებებს წავაწყდებით. გარკვეულ ეტაპზე არ არის გამორიცხული ირანიდან შესაძლო დათქმებიც, თუმცა სომხური მხარე თეირანს ყველა დონეზე არწმუნებს, რომ დასავლეთთან თანამშრომლობა არანაირად არ ეწინააღმდეგება სომხეთ-ირანის ურთიერთობებს.
„იმისთვის, რომ ეს ფორმატი იყოს უფრო ეფექტური და სომხეთის პოლიტიკა დასავლეთის მიმართ უფრო აქტიური და გაბედული გახდეს, ეს პროცესი ნაკლებად გამომწვევი უნდა იყოს ჩვენი ქვეყნისთვის. ამისთვის ჩვენ გვჭირდება დასავლეთის უფრო დიდი მხარდაჭერა“, – ამბობს ანალიტიკოსი.
შეეხო რა საპირისპირო ფაქტორებს, პეტროსიანმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ დასავლეთთან თანამშრომლობის წარდგენა შიდა აუდიტორიისთვის და გარე სამყაროსთვის უკიდურესად ფრთხილად უნდა განხორციელდეს, რათა ზედმეტი წინააღმდეგობა არ მოხდეს.
„ჩვენ უკვე ვხედავთ აზერბაიჯანის საკმარისად აგრესიულ დამოკიდებულებას სომხეთის მანევრისა და წინააღმდეგობის აღდგენის ნებისმიერი ახალი შესაძლებლობის მიმართ. ამის ნათელი დასტური იყო დიპლომატიური ძალისხმევა, რომელიც გამოიკვეთა როგორც სამმხრივ შეხვედრამდე, ასევე მის შემდეგ და სამხედრო ესკალაციის მცდელობებიც კი სომხეთ-აზერბაიჯანის მთელ საზღვარზე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ არსებობს სერიოზული ოპოზიცია აზერბაიჯანის მხრიდან, რომელიც იმის გაცნობიერებით, რომ სომხეთის წარმატება დასავლეთის მიმართულებით ალიევის რეჟიმის არასწორი პოლიტიკის, ვითარების არასრული შეფასების შედეგიცაა, ყველანაირად შეეცდება ხელი შეუშალოს ან მინიმუმ შეაფერხოს სრ-ევროკავშირი-აშშ სამმხრივი თანამშრომლობა, მოითხოვოს გარკვეული დამაბალანსებელი ნაბიჯები დასავლეთისგან ასევე აზერბაიჯანის მიმართულებით, რათა შეინარჩუნოს საერთო წონასწორობა. ამ საკითხში ბაქო სარგებლობს ანკარას უპირობო მხარდაჭერით“, – განმარტა ჩვენმა თანამოსაუბრემ.
ბოლოს პეტროსიანმა რუსეთის ფაქტორზეც ისაუბრა და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ რუსეთსაც მშვენივრად ესმის დასავლეთის გააქტიურების მოტივაცია, გეოპოლიტიკური დაძაბულობისა და შედეგად მიღებული შესაძლებლობების გათვალისწინებით, ასევე სამხრეთ კავკასიაში რუსული გავლენის ვაკუუმის მისით შევსების სწრაფვის გათვალისწინებით.
„აქ ნამდვილად მოსალოდნელია მოსკოვის წინააღმდეგობა, რომელიც შეიძლება იყოს ან პირდაპირი ქმედებებით სომხეთის წინააღმდეგ, ან თანამშრომლობით, ერთობლივი ნაბიჯებით და გეგმებით სხვა აქტორებთან, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან საერთო სომხეთ-დასავლეთის პროცესს. არ არის გამორიცხული, რომ აზერბაიჯანი, რომელიც ხელს აწერს ახალ გარიგებებს რუსეთთან და თურქეთთან, შეეცადოს მიმართოს სამხედრო აგრესიას და გამოიყენოს ახალი შესაძლებლობები სომხეთისგან ახალი ტერიტორიების წართმევით. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ ასეთი სცენარის გასანეიტრალებლად“, – დაასკვნა ანალიტიკოსმა.
ბრიუსელში სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანს, აშშ-ის სახელმწიფო მდივანს ენტონი ბლინკენსა და ევროკომისიის პრეზიდენტს ურსულა ფონ დერ ლაიენს შორის სამმხრივი შეხვედრა გაიმართა.
სამმხრივი შეხვედრის დაწყებამდე სრ პრემიერ-მინისტრმა, აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა, ევროკომისიის პრეზიდენტმა და ევროკავშირის საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა ჯოზეფ ბორელმა ერთობლივი განცხადება გაავრცელეს.
მანველ მარგარიანი
